دانستنی‌های بولیمیا یا پرخوری عصبی

ستاره محمد

«دخترم فقط 23 سال داشت، با اندامی متناسب و بدون ذره‌ای اضافه وزن، اما اغلب اوقات با ولع غذا می‌خورد و همیشه گرسنه بود. او عادت داشت بعد از اتمام غذا به دستشویی برود و مسواک بزند، اما چند وقتی بود که متوجه شدم مسواک‌زدنش بیش از حد طولانی می‌شود. هربار پشت در دستشویی می‌رفتم، صدای شیر آب و گاهی سرفه او را می‌شنیدم و بعد از بیرون آمدنش خیالم راحت می‌شد که اتفاقی نیفتاده است. با ادامه این رفتارها کم‌کم به او شک کردم. یک بار بلافاصله بعد از او داخل دستشویی رفتم و با بوی تند و متعفنی مواجه شدم؛ درست مثل بوی استفراغ. باورم نمی‌شد؛ یعنی تمام این مدت او بعد از غذاخوردن سعی می‌کرد همه آن را بالا بیاورد تا چاق نشود...»

شرح حالی که خواندید، از زبان مادر نگرانی بود که بعد از بروز رفتارهای عجیب دخترش تصمیم می‌گیرد از یک متخصص تغذیه کمک بگیرد. به این ترتیب بود که متوجه شد دخترش دچار اختلالی روانی تحت‌عنوان «بولیمیا» یا «پرخوری عصبی» شده است؛ اختلال شایعی که در صورت تداوم حتی می‌تواند با خطر ایست قلبی و مرگ همراه شود. «سلامت روان» این هفته به همین سوژه می‌پردازد.

1) پرنسس دایانا: او در سن 20 سالگی در مقابل 750 میلیون بیننده از سرتاسر جهان با شاهزاده انگلستان ازدواج کرد اما متاسفانه براثر فشارهای روانی دچار افسردگی شد. او همیشه در دید مردم بود و برای کاهش استرس خود دست به پرخوری می‌زد و بعد از آن برای حفظ وزن خود همه آنچه را که خورده بود بالا می‌آورد. دایانا این روند را «مکانیسم فرار» نامیده بود. گرچه این وضعیت برای او چند سال به طول انجامید اما سرانجام توانست این عادت را برای همیشه ترک کند.

2) التون جان: این خواننده 68 ساله انگلیسی زمانی به دلیل طرز لباس پوشیدن و سبک موسیقی‌اش سر زبان‌ها بود اما به‌تدریج از شهرتش کاسته شد. افسردگی حاصل از این موضوع باعث شد التون به مصرف الکل، موادمخدر و البته غذاهای مورد علاقه‌اش روی بیاورد. به همین دلیل سعی می‌کرد وزن خود را با رفتارهای جبرانی و استفراغ عمدی کاهش دهد. او 16 سال با این مشکل دست و پنجه نرم کرد و بالاخره اوایل دهه 90 میلادی آن را کنار گذاشت.

3) لیندسی لوهان: این هنرپیشه و خواننده 29 ساله ‌هالیوود از کودکی مدل تبلیغاتی بود. بعدها نیز به او پیشنهاد بازی در فیلم‌های سینمایی و خوانندگی داده شد بنابراین از سن پایین برای زیبا ماندن و حفظ وزن مناسب تحت‌فشار بود. او سال 2006 اعتراف کرد به بولیمیا مبتلاست و به خاطر آن چند بار تحت‌مداوا قرار گرفته است. البته در چند سال اخیر دیگر خبری از رفتارهای نامناسب او به گوش نرسیده و به نظر می‌رسد توانسته برای همیشه با بولیمیا خداحافظی کند.

4) جین فوندا: این هنرپیشه 77 ساله ‌هالیوود از 12 سالگی دچار بولیمیا بوده و بارها گفته که فردی کمالگراست و دوست دارد همیشه بهترین باشد، اما اوایل 40 سالگی بالاخره متوجه می‌شود با استفراغ عمدی چه آسیبی به بدنش وارد کرده است بنابراین تصمیم می‌گیرد برای همیشه آن را ترک کند.

نگاه روا‌ن‌شناس

دکتر اسفندیار آزاد

روا‌ن‌شناس، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...

