دانستنی‌های عکسبرداری از دندان
عکسی که از دندانمان می‌گیرند
دکتر شیرین معماران
دندان‌پزشک، عضو هیات علمی دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی
تقریبا همه افرادی که به دندان‌پزشک مراجعه کرده‌اند، حتما از دندانشان عکس گرفته‌اند. در دندان‌پزشکی مانند سایر رشته‌های پزشکی از پرتونگاری برای کمک به تشخیص بیماری یا آسیب دندان استفاده می‌شود. عکس‌ها در تعیین وجود و وسعت حفره یا کرم‌خوردگی‌های دندان به‌کار می‌آیند. در «دهان و دندان» این هفته شما را با انواع عکس‌هایی که می‌شود از دندان‌ها گرفت و کاربرد آنها آشنا می‌کنم.
برای تهیه رادیوگرافی می‌توان از فیلم‌های سنتی یا فناوری دیجیتال استفاده کرد. برای تشخیص پوسیدگی‌ها از عکس «بایت وینگ» استفاده می‌شود. علت نامگذاری این است که بخش کوچکی از فیلم در دهان و نزدیک دندان‌ها قرار می‌گیرد و شما برای نگه‌داشتن فیلم با دندان‌های خود روی پوشش کاغذی فیلم فشار می‌آورید. سپس دستگاه را روی دندان تنظیم می‌کنند و اشعه می‌دهند. تصویر دیجیتال بلافاصله آماده می‌شود و ظهور فیلم رادیوگرافی هم چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد.
به هر شکل که عکس گرفته شود، تصویر حاصل به دندان‌پزشک شما در تعیین اقدام مناسب کمک خواهد کرد. میزان اشعه‌ای که در رادیوگرافی سنتی دندان ساطع می‌شود، بی‌نهایت ناچیز است و مقدار اشعه به کار رفته برای گرفتن عکس دیجیتال حتی از این هم کمتر است. با این وجود هیچ‌کس نباید بیش از مقدار لزوم در معرض مواجهه با اشعه قرار گیرد. در مورد اینکه چند وقت یکبار باید عکس بگیرید با دندان‌پزشک خودتان مشورت کنید. به‌عنوان اقدامی برای جلوگیری از دریافت اشعه‌ای بیش از حد، به شما پیشبندی داده می‌شود که از سینه تا پایین شکم را می‌پوشاند. برای بچه‌ها باید از شیلدتیرویید استفاده شود. در صورتی که باردار هستید و لزوم تهیه رادیوگرافی وجود دارد، حتما به رادیولوژیست خود اطلاع دهید.
عکس تک دندان
این عکس را دندان‌پزشکان عکس «پری اپیکال» می‌نامند. معمولا این عکس از تک دندان یا حداکثر ? تا ? دندان گرفته می‌شود. از روی این عکس می‌توان پوسیدگی‌های سطح جونده دندان‌ها را تشخیص داد. علاوه بر این، در کنترل مراحل درمان ریشه دندان استفاده می‌شود. در طول درمان ریشه دندان حداقل ? عدد از این نوع عکس از دندان شما گرفته می‌شود؛ عکس اولیه که وضعیت ریشه دندان را نشان می‌دهد. عکس دوم که طول فایل یا سوزن را در کانال دندان شما نشان می‌دهد و دندان‌پزشک می‌تواند به طول ریشه دندان از روی این عکس پی ببرد. عکس سوم که نشان‌دهنده این است که مواد پرکننده ریشه تمام طول ریشه را پر کرده‌اند و در نهایت عکس آخر کیفیت درمان ریشه دندان را تایید می‌کند. دستگاهی که این رادیوگرافی با آن تهیه می‌شود و در هر مطبی موجود است و در انواع پیشرفته آن، دوز اشعه‌ای که به شما می‌رسد، اندک است.
عکس مخصوص کودکان
عکس مخصوص کودکان مانند نوع قبلی است با این تفاوت که فیلم اندازه کوچک‌تری دارد تا در دهان کودک جا بگیرد. میزان اشعه لازم برای عکسبرداری از دندان‌های کودکان کمتر از نوع بزرگسالان است که دستگاه تولید
اشعه ایکس، این میزان را تنظیم خواهد کرد. استفاده از شیلدتیرویید در بچه‌ها بهتر است رعایت شود و شما باید درخواست کنید برای کودک این شیلد گردنبند مانند را هنگام عکس گرفتن ببندند.
