عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

چگونه از سلامت جنسی فرزندمان در دوران نوجوانی مراقبت کنیم؟

جاذبه شنیدن و فهمیدن درباره مسائل جنسی باعث می‌شود کودک کنجکاو به سمت گویندگان اطلاعات کشیده شود و از آنها الگو بگیرد. رابطه‌ای که غنی از عواطف باشد، باعث می‌‌شود فرزند به طرف والدین خود جذب شود و برای پیدا کردن پاسخ کنجکاوی‌هایش سراغ همسالان ناآگاه نرود.

هرچه خلقیات والدین بهتر و پرکشش‌تر از همسالان باشد کودک به جای تقلید از همسالان، جذب پدر و مادر خود می‌شود و موفق‌تر و فرمانبردارتر خواهد شد.

البته آنچه گفته شد، وقتی میسر می‌شود که والدین این رابطه را از دوران خردسالی و حتی نوپایی 5-3 سالگی با کودک خود ایجاد کرده باشند. والدین باید در تفریحات سالم مثل یک دوست صمیمی همراه کودکان باشند؛ آنها را به کوه، سینما و گردش ببرند و اجازه صحبت تلفنی با دوستانشان را بدهند و اجازه دهند در جشن تولدهای غیرآسیب‌زا با دوستانشان خوش بگذرانند. آنچه در «کودک و نوجوان» این هفته خواهید خواند، اصول و پایه‌های ایجاد صمیمیت سالم با فرزندان و آموزش درست و علمی به آنها است.

1. توجه به تربیت همه‌جانبه فرزند

والدینی که به تربیت جنسی کودک بها ندهند با او در نوجوانی مشکل خواهند داشت. تربیت جنسی عبارت است از تمامی اطلاعاتی که از دوران اولیه زندگی افراد رشد متعادل و مناسب غریزه در جهت جنسی به آنها داده می‌شود. اگر مربی یا والدین نوجوان به نیازهای آموزشی او توجه نکنند، این پدیده خود به خود در مسیر زندگی هر شخص به‌طور اتفاقی و بدون انتخاب مناسب صورت خواهد گرفت. عمده تحولات شخصیتی، در دوره کودکی و اوایل نوجوانی رخ می‌دهد.

اگر والدین توانسته باشند اهداف، افکار، ایده‌ها و خط‌مشی کودک و نوجوان را در رابطه با مسائل جنسی به‌طور مطلوب بازسازی و نوسازی کنند و مدرسه نیز در راستای خانواده در این امر موفق عمل کند می‌توان درانتظار یک نسل سالم و پویا بود.

صلاح و فساد جامعه براساس صلاح و فساد افراد و روابط آنها با یکدیگر، شکل می‌گیرد. یکی از مسائلی که مردم در ارتباط با هم با آن روبرو هستند، مساله غریزه جنسی است که به صورت یک نیاز در انسان وجود دارد و به‌طور حتم باید آن را به گونه صحیحی ارضا کرد، در غیر این صورت، انسان برای ارضای این نیاز به راه‌هایی کشیده خواهد شد که هم خود و هم جامعه را به تباهی و فساد خواهد کشاند.

2. آگاهی‌بخشی متناسب با سن کودک

آگاهی از خطراها و امراضی که جوانان را تهدید می‌کند، می‌تواند از بروز بسیاری از نابسامانی‌ها در برای آنها جلوگیری کند. پدر و مادر باید شرایطی را در خانه ایجاد کنند که فرزندان انگیزه سوال کردن در مورد مسائل پیرامون رفتارهای جنسی‌شان را پیدا کنند. نوجوانان و جوانان باید از خیال‌پردازی و رویا در مورد جنس مخالف اجتناب و خونسردی خود را هنگام برخورد با جنس مخالف حفظ کنند و برخوردی مبتنی بر احترام با حفظ و مراعات حدود شرعی و انسانی داشته باشند. آنها باید نحوه جلوگیری از بروز بیماری‌های جنسی و مشکلات متعددی را که بر اثر رعایت نکردن بهداشت اندام‌های جنسی به وجود می‌آید، بدانند. هدف تربیت جنسی باید این باشد که فرزندانمان را به نحوی تربیت کنیم که در پرتو عشق بتوانند از زندگی جنسی لذت ببرند و لذت عشق خود را با تشکیل خانواده تحقق بخشند. غزالی در تمثیلی نتیجه توجه نکردن به ایجاد عادت درست در دوران کودکی را چنین بیان می‌دارد: «مَثَل تو چون کسی است که گویند درختی را از بیخ برکن، گوید؛ این درخت قوی است و من ضعیفم، صبر کن تا سال دیگر، اما نمی‌داند که درخت سال دیگر قوی‌تر می‌شود و تو ضعیف‌تر، درخت شهوت نیز هر روز قوی‌تر و تو هر روز از مخالفت عاجزتر.» این تمثیل حاکی از این است که اگر عادت مناسب در کودکی شکل نگیرد، ایجاد آن در بزرگسالی بسیار دشوار خواهد بود.

