«میزگرد تغذیه» درباره مشکل چاقی خانم شکوفه با حضور دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر طاهره افتخار متخصص بیماری‌های زنان دکتر احمدباقری مقدم متخصص پزشکی ورزشی و دکتر نسرین امیدوار متخصص تغذیه

چاقی عوارض زیادی دارد که یکی از آنها کاهش احتمال باروری است. از طرفی، بیماری تخمدان پلی‌کیستیک با اختلال در عادت ماهانه باعث ناباروری می‌شود. میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» خانمی‌
29 ساله است که به هر 2 بیماری یعنی چاقی و تخمدان پلی‌کیستیک مبتلاست و پزشکان برای درمان ناباروری‌اش در قدم اول کاهش وزن را به ایشان توصیه کرده‌اند. ایشان هم برای دریافت راهنمایی درباره کاهش وزن درست و اصولی در «میزگرد تغذیه» شرکت کرده و از متخصصان راهنمایی خواسته‌اند.

برنامه غذایی خانم شکوفه. ق در یک نگاه

صبحانه ساعت 11: املت با 4 برش نان

ناهار ساعت 16: یک بشقاب پر برنج با خورشت

میان وعده: 2 تا 3 عددگز یا شکلات

شام ساعت 23: یک بشقاب پر برنج با خورشت

خانم شکوفه که فعلا از رژیم 1000 کیلوکالری پیروی می‌کند، می‌گوید:

نمی‌دانم چگونه اشتهایم را کنترل کنم

سلامت: از چه زمانی چاق شدید؟

من از ابتدای دوران بلوغ مشکل تخمدان پلی‌کیستیک داشتم و پزشک زنان برایم قرص‌های هورمونی تجویز کرده بود که با خوردن این داروها از دوران بلوغ چاق شدم و کم‌کم وزنم بالاتر رفت. بعد از ازدواج هم چاق‌تر شدم.

سلامت: چاقی مشکلی برایتان ایجاد کرده است؟

مدتی است که قصد بارداری دارم اما باردار نمی‌شوم. تحت‌درمان هستم و متفورمین مصرف می‌کنم. پزشکان توصیه می‌کنند حتما پیش از بارداری وزن کم کنم چون اگر با این وزن باردار شوم دچار دیابت و فشارخون بارداری خواهم شد.

سلامت: برای درمان به متخصص غدد مراجعه کرده‌اید؟

اخیرا نه، اما قبلا یک بار به متخصص غدد مراجعه کردم که همان تشخیص و درمان متخصص زنان را داشتند.

سلامت: برای کاهش وزن اقدام کرده‌اید؟

در یکی از گروه‌های شبکه‌های اجتماعی که افراد با رژیم 1000 کیلوکالری هفته‌ای یک کیلوگرم وزن کم می‌کنند، عضو شده‌ام اما می‌خواهم متخصصان «سلامت» راهنمایی‌ام کنند تا کاهش وزنم اصولی باشد.

سلامت: مشکل و بیماری دیگری ندارید؟

موهای جلوی سرم ریزش شدید دارند و ریزش موی مردانه دارم، پوستم چرب است، کبد چرب درجه 2 دارم و روی صورتم جوش‌های ریز می‌زند. عادت ماهانه‌ام نامنظم است که به نظر می‌رسد همه این موارد به دلیل بیماری تخمدان پلی‌کیستیک باشد که از مادرم به ارث برده‌ام.

سلامت: در حال حاضر در یک روز چه غذاهایی می‌خورید؟

معمولا برای صبحانه املت یا پنیر با چند برش نان می‌خورم. ناهار را ساعت 4 بعدازظهر در حجم زیاد میل کرده و شام را نیز ساعت 11 می‌خوریم که اغلب از برنج و خورشت تشکیل شده است. درضمن بلافاصله بعد از غذا گز یا شکلات می خورم.

در رژیم 1000 کیلوکالری نیز انتخاب غذا با خودمان است. مثلا صبحانه می‌توانیم تخم‌مرغ یا نان و پنیر بخوریم. فهرستی از غذاهای آزاد مانند هویج، کلم، اسفناج و کاهو هم داریم اما طی روز نباید کالری دریافتی‌مان بیشتر از حد مجاز شود. متاسفانه اراده‌ من ضعیف است و نتوانسته‌ام این رژیم را ادامه بدهم.

سلامت: چقدر تحرک دارید؟ آیا ورزش می‌کنید؟

نه، اصلا تحرک ندارم.

