رفت حاجی به طواف حرم و بازآمد
ما به قربان تو رفتیم و همانجا ماندیم*
مرجان یشایایی
دبیر گروه فارغ‌التحصیلان کلیمی ایران
فاجعه منا اولی نبود و با دلشوره‌ای عمیق باید گفت اگر در بر همین پاشنه بچرخد، آخری هم نیست. انگار تمام دلواپسی خانواده‌هایی که خود را برای خیرمقدم عزیزان از حج برگشته‌شان آماده می‌کردند و بعد آنها را در کمال ناباوری بعضی مرده و برخی نیمه‌جان میان انبوه بدن‌هایی دیدند که روی هم انباشته شده بودند، پول خون مسافران درگذشته در موج جمعیت است که آل‌سعود در اولین واکنش خود گفته‌اند، غرامت درگذشتگان را پرداخت خواهند کرد. اگر حتی با ساده‌دلی باور کنیم که سهل‌انگاری و قضا و قدر بوده است، باز هم از غم این فاجعه چیزی کم نخواهد کرد. باید پایانی بر این زنجیره دراز وقایع ناگوار وجود داشته باشد. پیش از این در 30 شهریور امسال جرثقیلی بر سر حجاج سقوط کرد و بیش از 100 تن از آنها را کشت، اینجا مقصر باد بود! قبل‌تر، در سال 1384، بیش از 360 حاجی بر اثر ازدحام در مراسم سنگ‌اندازی در منا کشته شدند و همین‌طور بروید تا سال 1376 که حریق عظیم در چادرهای زوار، بیش از 300 کشته برجا می‌گذارد و تیرماه 1368 که بیش از 1400 نفر داخل تونلی منتهی به اماکن مذهبی مکه، بر اثر از کار افتادن دستگاه‌های تهویه با وضعی فجیع جان دادند و چند واقعه تلخ دیگر در همین یکی-دو دهه اخیر که نه دلیلش معلوم شده و نه مسئولیتش را کسی پذیرفته است. مسئولیت با کیست؟ ظاهرا با هیچ‌کس! نه افتادن جرثقیل، نه آتش گرفتن چادرهای حجاج، نه سوءمدیریتی که باعث شده برای بار چندم، صدها زائر در ازدحام جمعیت جان بسپارند، هیچ مسئولی ندارد. هر بار که یکی از این اتفاقات تلخ مراسم حج را به سوگواره‌ای برای مردم جهان تبدیل می‌کند، سوالات بسیار و شک و تردیدهای فراوانی چند روزی یا فوقش چند هفته‌ای اذهان مردم و صفحات رسانه‌ها را پر می‌کند، تا واقعه‌ای دیگر و داغی دیگر. چرا به گفته دیلی‌تلگراف، دوربین‌ها و سیستم رایانه‌ای پیشرفته‌ای که شرکت انگلیسی «کراودویژن» با صرف هزینه‌ای هنگفت برای کنترل موج جمعیت در مراسم حج نصب کرده بود، درست در لحظه نیاز کارایی نداشت؟ چرا بخشی از راه‌های پیاده‌روی جمعیت در منا را بسته بودند؟ و چرا حتی با شروع ازدحام این راه‌ها باز نشده بود؟ چرا تا چند ساعت امکان کمک‌رسانی به مصدومان وجود نداشته است؟ چرا بعد از گذشت چند روز، هنوز امکان هیچ خبرگیری‌ای از مفقودان وجود نداشت؟ چرا امکانات کمک‌رسانی و امداد در مراسم حج آنقدر اندک و ناکارآمد است؟ و چرا آل‌سعود فکر می‌کنند با پرداخت غرامت، حتی اگر فرض کنیم انجام شود، هر مسئولیتی از دوش آنها برداشته شده است؟ و از همه مهم‌تر، راه‌های قانونی و دیپلماتیکی که بتوانند در آینده به حفظ جان حجاج کمک کنند، کدامند؟
پـوشش ایمنی حـج ایـراد داشـته است
به گزارش دیلی‌تلگراف
