«میزگرد سلامت» درباره بهبودی کامل پس از سکته‌مغزی خانم مقصودی با حضور
دکتر بابک زمانی نورولوژیست
دکتر افشین امینی متخصص طب اورژانس دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص طب ورزشی محمدصادق میرزابابایی فیزیوتراپیست
عبـور از سـکـته مـغزی
در «میزگرد سلامت» این شماره، میزبان خانم مقصودی ساکن تهران هستیم که ماجرای سکته مغزی مادر 70ساله‌شان را برایمان بازگو می‌کنند و می‌گویند چطور شد مادر کاملا سالم ایشان، دچار سکته مغزی شد و بعد از سکته، چه اقدام‌هایی انجام دادند و چه ماجراهایی برایشان اتفاق افتاد. شرح حال ایشان و روند بازگشت به زندگی‌شان را از زبان دخترشان و نظر کارشناسان درباره وضعیت سلامت ایشان را از زبان متخصصان «سلامت» در «میزگرد سلامت» این هفته خواهید خواند.
خانم مقصودی از سکته مغزی مادرش می‌گوید:
ناگهان فشارخون مادرم از 9 به 22 رسید
سلامت: مادرتان در چه تاریخی دچار سکته مغزی شدند؟
حدود یک سال پیش، یعنی 22 مهرماه سال 93 بود که مادرم دچار سکته مغزی شدند.
سلامت: آیا قبل از سکته، علائمی مانند پرفشاری خون یا اضافه‌وزن هم داشتند؟
به‌هیچ عنوان. فشارخون مادرم همیشه پایین بود و گاهی بیشتر از 9 یا 10 نمی‌شد و ما مجبور می‌شدیم برای بالا بردن فشارشان، او را به درمانگاه ببریم. ضمن اینکه مادرم دچار اضافه‌وزن یا چاقی هم نبودند و فقط یکی- دو روز قبل از سکته، سردردهای خفیفی داشتند.
سلامت: برای درمان این سردردها، کاری هم کردید؟
بله، به پزشک مراجعه کردیم اما هیچ علامتی از وجود مشکل یا بیماری در او تشخیص داده نشد. ما هم دیگر پیگیری چندانی نکردیم.
سلامت: از روز حادثه برایمان می‌گویید؟ چه شد که مادرتان سکته کرد؟
شاید باورتان نشود اما آن روز، مادرم کاملا سالم بود. صبح به پیاده‌روی رفت و با برادرم به محل کار من آمد. کمی پیش ما ماند و بعد از خرید میوه، خودش به خانه رفت. هنوز ساعت زیادی از رفتن مادرم به خانه نگذشته بود که با من تماس گرفت و گفت موقع چیدن میوه‌ها در پیش‌دستی، احساس ضعف در دست و پا کرده و میوه‌ها و پیش‌دستی از دستش افتاده‌اند. مادرم می‌گفت حس می‌کند صورت و تکلمش کمی سنگین شده است و دست و پایش هم توان انجام دادن کاری را ندارند.
سلامت: شما یا خودش حدس زدید که شاید سکته کرده باشد؟
بله، خود مادرم متوجه شده بود که سکته مغزی کرده است. اطلاعات پزشکی مادرم به‌دلیل مطالعات فراوان و اینکه جزو خیرین کمک‌رسان به بیماران فامیل است، خیلی زیاد است بنابراین خودش می‌دانست که سکته کرده است. من هم باتوجه به علائمی که شنیدم، متوجه شدم که سکته کرده و از ایشان خواستم تا رسیدن ما یا اورژانس، از جای خود تکان نخورد و یک جا بنشیند.
سلامت: زمان زیادی طول کشید تا اورژانس به کمک مادرتان بیاید؟
نه، خوشبختانه اورژانس در فاصله زمانی بسیار کوتاه و تا قبل از رسیدن ما به خانه، بالای سر مادرم رفته بود و با اندازه‌گیری فشار، متوجه شده بود فشار مادرم 22 است. در صورتی‌که فشار او هیچ‌وقت تا به آن روز بالا نرفته بود. راستی، مادرم با کمک پدرم، بلافاصله پس از سکته، شروع به ماساژ دادن صورت و بدنش هم کرده بود و نمی‌دانم آیا این کار تاثیری در حفظ تعادل و تناسب صورتش داشته است یا نه.
