توصیه‌هایی برای فرزندپروری مطلوب در آستانه بازگشایی مدارس
دکتر میترا حکیم‌شوشتری
روانپزشک کودک‌ونوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران
این توصیه‌ها کمک می‌کند به جای اینکه با شروع پاییز و آغاز فصل مدرسه آه بکشید و به دوستان و خانواده شکوه کنید که دردسرهایتان آغاز خواهد شد، از این ایام هم لذت ببرید و با فرزند خود خاطره‌های خوب بسازید.
تغییر ساعت خواب و بیداری
اولین و مهم‌ترین توصیه اینکه یادتان باشد فیزیولوژیک بدن ما طوری تنظیم شده که ناگهان نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم. اگر فرزندتان معمولا صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شود، به‌خصوص برای کلاس اولی‌ها که مجبور نبودند صبح زود بیدارشوند یا حتی آنهایی که در تابستان تا نزدیک ظهر خواب بودند، برای تغییر ساعت بیدار شدن او، در هفته‌های آخر تعطیلات هر روز 5 تا 6 دقیقه او را زودتر بخوابانید تا صبح زودتر از خواب بیدار شود. تغییر یکباره ساعت خواب و بیداری باعث خستگی و بدخلقی کودک خواهد شد و کمبود خواب آرامش او و صدالبته شما را به هم خواهد زد.
تقویت مهارت لباس پوشیدن
شما باید همگام با رشد کودک او را با آداب لباس پوشیدن آشنا می‌کردید. بچه کلاس اولی شما باید بتواند مستقل لباس بپوشد و زیپ و دکمه خود را ببندد. اغلب بچه‌ها بلدند بند کفش خود را هم گره بزنند اما چون این کار مهارت بیشتری می‌خواهد توصیه به خرید کفش چسبی داریم که اگرشرایطی پیش آمد و مجبور بود کفش خود را دربیاورد و بپوشد احساس ناخوشایندی نداشته باشد و مورد تمسخر قرار نگیرد و به گریه نیفتد که چرا مادر نیست تا به او کمک کند.حالا اگر می‌بینید بچه شما به کمی تمرین لباس پوشیدن نیاز دارد بدون اینکه او را مضطرب کنید در زمان باقی مانده تا مهر کمک کنید مستقل شود و با تشویق مناسب این مهارتش را تقویت کنید.
افکار منفی، ممنوع!
همین شروع مدرسه سعی کنید افکار منفی را از خود دور کنید. بعضی از والدین هفته آخر شهریور شروع می‌کنند به غر زدن و شاخ و شانه کشیدن. «امسال دیگه اگه خودت زود بیدار نشی و آماده نشی!»، «امسال اگه ببینم دوباره مواظب وسایلت نباشی و...»، باز «سر کلاس ریاضی سر به هوا نباش‌ها و...» وقتی این حس بد را به خانواده و بچه‌ها القا می‌کنید انرژی منفی باعث می‌شود همه افراد حس کنند فرصتی برای جبران گذشته ندارند. بچه‌ها باید درست مانند سال نو، حس تازگی و شروعی متفاوت را در آغاز مهر داشته باشند و سالی پر انرژی را شروع کنند.
ساعت زنگدار بخرید
سعی نکنید فرزند محصل خود را صبح‌ها از خواب بیدار کنید. بچه‌ها از اینکه مادر یا پدر هر روز صبح به اتاقشان بیایند و پتو را از روی آنها بکشند و بگویند: «زود بلند شو، مگر نمی‌بینی که دیرت شده؟» حس ناخوشایندی دارند. اگر کودک با صدای ساعت زنگدار بیدار شود بهتر است تا با صدای مادر یا پدر. بهترین هدیه برای فرزند محصلمان یک ساعت زنگدار است که روی آن با حروف درشت جمله‌ای مثبت نوشته شده باشد مثلا : «حالا مستقل شدی» در مورد کلاس اولی‌ها یا بچه‌های کوچک‌تر بد نیست نقش بازی کنید و وانمود کنید با صدای ساعت آنها بیدار شده‌اید تا کم‌کم عادت کنند با صدای زنگ بیدار شوند و آن را قطع کنند و از جا برخیزند.
گران و لوکس نخرید
هر آنچه برای مدرسه تهیه می‌کنید از لباس تا کیف و لوازم تحریر بهتر است عادی باشد نه خاص و بسیار گران. موقع خرید این وسایل در نظر بگیرید که امکان دارد کودک آن را خراب یا گم کند، آن را با همکلاسی خود به اشتراک بگذارد و...