عکس پانورامیک
OPG همان عکس بزرگی است که همه دندان‌های فک بالا و پایین در آن دیده می‌شوند. شاید تا به حال نام دیگر آن را شنیده باشید. برای تهیه این نوع عکس شما باید معمولا به مطب‌های مخصوصی مراجعه کنید که دستگاه ویژه تهیه این عکس را داشته باشند. این دستگاه معمولا دور سر شما می‌چرخد تا تصویر مناسبی از همه دندان‌هایتان تهیه کند. دندان‌پزشکان به دلایل متفاوتی این عکس را سفارش می‌دهند.
یکی از کاربردهای آن بررسی شکستگی فک‌ها بر اثر ضربه ناشی از تصادف یا زمین خوردن است. با این عکس می‌توان همچنین وجود تومور و کیست در فک‌ها را بررسی کرد. قبل از درمان ارتودنسی و یا جراحی دندان عقل نیز لازم است که این عکس را تهیه کنید. این نوع رادیوگرافی اطلاعات کلی وضعیت فک را به دندان‌پزشک می‌دهد که در صورت نیاز برای بررسی اطلاعات جزئی‌تر، دندان‌پزشکتان درخواست رادیوگرافی‌های تکمیلی را می‌دهد.
عکس بایت وینگ
این عکس دقیقی برای نشان دادن پوسیدگی‌های بین دندانی است. معمولا برای بررسی پوسیدگی بین دندان‌های عقبی شما ? عدد از این عکس‌ها کافی است. اسم این عکس به معنای «بال پروانه» است چون شما دندان‌های فک بالا و پایین را در این عکس تقریبا به شکل بال پروانه خواهید دید. در چکاپ‌های سالانه از دندان‌پزشک بخواهید این عکس را نیز حتما از دندان‌های شما تهیه کند.
عکس سفالومتری
این عکس را هم حتما باید در مراکزی مجهز به انواع دستگاه‌های رادیوگرافی تهیه کنید. معمولا اگر شما به ارتودنسی نیاز داشته باشید، لازم است این عکس را از دندان‌هایتان تهیه کنید. این عکس برای بررسی رشد فک و صورت و جمجمه بسیار عالی است، در عین حال مسیر رشد فک و صورت و الگوی صورت را نیز مشخص می‌کند.
عکس سینوس فک
برای بررسی وضعیت و درگیری سینوس‌های فکی یا در موارد مشکوک جراحی که نیاز به بررسی احتمال فرورفتن ریشه‌های دندان درسینوس وجود دارد، استفاده می‌شود.
عکس اکلوزال
برای بررسی وضعیت کلی و نمای فوقانی و تحتانی فک و مجموعه دندان‌ها استفاده می‌شود.
عکس مفصل
در بیمارانی که احتمال درگیری یا بروز مشکل مفاصل فکی وجود دارد، استفاده می‌شود. در این مورد 4 نمونه عکس از مفاصل 2 طرف در حالت دهان باز و بسته گرفته می‌شود تا بتوان بررسی دقیقی از وضعیت مفصل به عمل آورد.
عکس دندان به چه دردی می‌خورد؟
با رادیوگرافی می‌توان پوسیدگی دندان را حتی زمانی که مینای دندان هنوز سالم به نظر می‌آید، تشخیص داد، به‌خصوص وقتی پوسیدگی بین دندان‌ها مخفی شده یا زیر خط لثه باشد. در این موارد باید توجه کرد احتمالا وسعت اصلی پوسیدگی، حدود 30 درصد بیشتر از آنچه در عکس مشاهده می‌شود خواهد بود، چون عکس میزان واقعی حل شدن مینای دندان را نشان نمی‌دهد. رادیوگرافی به تشخیص آبسه دندان، آسیب استخوان ناشی از بیماری پیردندانی، شکستگی‌های فک و دندان و سایر ناهنجاری‌های فک و دندان نیز کمک می‌کند. به علاوه، عکس اطلاعاتی در زمینه دندان‌های نهفته یا گیرکرده، ریشه‌های باقیمانده، وضعیت عصب‌رسانی فک، کیفیت و کمیت استخوان فک در اختیار دندان‌پزشک می‌گذارد.