سلامت: در پایان چه پرسشی از متخصصان دارید؟

خوراکم خیلی زیاد است و سیر نمی‌شوم. همیشه اشتها به غذا خوردن دارم و حتی اگر غذا خورده باشم باز هم می‌توانم غذا بخورم. نمی‌دانم چطور می‌توانم اشتهایم را کنترل کنم. از متخصصان می‌خواهم در این زمینه راهنمایی‌ام کنند.

نگاه متخصص تغذیه

توصیه‌ها و هشدارهای دکتر نسرین امیدوار به سوژه «میزگرد تغذیه»

بهترین راه‌حل برای کنترل اشتها ورزش است

سلامت: خانم شکوفه.ق چقدر اضافه وزن دارند و برای رسیدن به وزن مطلوب باید چقدر وزن کم کنند؟

نمایه توده بدنی ایشان 36 است. نمایه توده بدنی بالای 30 به معنی چاقی است و ایشان باید وزن کم کنند و نمایه توده بدنی‌شان را به زیر 25 برسانند. با توجه به قدشان، وزنی حدود 65 کیلوگرم برایشان مطلوب است. ایشان برای رسیدن به این وزن لازم است
45 کیلوگرم وزن کم کنند.

سلامت: این خانم به تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا هستند. آیا چاقی ایشان با این بیماری ارتباط دارد؟

اضافه وزن از مواردی است که با تخمدان پلی‌کیستیک مرتبط است. ایشان برای درمان باید وزنشان را پایین بیاورند و از داروهایی مانند متفورمین استفاده کنند. از آنجا که این بیماران مقاومت به انسولین دارند متفورمین به کاهش وزنشان کمک می‌کند.

سلامت: آیا داروهای هورمونی که ایشان برای درمان علائم بیماری‌شان مصرف می‌کنند، می‌تواند باعث چاقی شود؟

قرص‌های هورمونی می‌توانند تاحدی در افزایش وزن موثر باشند اما اگر فرد مراقب باشد و آثار دارو را مدیریت کند می‌تواند وزنش را کنترل کند. در واقع، همه این مقدار اضافه وزن را نمی‌توان به مصرف داروهای هورمونی ربط داد بلکه باید با رژیم غذایی مناسب و تحرک بیشتر، وزن را کم کرد.

سلامت: پزشکان به ایشان توصیه کرده‌اند وزن کم کند. این خانم چطور می‌توانند این کار را انجام دهند؟

پیش از هر چیز توصیه می‌کنم از یک متخصص تغذیه مشاوره بگیرند اما به‌عنوان پیشنهادهای کلی بهتر است مواد حاوی قند و چربی زیاد که ارزش غذایی چندانی ندارد را از برنامه غذایی‌‌شان حذف کنند. نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های حاوی قند، غذاهای سرخ‌شده و شیرینی‌های خامه‌دار مصرف نکند و میوه و سبزی بیشتر بخورند. کنار رعایت رژیم غذایی، فعالیت بدنی روزانه داشته باشند و حداقل روزی 45 دقیقه پیاده‌روی کنند.

سلامت: ایشان در یکی از گروه‌های شبکه‌های اجتماعی عضو شده‌اند و قرار است با رژیم 1000 کیلوکالری هفته‌ای یک کیلوگرم وزن کم کنند. شما این روش کاهش وزن را تایید می‌کنید؟

افرادی که رژیم کم‌کالری می‌گیرند و روزانه زیر 1200 کیلوکالری دریافت می‌کنند باید بستری شوند و تحت‌نظر مستقیم پزشک این کار را انجام دهند تا دچار کمبودهای شدید تغذیه‌ای نشوند. البته ما ویژگی‌های رژیم غذایی ایشان را نمی‌دانیم اما مقدار کالری‌شان خیلی محدود است و فقط در دوره کوتاه‌مدت و آن هم زیر نظر متخصص می‌توان از این نوع رژیم‌ها استفاده کرد.

سلامت: خانم ق اشتهای زیادی دارند و همیشه ولع و میلشان به خوردن غذا بالاست. چطور می‌توانند اشتهایشان را کنترل کنند؟

اولین راه‌حل برای کنترل اشتها ورزش است. اگر ایشان فعالیت بدنی منظمی داشته باشند اشتهایشان تنظیم می‌شود و به معجزه ورزش در این زمینه پی خواهند برد. علاوه بر این، اگر باز هم احساس گرسنگی داشتند می‌توانند با خوردن سبزی‌های خام مانند کاهو، هویج و کرفس اشتهایشان را کنترل کنند. همچنین جیره‌بندی غذا به 5 وعده در روز به تنظیم اشتها و پیشگیری از گرسنگی کمک می‌کند.

نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

رابطه چاقی، دیابت و تخمدان پلی‌کیستیک

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

علائمی که ایشان دارند به نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک نزدیک است اما با توجه به علائمی مانند چاقی و ریزش مو باید سایر بیماری‌ها از جمله نشانگان کوشینگ در ایشان رد شود. همچنین باید از نظر دیابت، چربی و فشارخون ارزیابی شوند. تخمدان پلی‌کیستیک یکی از بیماری‌های شایع در خانم‌هاست که باعث افزایش وزن، رویش موهای زائد و اختلال‌های قاعدگی می‌شود. معمولا بیمار به علت کیست‌های ریز در تخمدان و افزایش ترشح هورمون مردانه و آندروژن‌ها دچار درجاتی از موهای زائد در قسمت‌های مختلف بدن و صورت، جوش‌های ناحیه صورت، ریزش موی سر به شکل طاسی مردانه و افزایش وزن و چاقی می‌شود. در این افراد درجاتی از مقاومت به انسولین هم وجود دارد. اگر درمان انجام نشود، رژیم غذایی‌شان را رعایت نکنند و کاهش وزن نداشته باشند، ممکن است مستعد دیابت شوند.

علائم تخمدان پلی‌کیستیک با کاهش وزن برطرف می‌شود و حتی جوش‌ها، ریزش مو و ناباروری ممکن است با کاهش وزن بهبود پیدا کند. البته این بیماران به‌دلیل اینکه مقاومت به انسولین دارند کاهش وزن برایشان سخت است و باید زیر نظر متخصص تغذیه رژیم دقیقی داشته باشند و در صورت لزوم از داروهایی مانند متفورمین استفاده کنند و برای بارداری آماده شوند. البته باید توجه داشته باشند در دوران بارداری ممکن است دچار دیابت بارداری شوند و لازم است قندخونشان به‌طور منظم کنترل شود و مراقبت‌های لازم را انجام دهند.

نگاه متخصص پزشکی ورزشی

نقش ورزش در کنترل اشتها
 

ورزش با افزایش گردش خون و تنظیم هورمون‌ها به‌خصوص هورمون سروتونین، تعادل هورمونی را در بدن برقرار می‌کند و باعث سلامت روان، نشاط بیشتر و افزایش اعتماد به‌نفس می‌شود. به‌علاوه اشتها را نیز کنترل می‌کند و با تاثیری که بر ریتم خواب دارد اختلال‌های خواب را رفع می‌کند. براساس هدف، برنامه ورزشی متفاوت است. برای کاهش وزن، ورزش‌های هوازی توصیه می‌شود. ویژگی این ورزش‌ها حرکت‌های تکراری و پیوسته در عضلات بزرگ بدن با شدت متوسط است که نمونه‌هایش پیاده‌روی تند، دویدن آرام، شنا، دوچرخه‌سواری، طناب‌زدن و هر حرکت تکرارشونده دیگر است. مدت آن باید حداقل به یک ساعت در روز برسد تا مصرف انرژی بالا برود و به کاهش وزن منجر شود. مدت ورزش در افراد تازه‌کار باید از 20دقیقه شروع و به‌تدریج به یک ساعت برسد. اگر این زمان به 2 بخش نیم ساعته تقسیم شود موثرتر خواهد بود. توصیه می‌شود افراد هر روز هفته ورزش کنند.

نگاه متخصص زنان

قبل از بارداری به وزن مطلوب برسید

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

بالا بودن آندروژن باعث اختلال‌های قاعدگی و نازایی می‌شود. از طرفی، با این مقدار اضافه وزن، ایشان به نشانگان متابولیک هم مبتلا هستند و هیچ راهی جز کاهش وزن و کاهش بافت چربی بدن ندارند. مصرف داروهای هورمونی فقط به‌طور موقت می‌تواند مشکل را حل کند و باعث تنظیم قاعدگی شود اما اگر وزن کم کنند این مشکل برطرف می‌شود و نیازی به مصرف دارو نخواهد بود. البته لازم نیست حتما وزنشان را به 60 یا 70 کیلوگرم برسانند بلکه با 5 یا 10 درصد کاهش وزن هم قاعدگی تنظیم می‌شود و ممکن است باردار شوند. البته ایشان باید تلاش کنند قبل از بارداری به وزن مطلوب برسند چون بارداری با وزن بالا می‌تواند مشکلاتی مانند فشارخون و مسمومیت بارداری ایجاد کند و سلامت خودشان و جنینشان را به خطر بیندازد.

هفته نامه سلامت/539