از علل و علایم تا پیشگیری و درمان بیماری
دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده
رئیس انجمن متخصصان پوست ایران، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
پسوریازیس نوعی بیماری اتوایمیون یا خودایمنی است که اغلب در حد فاصل 15 تا 35 سالگی (دوران جوانی) شروع می‌شود و در آن سلول‌های پوستی به شکلی کنترل‌نشده و بسیار سریع تکثیر می‌شوند. این موضوع باعث بروز پلاک‌هایی روی پوست می‌شود که زمینه التهابی و قرمز دارند و روی آن پوسته‌هایی سوار است. این پلاک‌ها معمولا روی دست‌ها، آرنج، زانو، کمر، صورت و کف سر به‌وجود می‌آیند.
1. پسوریازیس واگیر ندارد
پسوریازیس واگیر ندارد و انواع بسیار مختلفی از خفیف تا شدید دارد و با علائم گوناگونی از تغییر حالت ناخن‌ها گرفته تا پلاک‌های پوستی که ممکن است با خارش همراه باشد یا خیر، مشخص می‌شود. برخی بیماران دچار درد مفاصل هستند و گاهی بیماری با تب نیز همراه می‌شود. پسوریازیس حتی گاهی فرد را دچار التهاب چشم و پلک می‌کند. با توجه به اینکه علائم بیشتر در کجا دیده می‌شوند و خفیف و شدید بودن آنها، درمان‌ها متفاوت است و گاه فرد مجبور است تا آخر عمر تحت درمان باشد.
2. علل ابتلا به پسوریازیس
در یک‌سوم مبتلایان زمینه خانوادگی در بروز بیماری دخیل است. تاکنون ژن‌های بسیاری مرتبط با این بیماری شناسایی شده‌اند. به‌عنوان مثال می‌توان به ژن‌هایی اشاره کرد که در کروموزوم 6 قرار دارند و عامل بروز 10 درصد پسوریازیس‌ها هستند. فاکتورهای ایمنی و محیطی هم غیر از مسائل ژنتیکی در این میان می‌توانند دخیل باشند. در افرادی که زمینه ابتلا به پسوریازیس را دارند، خاراندن، جراحات، آفتاب‌سوختگی و سوختگی‌های دمایی و شیمیایی، سرمای هوا و تهاجم‌های و آلودگی‌های خارجی و عفونت‌های پوستی می‌تواند باعث تشدید علائم پسوریازیس شود. دوری از خستگی و استرس، سیگار و نوشیدنی‌های الکلی و نور شدید آفتاب نیز از تشدید علائم این بیماری پیشگیری می‌کند.
3. درمان‌های متداول
در درمان پسوریازیس معمولا از کورتون‌های موضعی با توجه به شدت و فرم ضایعه‌ها استفاده می‌شود. در موارد شدید حتی تزریق کورتون هم لازم است. داروهای کراتولیتیک، مشتقات ویتامین D به شکل خوراکی و موضعی لایه‌بردارهای موضعی برای تنظیم سرعت تکثیر سلول‌های پوستی و ترکیب‌های آنتی‌متابولیک برای متعادل کردن سیستم ایمنی و ترکیب‌های ضدپسوریازیک و قطره اشک مصنوعی از جمله درمان‌های رایج است که بسته به شدت بیماری تجویز می‌شود. هنوز در کشور ما همان درمان‌های کلاسیک مورد استفاده قرار می‌گیرد و در کنار آن به بیماران توصیه می‌شود با کمک نوردرمانی یا استفاده از امواج UV، کاهش استرس و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و پانسمان روی دارو میزان تاثیرگذاری داروها را بیشتر کنند.
4. تازه‌های درمان
تحقیقات بسیاری در زمینه این بیماری و روش‌های درمان آن انجام شده و درمان‌های جدیدی هر بار معرفی می‌شود. به‌عنوان مثال آخرین درمان مربوط به نوعی ترکیب به نام REG 3A است که محققان دانشگاه کالیفرنیا آن را پس از بیوپسی پوست افراد سالم و بیماران مبتلا به پسوریازیس و موش‌ها شناسایی کرده‌اند. مهار این ترکیب روند التیام زخم را کند می‌کند اما در بیماران مبتلا به پسوریازیس مفید است. به عبارتی این ترکیب نقشی دوگانه دارد و می‌توان از آن در درمان بیماری‌های مختلف استفاده کرد. درمان‌های کنونی پسوریازیس همگی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند اما ترکیب جدید تاثیری منفی بر سیستم ایمنی ندارد.
5. پسوریازیس خاموش و روشن می‌شود
این بیماری دوره‌های عود و بهبودی دارد و پاسخ به دارو به شدت بیماری در فرد وابسته است و صد البته آموزش بیمار هم بسیار مهم است. بیمار باید بداند که به واسطه مصرف دارو ممکن است به بیماری‌های داخلی دچار شود به همین دلیل هر از گاهی باید از این نظر چک شود.
6. الفبای پیشگیری
امکان پیش‌بینی وجود ندارد اما امکان پیشگیری هست. مرطوب نگه داشتن پوست حداقل 2 بار در روز، عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی و استراحت کافی می‌تواند از بروز پسوریازیس یا تشدید علائم آن در فردی که زمینه آن را دارد پیشگیری کند.
7. اصول خودمراقبتی
در پسوریازیس
به هر فرد مبتلا به پسوریازیس توصیه می‌شود که:
• مرطوب‌کننده‌ای مناسب نوع پوستش داشته باشد و بعد از هر بار حمام یا دوش گرفتن یا مواجهه با نور آفتاب پوستش را مرطوب کند.
• برای حمام باید از شامپویی ملایم استفاده کند و هرگز پوستش را با کیسه و لیف نشوید.
• محصولاتی که استفاده می‌کند باید بدون بو و رنگ باشد تا ایجاد آلرژی و خارش نکنند.
• دمای آب باید کمتر یا برابر 36 درجه باشد. آب داغ پوست را خشک می‌کند و باعث تشدید علائم پسوریازیس می‌شود.
• مدت دوش گرفتن باید بسیار کوتاه بوده و بیش از 20 دقیقه طول نکشد.
• لباس‌هایی که این بیماران به تن می‌کنند باید سبک و گشاد و راحت و از جنس نخ یا ابریشم باشد. مارک لباس‌ها یا هر زایده‌ای که ایجاد خارش و حساسیت کند را باید از لباس جدا کرد.
• آرایش کردن ممنوع نیست اما باید از مواد غیرآلرژیک استفاده کرد.
• اپیلاسیون با موم یا استفاده از موکن‌ها ممنوع است.
• هوای داخل خانه نباید خیلی خشک باشد و فرد مبتلا باید مراقب سرمای هوا و خشکی ناشی از آن هم باشد.
• خواب کافی، دور بودن از استرس و حفظ تناسب اندام نیز به بهبود و کاهش علائم کمک می‌کند.