روزنامه دیلی‌تلگراف در گزارشی با اشاره به استفاده از دستگاه‌های رایانه‌ای پیچیده کنترل جمعیت از سوی مقامات سعودی در ایام حج، فاش کرد راه‌های ورودی به پل جمرات که حادثه مرگبار پنجشنبه در آن رخ داد، تحت پوشش کامل این سیستم پیشرفته نیستند. مقامات سعودی با استفاده از این سیستم پیچیده آماری رایانه‌ای می‌توانستند مانع از بروز حادثه مرگبار در منطقه رمی جمرات شوند. درحالی‌که متخصصان ایمنی می‌گویند هنوز خیلی زود است که بتوان دلایل حادثه روز پنجشنبه را مشخص کرد، این حادثه احتمالا سوالاتی را در مورد نحوه مدیریت جمعیت عظیم مسلمانان که هرساله برای برگزاری مراسم حج به عربستان سعودی می‌آیند، ایجاد خواهد کرد. این حادثه خونین در خیابان شماره 204 که یکی از
2 محل اصلی ورودی از منا به‌طرف جمرات است، رخ داده و در حالی رخ می‌دهد که به دنبال آخرین حادثه مرگبار در مراسم حج در سال 2006 میلادی که در جریان آن
346 نفر کشته شدند، شرکت انگلیسی «کراود ویژون» مسئولیت راه‌اندازی یک سیستم رایانه‌ای پیشرفته را برای کنترل جمعیت در این منطقه برعهده داشته است. مقامات سعودی باتوجه به نصب نرم‌افزارهای تجزیه‌وتحلیل آماری و پیچیده جمعیت که متصل به اتاق کنترل مرکزی است، می‌توانستند آخرین وضعیت مربوط به تردد جمعیت در محل را با دقت بسیار زیاد پیش‌بینی کنند و مانع از بروز اتفاقات این‌چنینی شوند. اما این شرکت انگلیسی در همین حال گفته تجهیزات آنها نمی‌توانند ورودی‌ها به منطقه جمرات را تحت پوشش قرار دهند. فیونا استرنس، موسس شرکت «کراود ویژون» به دیلی‌تلگراف گفت: «شرکت ما به‌صورت فعال درگیر در رویدادهای مرتبط با حج بوده و دولت عربستان سعودی نیز سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در این رابطه کرده است.» فیونا استرنس در همین حال گفته: «اما این تجهیزات و منابع عمدتا در اطراف پل جمرات که حوادث قبلی در آنجا رخ داده و نه در منطقه‌ای که حادثه روز پنجشنبه در آنجا روی داد، به کار گرفته شده‌اند.» وی در همین حال از اظهارنظر در این مورد چرا این فناوری در سطح وسیع‌تری در مناطق ورودی به پل جمرات به کار گرفته نشده، خودداری کرد اما گفت: «هنوز زود است که در مورد علت دقیق این حادثه اظهارنظر کرد.» به دنبال حادثه سال 2006 میلادی اقدامات ایمنی برای جلوگیری از بروز حوادث در مراسم حج به شکل وسیعی از سوی دولت عربستان سعودی صورت گرفت و به همین دلیل نیز در 9 سال گذشته حوادث کمی در این مراسم به وقوع پیوسته است. حادثه روز پنجشنبه در حالی رخ داد که در کمتر از 2 هفته پیش نیز براثر سقوط یک بالابر در نزدیکی محل مسجدالحرام در مکه، بیش از 100 نفر کشته شدند. تلخ‌ترین حادثه در ایام حج مربوط به جولای سال 1990 میلادی است که براثر فشار جمعیت هنگام عبور از یک تونل در نزدیکی اماکن مقدس مکه یک هزار و 426 نفر جان باختند و از آن زمان تاکنون 9 حادثه دیگر رخ داده است. براساس گزارش‌های منتشرشده طی 25سال گذشته بیش از 3 هزار نفر در جریان حوادث حج جان باخته‌اند. به گفته هیات حج انگلیس، سالانه بیش از 25 هزار انگلیسی برای برگزاری مراسم حج به عربستان سعودی می‌روند و تاکنون گزارشی از کشته یا زخمی شدن آنها در حادثه پنجشنبه رمی‌جمرات منتشر نشده است. براساس گزارش‌های منتشرشده، این مرگبارترین حادثه در عربستان سعودی در ایام حج طی 25 سال گذشته محسوب می‌شود.