در غیر این صورت مدام بچه را بازخواست می‌کنید و این سرزنش‌ها او را می‌آزارد. خاص بودن وسایل و توصیه به اینکه آنها را به کسی نده مانع تعامل و دوستیابی کودک می‌شود. به کودک بگویید: «اگر دوستت پاک کن خواست بهش بده. شایدم یه روز تو به چیزی نیاز داشته باشی و دوستت بهت قرض بده.» این آموزش‌ها به کودک پیام می‌دهد که محیط مدرسه خشن نیست و دوستیابی آنقدرها هم سخت نیست. به‌علاوه، کودکی که لباس گران می‌پوشد باید مراقب لباس‌های گرانقیمت پوشیده باشد و مدام نگران تمیز نگه داشتن آن است. کودک باید آزاد باشد تا بدود، بپرد، توپ‌بازی کند و این موارد بر تمیز ماندن لباس‌های او ارجحیت دارد. به جای ایراد موعظه در مورد پاکیزگی، بهتر است چند دست لباس ارزانقیمت و بادوام برای فرزندمان تهیه کنیم تا از این طریق سلامت روانی‌اش را نیز بیشتر تامین کنیم.
صبحانه بدون استرس
به بچه استرس ندهید که زود باش صبحانه بخور. درباره اصول تغذیه درست و فواید آنچه سر میز است سخنرانی نکنید. برای آموزش اصول اخلاقی و آداب معاشرت هم واقعا اول صبح و آن هم موقع صرف صبحانه زمان خوبی نیست. صبحانه باید در یک جو خوشایند و آرام صرف شود. بگومگو با همسرتان یا کودک که اغلب خواب‌آلوده و بدخلق است، می‌تواند تنش ایجاد کند و به اوقات تلخی منجر شود. بهتر است برخی رفتارهای او را نادیده بگیرید و در تمام شرایط مودبانه با کودک صحبت کنید. دادن حجم زیاد غذا و انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های ویژه صبحانه اصلا کار درستی نیست و امکان دارد حالت تهوع یا استفراغ به کودک دست دهد. کافی است قندخون او با وعده‌ای سبک بالا رود چرا که در صورت تجربه ناخوشایند استفراغ، کودک از خوردن صبحانه در روزهای بعد امتناع خواهد کرد. به‌خصوص برای کلاس اولی‌ها خوب است زنگ صبحانه در مدرسه باشد و همه لقمه‌ای از خانه بیاورند و ساعتی پس از حضور در مدرسه بخورند. این کار هم حس امنیت به کودک می‌دهد که معلم مثل مامان مهربان است و هم اینکه اینجا نیامده تا فقط امر و نهی بشنود و درس بخواند.
عجله نکنید
وقتی به کودک فشار می‌آورید که عجله کند، او بیش از پیش وقت را هدر می‌دهد. ضمن اینکه، عجله معمولا باعث می‌شود کودک وسایل شخصی خود را در منزل جابگذارد. بهترین کار در این‌گونه مواقع این است که اشیای فراموش‌شده را بدون متهم کردن کودک به فراموشکاری و عدم مسئولیت به او بدهید یا عادتش بدهید شب قبل همه چیز را آماده بگذارد. بچه‌ها مهارت لازم برای مدیریت زمان و انجام کارهای شخصی را به‌تدریج به‌دست می‌آورند.
توصیه‌های بهداشتی
در مورد توصیه‌های بهداشتی دقت کنید نباید طوری حرف بزنید که گویا مدرسه محیط خطرناک و ناامنی است. مادران مضطرب و وسواسی به فرزند خود می‌گویند آب نخور تا نیاز به دستشویی رفتن پیدا نکنی. حالا فکر کنید کودک حس ترس از بدیهی‌ترین نیاز یعنی، تخلیه ادرار و مدفوع، دارد و باید به آن نه بگوید و این موضوع چقدر آزار دهنده است و بچه را از مدرسه زده می‌کند.
پول توجیبی از کلاس دوم
از کلاس دوم خوب است به بچه‌ها پول توجیبی بدهید اما نباید هر 2 والد جداگانه پول بدهند. فقط یک مبلغ مناسب سن و شرایط مالی خانواده باید در نظر گرفت. هرگز این پول توجیبی را وارد مسائل تربیتی نکنید. پول مخصوص مدرسه و بسیار اندک برای خرید محدود از بوفه مدرسه است همین. والدین نباید هنگام عصبانیت این پول را قطع کنند و هنگام خوشحالی بی‌جهت مقدار آن را زیاد کنند. توصیه می‌کنم همیشه بچه‌ها یک خوراکی سالم از خانه ببرند و فقط تفننی وسایل بخرند.
