وقتی وارفارین می‌خوریم، چی بخوریم، چی نخوریم؟
دکتر حسین ایمانی
متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
سن که بالا میرود، بر تعداد داروهایی که هر فرد باید برای تنظیم و تعادل مشکلات داخلی بدنش مصرف کند، افزوده می‌شود. داروهایی که هر یک اثرهای مثبت و منفی متعددی دارند و مصرف همزمان آنها همراه با سایر داروها و حتی موادغذایی مختلف نیازمند دقت و اطلاعات دارویی و تغذیه‌ای سادهای است که پزشک آنها را در اختیارتان خواهد گذاشت تا نتیجه مصرف دارو دقیقا همان شود که مورد انتظار بوده است. یکی از این داروها «وارفارین» نام دارد که این روزها با افزایش شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی مصرفکنندگان زیادی دارد.
نام ژنریک این دارو کومادین و نام تجاری آن وارفارین است؛ دارویی که بیشتر برای بیماری‌های قلبی-عروقی تجویز می‌شود اما در درمان بسیاری دیگر از بیماریها مثل برخی بیماری‌های کلیوی نیز نقش دارد. این دارو ضدانعقاد خون است و در واقع افرادی که انعقاد خونشان مشکل دارد، باید از این دارو استفاده کنند تا مشکلشان حل شود.
در «رژیم‌درمانی» این هفته با باید‌ها و نباید‌های تغذیه‌ای این قرص آشنا خواهید شد و در ادامه نکات بیشتری را درباره سازوکار تاثیر این دارو خواهید خواند.
در برنامه‌غذایی بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، باید چند نکته مهم را درنظر گرفت. مهم‌ترین نکته، تعیین و برآورد دقیق مقدار ویتامین K مصرفی است زیرا این ویتامین در تشکیل 4 فاکتور انعقادی خون (2، 7، 9 و 10) نقش دارد و می‌تواند به انعقاد خون کمک کند. وارفارین برعکس ویتامین K عمل می‌کند، به این شکل که شکل فعال ویتامین K را غیرفعال می‌کند و اجازه نمی‌دهد فاکتورهایی که گفته شد، در تشکیل انعقاد خون نقش داشته باشند. از این رو ویتامین K و وارفارین می‌توانند در دوزهای بالا با هم تداخل داشته باشند بنابراین نباید در رژیم‌غذایی بیمارانی که وارفارین استفاده می‌کنند، ویتامین K زیادی وجود داشته باشد زیرا می‌تواند با اثر وارفارین تداخل پیدا کند. در نتیجه باید دوز وارفارین هم افزایش پیدا کند. از سوی دیگر، ویتامین K دریافتی نباید خیلی هم پایین باشد زیرا در این صورت با مصرف وارفارین و کمبود ویتامین K، خون بسیار رقیق می‌شود و در صورت خونریزی دیر لخته می‌شود.
بخورنخورهای وارفارین
بعضی از موادغذایی، ویتامین K بالایی دارند که از جمله آنها می‌توان به سبزی‌های برگ سبز (به‌خصوص اسفناج که بالاترین میزان ویتامین K را دارد، کرفس، کلم بروکلی، کاهو، سبزی خوردن و مارچوبه) اشاره کرد. در واقع هر چقدر میزان سبز بودن سبزی بیشتر باشد، ویتامین K آن بالاتر است. روغن‌های نباتی آفتابگردان، کانولا، سویا و پنبه دانه نیز از منابع غنی ویتامین K هستند. بعضی از سبزی‌ها هم مانند شلغم، هویج، پیاز، قارچ، کدو سبز، کدو حلوایی و... ویتامین K کمتری دارند.
تنها منبع حیوانی که ویتامین K بالایی دارد، جگر است؛ به نحوی که میزان ویتامین K 100 گرم جگر معادل یک فنجان سبزی برگ سبز است بنابراین توصیه می‌شود بیمارانی که وارفارین استفاده می‌کنند، جگر نخورند تا با مشکل مواجه نشوند. اگر بیماری وارفارین استفاده می‌کند، باید لااقل یکی از منابع حاوی ویتامین K را در رژیمش قرار بدهد و سایر منابع غذایی را از منابع ویتامین K متوسط یا پایین انتخاب کند. اگر غذایی مانند خورش قورمه‌سبزی یا خورش کرفس میخورد، دیگر نباید سبزی‌های متنوعی که ویتامین K بالایی دارند، در کنار غذا مصرف کند. همچنین به بیماران توصیه می‌شود هنگام خوردن خیار حتما پوست آن را بگیرند زیرا میزان ویتامین K در پوست خیار بیشتر است.
در ضمن، اگر بیماری در گذشته از سبزی‌های برگ سبز به میزان زیادی استفاده می‌کرده است، نباید با شروع مصرف وارفارین آنها را یکباره قطع کند یا کاهش دهد بلکه باید با نظر متخصص تغذیه انجام شود تا به تدریج میزان مصرف را کاهش دهد. اگر فردی در گذشته اصلا از این منابع غذایی استفاده نمی‌کرده و حال مجبور است وارفارین بخورد هم باید با نظر متخصص تغذیه به تدریج آنها را در حد متوسط وارد رژیم‌غذایی‌اش کند تا از اثر مفیدشان بهره‌مند شود. در کل، این میزان مصرف باید در تمام طول دوره‌ای که بیمار دارو مصرف می‌کند، ثابت باشد زیرا به محض اینکه میزان ویتامین K در رژیم‌غذایی بالا و پایین شود، دوز وارفارین هم باید تغییر کند و این برای بیمار مشکل‌زا خواهد شد و باید برای تعیین دوز دارو مرتب به پزشک مراجعه کند که امکان چنین کاری وجود ندارد و سخت است.
تداخل غذاها و وارفارین
برخی موادغذایی مانند سیر، پیاز و انبه می‌توانند خون را رقیق کنند. در نتیجه، وقتی با وارفارین مصرف شوند، اثر آن را تشدید می‌کنند و حتی گاهی باعث خونریزی می‌‌شوند. میوه آووکادو و چای سبز نیز ممکن است با عملکرد وارفارین تداخل داشته باشند بنابراین باید از مصرف زیاد آنها خودداری شود.
از موادغذایی دیگری که بیماران نباید استفاده کنند، می‌توان به گریپ فروت و سویا اشاره کرد. در بعضی منابع آمده گریپ فروت با مصرف وارفارین تداخل دارد و نباید همزمان مصرف شوند. لازم به ذکر است یکی از اثرهای فرآورده‌های پروبیوتیک در دستگاه گوارش تولید ویتامین K است بنابراین بیماری که وارفارین مصرف می‌کند، باید از این فرآورده‌ها کمتر استفاده کند یا در صورت لزوم استفاده نکند تا میزان ویتامین k در بدنش بالا نرود.