منبع: Daily Telegraph
نگاه کارشناس
دکترامین رضا طباطبایی
معاون سلامت بیمارستان مکه مکرمه
دکترامین رضا طباطبایی
معاون سلامت بیمارستان مکه مکرمه
1. در روز پنجم ذی‌الحجه که همراه 2 نفر از همکاران ستاد حج برای تعیین محل استقرار تیم پزشکی در مسیر جمرات، به منا وارد شدیم، نماینده موسسه مطوفین به آنها یادآوری کرد در روز دهم ذیحجه همه کاروان‌های ایران باید الزاما از زیرگذر انتهای خیابان 406 وارد مسیر جمرات شوند یعنی درواقع برخلاف هرسال که ایرانیان عموما از خیابان‌های سوق‌العرب و جوهره به سمت جمرات می‌رفتند، امسال همگی به مسیر عبور کاروان‌های آفریقا هدایت شدند. وی گفت که برخلاف روز دهم، حجاج آزادند در روزهای یازدهم و دوازدهم از آن 2 خیابان هم عبور کنند!
2. صبح روز دهم حدود ساعت 9 صبح اولین خبر را از یک پزشک مجموعه دریافت کردم که با تماس تلفنی و با کلمات و جملات منقطع حادثه را خبر داد و گفت که خود نیز زیر دست و پا و درحال جان دادن است. وی به دلیل شرایط بسیار سخت نتوانست محل حادثه را گزارش دهد.
3. بلافاصله با هماهنگی رئیس محترم بیمارستان مرکز پزشکی، همراه با تجهیزات پزشکی عازم جمرات شدم.
4. همراه با یک پزشک دیگر با موتورسیکلت از مسیر سوق‌العرب به سمت جمرات رفتم که طی مسیر تا جمرات هر 2 خیابان سوق‌العرب و جوهره را بررسی کردم و داخل خود جمرات نیز شدم که هیچ مورد خاصی مشاهده نشد.
5. در این زمان بود که به‌تدریج و با فواصل زیاد صدای آژیر آمبولانس‌ها شنیده می‌شد که با ردگیری مسیر آنها به محل حادثه یعنی خیابان 204 رسیدم.
6. اولین موردی که قبل از رسیدن به مصدومان و اجساد جلب توجه می‌کرد تعداد بسیار زیاد نیروهای پلیس بود که پس از مدتی ارتش نیز با تعداد زیاد به آنها اضافه شد.
7. به سختی و با پافشاری زیاد از بین حلقه‌های متعدد امنیتی عبور کردم و به محل مصدومان رسیدم.
8. آنچه کاملا مشهود بود اینکه برخلاف تعداد بسیار زیاد نیروهای امنیتی و انتظامی، تعداد نیروهای امدادی و درمانی بسیار اندک بود که آن تعداد اندک هم حضور کاملا غیرموثری داشتند و فقط مانند کارگر بعضی از پیکرهای نیمه‌جان را جابجا می‌کردند و دریغ از حتی یک اقدام درمانی مانند رگ‌گیری، اینتوبیشن و ... !
9. تنها و تنها گروهی که در حال انجام اقدامات درمانی بودند همین تیم 5 نفره ما از هلال‌احمر ایران شامل 2 پزشک و 3 پرستار بود که توانسته بودیم به سختی خود را به محل برسانیم و البته تعدادی از همکاران دیگر نیز که موفق به ورود به محل اصلی حادثه نشده بودند کمی دورتر در حال مداوای مصدومانی بودند که خود از صحنه خارج شده بودند.
10. درحالی که تلی از اجساد و مصدومان به وسعت زیاد روی هم انباشته بود و تعدادی از مصدومان با حرکت دست یا کلام ضعیف استمداد می‌طلبیدند، نیروهای حاضر در صحنه فقط تماشاگر بودند و کوچک‌ترین اقدامی برای کمک به آنها در طول حدود 2 ساعت مرحله اول حضور ما انجام نمی‌دادند!
11. دور از قضاوت درمورد عمدی یا سهوی بودن این فاجعه 2 نکته اصلی کاملا مشهود بود؛ یکی عدم حضور و آمادگی و اقدام درست و به موقع نیروهای امدادی و درمانی کشور میزبان و دوم حضور صرفا امنیتی و تماشاگرانه بخش انتظامی و امنیتی این کشور به گونه‌ای که نه خود اقدام مثبتی می‌کردند و نه اجازه مداخله امدادی و درمانی به ما می‌دادند.
