«میزگرد سلامت» درباره مشکل یک بیمار مبتلا به آرتریت با حضور دکتر معصومه اخلاقی روماتولوژیست، دکتر شهرام آگاه فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
بیماری که قصد داریم در «میزگرد سلامت» این هفته در مورد مشکلشان با متخصصان «سلامت» صحبت کنیم، خانمی 57 ساله، نسبتا چاق و مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید هستند. ابتدا شرح‌حال ایشان را از زبان خودشان بخوانید: «... به تجویز دکتر برای کنترل بیماری‌ام باید داروهای کورتونی مصرف می‌کردم. مدتی بعد از مصرف این داروها، دچار درد معده و به دنبال آن خونریزی از معده شدم. تاکنون هم سابقه‌ای از بیماری گوارشی و درد معده نداشتم. در آزمایش خونم فاکتورهای کبدی بالا بود. خسته شدم تا کی باید دارو بخورم؟ اصلا عادت به خوردن آب ندارم و علاقه‌ام به مصرف میوه و سبزی‌ها خیلی کم است. خیلی نگرانم که خونریزی از معده‌ام دوباره تکرار شود. آیا از این پس علاوه بر درد آرتروز میهمان جدید یعنی درد معده و خونریزی از معده را هم خواهم داشت یا مشکل معده ربطی به داروها ندارد؟»
زخم‌معده دارید؟ بیشتر آب بنوشید، کمتر چای و قهوه!
دکتر محمدرضا وفا
متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
عضو هیات علمی دانشکده تغذیه تهران
داروهای کورتونی بی‌عارضه نیستند و مانند شمشیر دولبه عمل می‌کنند یعنی باعث بهبود در نقطه‌ای از بدن می‌شوند ولی به دنبال آن بخشی دیگر از بدن را تخریب می‌کنند. البته طبیعی است که تغذیه بد و خوردن غذاهای نامناسب مانند غذاهای محرک، تند و ترش با خاصیت اسیدی بالا می‌تواند به وجود زخم در دستگاه گوارش کمک کند. شاید خونریزی معده در این خانم تلفیقی از یک بیماری دیرین خاموش و شعله‌ور شدن آن با مصرف کورتون باشد. ایشان باید بعد از این اتفاق بیشتر به نحوه مصرف غذا و نوع غذا توجه کنند. بیمارانی که دچار زخم معده یا خونریزی از معده هستند بهتر است تعداد وعده‌های غذایی را بالا ببرند. منظور این است که همان 3 وعده غذایی را به 6 وعده تقسیم کنند تا فاصله بین وعده‌های غذایی کمتر شود و معده خالی نماند و برخورد اسید نیز با جداره معده کمتر شود. بالا بودن آنزیم‌های کبدی معمولا در اثر بیماری کبد چرب است. میهمان این هفته درباره وزنشان چیزی نگفته‌اند ولی احتمال می‌دهم وزنشان بالا باشد. برای درمان کبد چرب اول باید وزن کاهش یابد. مصرف نکردن آب و کم‌آبی بدن ترشح اسید معده را بیشتر می‌کند. پس کم‌آبی خونریزی از معده را تشدید می‌کند. همه افراد باید به میزان کافی آب مصرف کنند. ایده‌آل‌ترین حالت این است که با حس کمترین خشکی در دهان بلافاصله جرعه‌ای آب بنوشند. مصرف نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه پررنگ باید به حداقل مقدار برسد. ترکیب‌های کافئینی مانند شکلات نیز باید کمتر مصرف شود. مصرف میوه و سبزی‌ها الزامی است ولی مصرف سبزی و میوه‌هایی که خاصیت اسیدی دارند باید تا بهبود کامل بیماری قطع شود یا خیلی با احتیاط مصرف شوند.
نگاه روماتولوژیست
دکتر معصومه اخلاقی
استادیار مرکز تحقیقات روماتولوژی
دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
اصول دارودرمانی در آرتریت روماتویید
در بیماری آرتریت روماتوئید درگیری اصلی در مفاصل کوچک و بزرگ است که باعث ناتوانی و درد بیمار و اختلال در امور روزمره می‌شود. درمان اصلی بیماری دارویی است.