3. پر کردن اوقات فراغت نوجوان

در دوره نوجوانی تاثیرات نیرومند احساسات مربوط به تمایلات جنسی، جای بسیاری از تصورات و مفاهیم ذهنی را می‌گیرد، به همین دلیل است که نبود امکانات و اقداماتی مانند ورزش، کار، گردش و تفریح مناسب، نوجوان را عصبانی و پرخاشگر می‌کند.

نوجوانان به 5 دلیل نسبت به امور جنسی حساس می‌شوند:

1. احساس توانایی برای عمل جنسی

2. تشدید انگیزه‌های جنسی

3. کنجکاوی در مورد مسائل جنسی

4. تلاش برای تعیین نقش جنسی

5. ترس شدید از نتایج فعالیت جنسی. اگر طریقه مشروع و قانونی برای کنترل امیال جنسی مقدور نباشد، امکان انحراف جوان می‌رود و این انحراف اغلب به صورت کامجویی‌های بدلی (خودارضایی، همجنس‌بازی و...) تجلی می‌کند.

والدین باید با اصلاح روابط خانوادگی، جلوگیری از سرزنش بیجا، ایجاد اسوه و الگوی مناسب برای جوانان، پر کردن اوقات فراغت، انتخاب دوستان مناسب، اصلاح اجتماعی و ایجاد زمینه مساعد تربیتی در پیشگیری از مشکلات راهگشا باشند.

سین‌جیم اول

کوچولوی 5 ساله شما با همبازی خود مشغول بازی است. مطابق عادت خوبی که دارید سری به بچه‌ها می‌زنید و متوجه می‌شوید از کمر به پایین برهنه شده‌اند. چه برخوردی با آنها خواهید داشت؟

اکثر والدین در چنین موقعیتی احساس تنش می‌کنند، داد و فریاد راه می‌اندازند یا به شدت هل می‌شوند اما قدم اول حفظ آرامش ظاهری‌تان است. سرزنش و داد زدن اصلا برخورد خوبی نیست. با آرامش به بچه‌ها بگویید: «هر دوی شما لباستان را بپوشید. بدنتان خصوصی است. نباید لباستان را در حضور دیگران درآورید. عجله کنید تا من یک بازی یا سرگرمی دیگر برایتان پیدا کنم.» نباید درباره حد و مرز مورد قبول جنسی فرزندتان اهمال‌کاری کنید. بدون هیچ توضیح اضافه و گیج‌کننده یا دادن حس گناه به کودک یا انجام رفتار سرزنش‌آمیز که حس اعتماد بچه به شما را کم کند، به او تاکید کنید بدنش خصوصی است و نباید آن را به کسی نشان دهد. سوالات آنها را کوتاه، بی‌درنگ و در چند کلمه پاسخ بدهید. می‌توانید برای پاسخ به سوالات از کتاب‌های موجود کمک بگیرید.

سین‌جیم دوم

کودک نوپای شما هنگام حمام کردن به آلت تناسلی خود دست می‌زند. رفتار و عکس‌العمل شما چه خواهد بود؟

توصیه روان‌شناسان و روان‌پزشکان کودک و نوجوان، این است که به جای اینکه اخم کنید و واکنش تندی نشان دهید، از این فرصت ایجادشده استفاده و نام اندام‌های مختلف بدن را با او مرور کنید. از اندام‌های غیرجنسی شروع کنید و نام اندام جنسی را هم همان‌طور که پراکنده صحبت می‌کنید با لفظ درست آناتومیک بیان کنید. بعد هم با نمایش و نقش بازی کردن به فرزندتان یاد بدهید بدن هر کسی خصوصی است. به کودک بیاموزید که برای پسرها، آلت تناسلی، بیضه‌ها و باسن و برای دخترها پستان‌ها، آلت تناسلی و باسن جزو قسمت‌های خصوصی بدن است. بفهمانید کسی اجازه ندارد به آنها دست بزند. می‌توانید در حمام هنگام شستشوی این قسمت‌ها، بدن خود را از او پنهان کنید و بخواهید او هم این بازی را انجام دهد و لباس زیرش را درآورد و آلت خود را بشوید و سپس با حوله آن را بپوشاند. تاکید کنید فقط پدر و مادر یا در مواقع ضروری پزشک می‌تواند این قسمت‌ها را ببیند و بقیه غریبه محسوب می‌شوند.

هفته نامه سلامت/539