12. از بعد ازظهر آن روز تعداد بسیار زیادی کارگر خارجی به منطقه حادثه وارد شدند و در شرایطی کاملا غیراصولی و آسیب‌زننده، شروع به تخلیه اجساد از محل کردند که مسلما افراد نیمه‌جانی که هنوز امید به احیای آنها وجود داشت با این شیوه انتقال کارگری جان می‌باختند. تا زمان تاریک شدن هوا همچنان اجساد زیادی در محل بود و بوی تعفن ناشی از ترشحات اجساد محل را پر کرده بود.
یادداشت مهمان
هارون یشایایی
تهیه‌کننده سینما
رییس سابق انجمن کلیمیان ایران
ملت ایران در سوگ فاجعه منا
آنچه در مناسک حج امسال در «منا» بر زائران خانه خدا گذشت، یک حادثه نیست، یک فاجعه به تمام معناست.
گروه گروه زائران در حالی که لبیک‌گویان به سوی مقصد می‌رفتند، دچار چنان سرگشتگی‌ای شدند که جهانیان را در غم و اندوه و بهت و حیرت فرو برد. کوه جسدهای انسان‌های عریان که سینه به سینه و سر بر شانه یکدیگر زیر شدیدترین فشارها و نبود هوا برای تنفس جان به جان آفرین تسلیم کرده‌اند چنان تکان‌دهنده است که هیچ دلیلی برای بی‌اهمیت جلوه دادن آن مقبولیت ندارد.
از هر چه بگذریم این فاجعه نشانه‌های بی‌توجهی و حتی شرارت کسانی است که سهوا یا عمدا با هر انگیزه‌ای که متصور باشد باعث بروز آن شده‌اند. در جنگ‌های مختلف و حوادث طبیعی با وجود شبکه‌های وسیع ارتباطی بیش از هر آسیب دیگر، تلفات انسانی افکار و احساسات مردم جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد ولی در فاجعه «منا» هیچ حادثه طبیعی و غیرقابل پیش‌بینی‌ای رخ نداده و هیچ دلیلی برای بروز آن وجود ندارد مگر برای آن دلیل‌تراشی شود. حتی نازی‌های هیتلری وقتی انبوه اجساد انسانی را در کوره‌های آدم‌سوزی خاکستر می‌کردند ظاهرا دلایلی برای اقدام وحشیانه خود داشتند، در فاجعه هولوکاست نفرت نژادی مهم‌ترین عامل کشتار انسان‌های بیگناه بود، در آنجا آدم‌کشان بین خود و دیگران خط‌کشی مشخص نژادی مذهبی داشتند و قربانیان را وسیله التیام شرارت‌های خود می‌دانستند ولی در «منا» همه با هم یک‌صدا لبیک می‌گفتند و انسان حیرت‌زده می‌ماند که چه بی‌تدبیری جاهلانه یا خدای ناکرده تدبیری شریرانه موجب جان‌باختگی این گروه پاکدامن انسان و عزادار شدن مردم جهان شده است؟
همدردی با خانواده‌های داغدیده مخصوصا هموطنان وظیفه همه ایرانیان است، ولی بیان همدردی نباید و نمی‌تواند اصل ماجرا را کم‌اهمیت کند، بسیاری از خانواده‌ها سرپرست خود را از دست داده‌اند، زنان بی‌شوهر شده‌اند و شوهران بی‌همسر و فرزندانی یتیم و آسیب‌دیده چشم به راه والدین خود هستند و این همه گوشه‌ای از بیان مصیبت است. البته این برای ایرانیان یک مصیبت ملی است و در میهن ما این فاجعه ابعاد وسیع‌تری پیدا کرده است. تعداد زائران ایرانی آسیب‌دیده در مجموع نسبت به تعداد حجاج حاضر در مراسم امسال خیلی بیشتر است و همین تفاوت فاحش انسان را دچار شک و تردید می‌کند و این خود درد جانکاه بازماندگان و مردم را عمیق‌تر کرده است. ملاحظات سیاسی به کنار، کمترین توقع ملت ایران از مسئولان دولت و سرپرستان حجاج به لحاظ رعایت فضیلت‌های انسانی و حقوق درگذشتگان رسیدگی پیگیرانه و قطعی به علل فاجعه و جبران خسارت آسیب‌دیدگان است و لازم است این مهم شفاف و بی‌پرده به اطلاع ملت ایران و جهانیان برسد.