داروهایی که برای کنترل بیماری تجویز می‌شود از گروه داروهای استروئیدی و غیراستروئیدی است که در حقیقت تعدیل‌کننده بیماری هستند. معمولا سعی می‌شود در شروع درمان از داروهایی با دوز کمتر استفاده شود.
گاهی بیماری با دوز پایین کنترل نمی‌شود و مجبور به افزایش دوز دارو هستیم. گاهی هم بدن بیمار به دوز پایین دارو جواب می‌دهد ولی به دلایلی نامشخص به‌تدریج، بدن نسبت به دارو مقاوم می‌شود. در این هنگام پزشک باید داروی دیگری را برای کنترل علائم به داروهای قبلی اضافه کند. درمان در آرتریت روماتوئید استفاده از داروهای ترکیبی است یعنی چند دارو باید استفاده شود.
تجربه نشان داده درمان به صورت چنددارویی و ترکیبی نتایج خیلی بهتری را در کنترل بیماری دارد. هدف از درمان هم خاموش کردن بیماری و جلوگیری از عود بیماری است. تعداد داروهایی که مبتلایان استفاده می‌کنند زیاد است ولی به محض کنترل بیماری سعی می‌شود داروها به حداقل برسد تا کمترین عوارض را برای بیمار داشته باشد. قطعا پزشک ایشان این نکات را می‌دانند و اگر واقعا بیماری این خانم کنترل شده باشد، دوز داروها کاهش خواهد یافت.
درباره مشکل معده حتما باید به متخصص گوارش مراجعه کنند. به نظرم مشکلات گوارشی و معده این بیمار ارتباطی با دارو ندارد و زخم، التهاب و مشکل گوارشی ایشان نیازمند بررسی بیشتری است. داروهایی که برای آرتریت مصرف می‌شوند را نمی‌توان بدون دلیل کاهش داد یا حتی قطع کرد. این کار اصلا به صلاح بیمار نیست، اما تغییر دارو و جایگزین کردن با داروهای مشابه امکان‌پذیر است. حتی می‌توان از داروهای تزریقی هم تا بهبود مشکل گوارشی استفاده کرد.
نگاه فوق‌تخصص گوارش و کبد
دکتر شهرام آگاه
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ایشان باید از نظر ابتلا به کبد چرب بررسی شوند
داروهای استروئیدی و غیراستروئیدی که برای کنترل بیماری آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند زخم دستگاه گوارشی ایجاد نمی‌کنند ولی در صورت وجود زخم در معده یا اثنی‌عشر می‌توانند باعث فعالیت و خونریزی از آن شوند. به نظر می‌رسد، زخم و التهاب از قبل در معده وجود داشته و با خوردن این داروها فعال‌تر شده است. البته باید به نکته دیگری هم توجه داشت؛ افرادی که چنین داروهایی را همراه با داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپیرین مصرف می‌کنند بیشتر در معرض تشدید زخم و خونریزی از آن قرار دارند بنابراین دوز داروهای رقیق‌کننده خون باید کاهش یابد یا قطع شود. عامل دیگر تشدید‌کننده زخم وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده است. با آزمایش خون می‌توان به وجود این باکتری در معده پی برد. خونریزی گوارشی در این خانم جدی است و لازم است برای بررسی دقیق‌تر آندوسکوپی برایشان انجام شود و اگر فقط زخم گوارشی مطرح باشد داروهایی برای بهبود زخم و حتی پیشگیری‌کننده برای عود مجدد زخم تجویز شود. داروهای ضدزخم خوبی مانند امپرازول‌ها و خانواده آن وجود دارند که سطح اسید معده را کاهش می‌دهند تا زخم بهبود یابد. همه بیماران مبتلا به زخم‌های گوارشی باید از خوردن غذاهایی با خاصیت اسیدی پرهیز کنند. در مورد بالا بودن فاکتورهای کبدی باید بگویم کورتون می‌تواند سطح آنزیم‌های کبدی را کمی بالا ببرد. البته ممکن است بالا بودن آن کاملا غیرمرتبط با بیماری آرتریت روماتوئید و بیمار به کبد چرب مبتلا باشد. درمان اصلی کبد چرب، کاهش وزن است و توصیه می‌کنم سونوگرافی از کبد هم انجام شود.