سلامت: چقدر طول کشید تا مادرتان به بیمارستان منتقل شود؟
حدود 45 دقیقه. البته با اینکه اورژانس تهران اصرار داشت مادرم را به یک بیمارستان دولتی برساند، ما خودمان خواستیم به بیمارستان خصوصی برویم چون در آن بیمارستان، دوستان پزشکی داشتیم که ترجیح می‌دادیم مادرمان تحت نظر آنها باشند. مسئولان اورژانس هم با اینکه گفتند این کار برایشان مسئولیت دارد ولی به دلیل اصرار ما، همکاری لازم را برای انتقال مادرم به بیمارستان خصوصی با ما داشتند.
سلامت: در بیمارستان چه گذشت؟
پس از انجام عکس و آزمایش‌های لازم، مشخص شد که لخته خون حجیمی پشت مخچه مادرم تجمع کرده است. او با هوشیاری کامل، حدود 5 روز در آی‌سی‌یو و حدود 5 روز هم در بخش بستری بود و بعد از طی کردن یک دوره درمان 10 روزه، مرخص شد.
سلامت: بعد از مرخصی، ضعف عضلاتشان از بین رفته بود؟
متاسفانه نه. بعد از مرخص شدن، مادرم می‌گفت توانایی تکان دادن دست و پایش را ندارد. به‌همین دلیل هم فیزیوتراپی ایشان که از یک روز بعد از سکته آغاز شده بود، تا حدود 3 ماه پیش و هر روز انجام می‌شد. از 3 ماه پیش هم هفته‌ای 3 روز و به‌تازگی هم هفته‌ای یک روز فیزیوتراپی می‌شوند. البته قدرت تکلم مادرم با اختلالی مواجه نشد.
سلامت: حالا دیگر مشکلی از نظر راه رفتن یا حرکت دادن دست‌ها ندارند؟
در حال حاضر، مادرم تقریبا به راه رفتن مسلط شده و حدود یک ماه است که برای راه رفتن در استخر هم با او همراهی می‌کنم. البته هنوز کمی در دست‌های خود احساس سنگینی می‌کند.
دکتر بابک زمانی نورولوژیست دانشگاه علوم پزشکی ایران و رئیس انجمن سکته مغزی ایران:
یک‌سوم بیمارانی که پس از سکته مغزی RTP دریافت می‌کنند، کاملا درمان می‌شوند
سلامت: به نظر شما خانم مقصودی در زمان مناسبی به بیمارستان منتقل شده‌اند؟
بله، ایشان در بهترین زمان و با بالاترین سرعت ممکن به بیمارستان رسیده‌اند. به‌طور کلی، زمان شروع درمان در بیماران سکته مغزی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اگر این بیماران در یک ساعت اولیه پس از سکته به بیمارستان منتقل شوند، امکان درمانشان تاحد بسیار زیادی وجود دارد و اگر تا 4 و نیم ساعت پس از سکته به بیمارستان برسند، باز هم ما شانس درمان مناسبی برای آنها قائل هستیم، اما به‌طور حتم، نتیجه درمان در ساعت اول با ساعت دوم یا سوم، کاملا متفاوت خواهد بود.
سلامت: پس چرا خانم مقصودی با گذشت حدود یک سال از سکته مغزی، هنوز هم درگیر فیزیوتراپی و درمان‌های تکمیلی هستند؟
با اینکه این بیمار با سرعت مناسبی به بیمارستان رسیده‌اند، اما بزرگ‌ترین اشتباه اطرافیان او، به عقیده من، اصرار به مسئولان اورژانس برای انتقال به بیمارستان خصوصی بوده است.
سلامت: چرا؟
چون در حال حاضر تنها در برخی از بیمارستان‌های دولتی آموزشی در تهران، برای بیماران سکته مغزی حاد که در زمان طلایی به بیمارستان می‌رسند، آمپول RTP تزریق می‌کنند و تزریق این آمپول می‌تواند کمک بسیار بزرگی به درمان سکته مغزی بکند.
سلامت: شانس درمان با تزریق این آمپول، تا چه اندازه بالا می‌رود؟
حدود 30 درصد از بیماران سکته مغزی که در زمان طلایی به بیمارستان می‌رسند و این آمپول برایشان تزریق می‌شود، کاملا خوب خواهند شد و 70 درصد دیگر هم با کمترین عوارض ناشی از سکته مغزی و خفیف‌ترین و کوتاه‌مدت‌ترین نوع ضعف‌های عضلانی مواجه خواهند شد. خانم مقصودی، ظرف 45 دقیقه به بیمارستان رسیده‌اند و شانس بهبود کامل ایشان در صورت تزریق RTP، بسیار بالا بود. به‌طور کلی، هر 1 نفر از 3 نفر بیمار مبتلا به سکته مغزی، با تزریق این آمپول، کاملا درمان خواهد شد.
سلامت: حالا که این تزریق و انتخاب بیمارستان در درمان بیماران مبتلا به سکته مغزی تا این اندازه اهمیت دارد، چرا اورژانس را ملزم به انتقال بیماران به بیمارستان‌های خاص نمی‌کنید؟
خوشبختانه در حال حاضر انجمن سکته مغزی ایران با تعامل با وزارت بهداشت و همکاری اورژانس تهران، بیماران مبتلا به سکته مغزی را تنها به بیمارستان‌هایی که فهرست آنها به اورژانس داده شده، منتقل می‌کنند و حتی با اصرار خانواده بیمار، باز هم آنها را به بیمارستان‌هایی که آمپول RTP در آنها وجود ندارد، نمی‌برند. از این رو، مهم‌ترین توصیه ما به اطرافیان بیماران سکته مغزی، این است که حتما بیمار خود را از طریق اورژانس به بیمارستان برسانند تا بهترین گزینه درمانی پیش روی آنها باشد.
سلامت: آیا ماساژ دادن اندام‌های بیماران مبتلا به سکته مغزی، می‌تواند کمکی به بهبود سریع‌تر یا کاهش عوارض ناشی از سکته بکند؟
نه، درواقع، این کار نه ضرری به بیمار می‌رساند و نه فایده‌ای.
سلامت: حرف آخر؟
همکاری مردم با اورژانس و اعتماد به مسئولان آن کنار افزایش آگاهی عمومی درباره سکته مغزی با کمک رسانه‌های مطلع یا اطلاعات موجود در سایت انجمن سکته مغزی، می‌تواند کمک بزرگی به پیشگیری از ناتوانایی‌های ایجادشده پس از سکته و درمان سریع‌تر این بیماری کند.
نگاه متخصص طب اورژانس
دکتر افشین امینی
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی
تا رسیدن اورژانس بیمار را به پهلوی چپ بخوابانید
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید اطرافیان یک بیمار مبتلا به سکته در نظر بگیرند، این است که به هیچ عنوان زمان طلایی درمان را از دست ندهند. گاهی ما با بیمارانی مواجه می‌شویم که اطرافیان آنها به‌دلیل از دست دادن خونسردی یا به بهانه اینکه بیمار ضعف کرده و به‌زودی و مثلا با خوردن یک لیوان آب قند، خوب می‌شود، او را دیر به بیمارستان رسانده‌اند و زمان طلایی درمان سکته مغزی که معمولا زیر یک ساعت است را از دست داده‌اند. از دست دادن این زمان طلایی، نتیجه‌ای جز مواجهه با یک فرد ناتوان و بالاتر رفتن هزینه‌های درمان در پی نخواهد داشت. این در حالی است که تماس فوری با اورژانس، می‌تواند شانس از دست دادن توانایی بیمار با رسیدن به‌موقع به مراکز درمانی را تاحد بسیار قابل قبولی کم کند. بهتر است بدانید برخی از انواع سکته مغزی که در آن، بیمار در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بیمارستان رسیده باشد، کاملا قابل‌درمان خواهد بود. حالا از کجا بفهمیم که بیمار ما سکته کرده است و نیاز به تماس با اورژانس وجود دارد؟ اگر بیمار شما دچار علائمی مانند اختلال تکلم، کاهش سطح هوشیاری یا بی‌حس شدن یک‌طرفه بدن شد، باید بدانید به احتمال زیاد، سکته مغزی کرده است. برخی از بیماران مانند خانم مقصودی، دچار کاهش سطح هوشیاری یا اختلال تکلم ناشی از سکته نمی‌شوند و فقط، لمس شدن عضلات را تجربه می‌کنند. حالا اگر بیمار مبتلا به سکته مغزی شما، علاوه بر بی‌حسی یک‌طرفه بدن دچار کاهش سطح هوشیاری هم شده بود، تا رسیدن اورژانس بیمار را به پهلوی چپ بخوابانید و به‌هیچ وجه، هیچ نوع ماده خوراکی یا آشامیدنی هم به او ندهید. اگر فشار بیمارتان بالا رفته بود، باز هم اقدام به پایین آوردن خودسرانه فشارخون او با کمک خوردنی‌ها یا آشامیدنی‌های مختلف نکنید. بهتر است بدانید گاهی این کم کردن فشار خودسرانه هم می‌تواند عوارضی برای بیمار در پی داشته باشد. با این حساب، خونسردی خود را حفظ کنید و اجازه دهید مسئولان اورژانس، اقدام‌های درمانی اولیه را برای بیمار شما انجام دهند.
نگاه متخصص پزشکی ورزشی
دکتر احمد باقری‌مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
درمان آبی
یکی از اقدام‌های خوبی که دختر خانم مقصودی انجام داده‌اند، این است که مادرشان را برای درمان‌های تکمیلی و بهبود شرایطشان به استخر می‌برند. معمولا بهتر است این افراد به‌دلیل ضعف‌های عضلانی و مشکل‌های حرکتی‌ای که دارند، تمرینات ورزشی خود را داخل آب انجام بدهند. آب به‌دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، هم اثر خنک‌کنندگی روی عضلات بیماران بر جای می‌گذارد و هم به‌دلیل اثر مقاومتی که در برابر فعالیت عضلات ایجاد می‌کند، باعث ایجاد لذت در طول انجام تمرین‌های ورزشی برای افرادی مانند خانم مقصودی می‌شود. به‌علاوه، راه رفتن در آب باعث انتشار وزن بدن می‌شود و فشار و وزن کمتری هم به اندام‌های تحتانی وارد می‌کند. از این‌رو، راه رفتن در آب می‌تواند برای بیماران سکته مغزی که دوران کاردرمانی را پشت‌سر می‌گذارند، مناسب باشد. فقط باید حواسشان باشد که بیمارانی مانند مادر ایشان، نباید به تنهایی در آب رها شوند و نیاز به مراقبت برای پیشگیری از لیز خوردن در آب و ایجاد مشکل‌های ناشی از آن دارند. نکته دیگر اینجاست که این بیماران باید تمرین و راه رفتن در آب را با قسمت‌های عمیق‌تر استخر شروع کنند؛ به‌طوری که در جلسه‌های اول تمرینی، آب تا ناحیه سینه آنها برسد که فشار روی پاها تاحد ممکن کمتر شود. به‌علاوه، این بیماران باید سعی کنند در آب و لبه‌های استخر حرکت کنند و حرکت‌های خود را از محل آسیب و ضعف‌های عضلانی که کارشناس مربوطه برای آنها تعیین می‌کند، انجام دهند. مدت تمرین این بیماران باید کوتاه و زمان استراحت کافی بین آنها وجود داشته باشد تا بیش از اندازه خسته نشوند. انجام 3 روز تمرین آبی در هفته هم برای این بیماران کفایت می‌کند.
نگاه فیزیوتراپیست
محمدصادق میرزابابایی
متخصص فیزیوتراپی و توانبخشی
فیزیوتراپی منظم برای بهبود سریع‌تر
خانم مقصودی، زمانی کار فیزیوتراپی را شروع کردند که به دنبال سکته دچار حالت فلجی در اندام‌های فوقانی و تحتانی چپ شده بودند. این فلجی در حدی بود که ایشان با اختلال شدید حسی و حرکتی و حتی حالت دادن به بدن خود در سمت چپ مواجه بودند و نمی‌توانستند اندام‌های سمت چپ خود را تکان دهند. خانم مقصودی، به‌حدی درگیر با عوارض ناشی از سکته شده بودند که حتی نمی‌توانستند لبه تخت بنشینند و در صورت نشستن، به اطراف پرت می‌شدند. اما بعد از انجام مرتب فیزیوتراپی بعد از 10 ماه، بیمار قادر شد به تنهایی و بدون هیچ‌گونه کمکی، همراه با تعادل کاملا طبیعی راه برود یا بیشتر کارهای شخصی‌اش را انجام بدهد. بهبود اندام‌های فوقانی بیمار هم تاحدی بوده که او می‌تواند بیشتر کارهای شخصی مانند غذا خوردن را خودش انجام بدهد. به‌طور کلی، انجام منظم جلسات فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بیماران مبتلا به سکته مغزی که دچار بی‌حسی اندام‌ها شده‌اند، از اهمیت زیادی برای بهبود سریع‌تر آنها برخوردار است.