درمان بولیمیا چیست؟

بولیمیا بیشتر از اینکه منشاء جسمی داشته باشد، منشا روانی دارد. «بولیمیا» قطب مخالف بی‌اشتهایی عصبی یا «آنورکسیا» است. در آنورکسیا فرد به‌دلیل ترس از چاق شدن غذا نمی‌خورد و بسیار لاغر می‌شود اما بولیمیا یا پرخوری عصبی به‌دلیل مشکلات هیجانی رخ می‌دهد و حتی ممکن است فرد مبتلا به آن وزن طبیعی داشته باشد. در حقیقت پرخوری مانند نوعی مکانیسم دفاعی است که بیمار به کمک آن از ناراحتی‌های روانی درون خود می‌کاهد. برای درمان بولیمیا ابتدا باید دنبال علت آن بگردیم و فرد را نسبت به واقعیت‌ها آگاه کنیم؛ یعنی فرد باید افکار منفی خود را شناسایی کند و سپس نگرش‌های منفی و افراطی نسبت به وزنش را تغییر دهد. در این زمینه می‌توان از روش‌های روان‌درمانی و رفتاردرمانی نیز بهره گرفت. گاهی داروهای ضدافسردگی نیز کمک‌کننده‌اند اما در این زمینه بیشتر بر از بین بردن خلق منفی و حالت‌های افسردگی با روش‌های غیردارویی تاکید می‌شود.

والدین و اطرافیان فرد مبتلا به بولیمیا نباید او را تحت‌فشار قرار دهند زیرا این کار باعث تشدید رفتارهای نادرست می‌شود بنابراین لازم است یک محیط عاطفی راحت و مناسب برای او فراهم و کمک کنند به یک ارزیابی واقعی از خود برسد. همچنین باید از رفتارهای مثبت بیمار تعریف و او را تشویق کنند.

خودداری افراطی در غذاخوردن و رژیم‌های لاغری دشوار یکی از دلایل بروز بولیمیا محسوب می‌شود. در این وضعیت فرد برای مدت طولانی غذا نمی‌خورد و بعد یکدفعه کنترل خود را از دست می‌دهد و به شکل افراطی شروع به خوردن می‌کند؛ دقیقا مانند فنری که ناگهان آزاد می‌شود.

10 نکته طبی درباره پرخوری عصبی

دکتر سیدمرتضی صفوی

دانشیار تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

1) بولیمیا نوعی بیماری ذهنی است که باعث اختلال در خوردن می‌شود؛ به این صورت که فرد پرخوری می‌کند و بعد برای اصلاح آن دست به رفتارهای جبرانی می‌زند. درواقع این افراد نگرانی بسیار زیادی در مورد وزن خود دارند و برای حفظ آن از ورزش‌های بسیار سخت، روزه‌‌داری، برنامه‌های غذایی دشوار، تحریک به استفراغ، داروهای دیورتیک‌ (ادرارآور) و داروهای مسهل استفاده می‌کنند.

2) برای تایید تشخیص بولیمیا، رفتارهای پاکسازی‌کننده‌ای که در نکته اول به آنها اشاره شد، باید حداقل 2 بار در هفته به مدت 3 ماه تکرار شوند.

3) عامل بولیمیا هنوز به درستی مشخص نشده است اما دلایل ژنتیکی، رفتارهای خانوادگی، ارزش‌های اجتماعی و رژیم‌های ناموفق قبلی در بروز آن موثرند بنابراین اگر یکی از افراد خانواده به بولیمیا مبتلا باشد شانس ابتلا در افراد دیگر نیز افزایش پیدا می‌کند.

4) شرایط پراسترس زندگی مانند مرگ یکی از افراد خانواده هم می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.

5) این بیماری بیشتر در کسانی بروز پیدا می‌کند که شغلشان به نوعی با وزن بدن در ارتباط است؛ مانند بازیگران، خواننده‌ها و مانکن‌ها.

6) شیوع آن میان زنان و دختران جوان بیشتر است.

7) استفراغ عمدی و سوء‌استفاده از داروهای ادرارآور و مسهل که در این بیماری دیده می‌شود، می‌تواند عوارض متعددی برای بدن ایجاد کند؛ از جمله:

• مشکلات دستگاه گوارش، شکم‌درد، نفخ و دفع گاز

• افزایش تحریک‌پذیری مخاط مری و روده و بروز یبوست بر اثر مصرف مکرر داروهای مسهل

• عفونت ریوی ناشی از ورود مواد استفراغی به داخل ریه

• آمنوره (قطع قاعدگی) و قاعدگی‌های نامنظم در 50 درصد از بانوان

• ورم پاها بر اثر سوء‌استفاده از داروهای ادرارآور و مسهل

• پوسیدگی دندان‌ها و آسیب‌دیدگی لثه‌ها براثر تماس با اسید معده موجود در استفراغ

• کاهش حجم آب و املاح بدن

• ریتم‌های نامنظم قلبی براثر کاهش سطوح پتاسیم

• به هم خوردن تعادل آب و الکترولیت

• کاهش فشارخون

8) افرادی که از داروهای مدر و ملین با هدف لاغری استفاده می‌کنند باید بدانند این داروها کالری جذب‌شده از غذا را کاهش نمی‌دهند و کاهش وزن حاصل از آنها درواقع به‌دلیل کم شدن آب بدن است.

9) استفراغ عمدی رایج در بولیمیا باعث می‌شود بدن فرصت کافی برای هضم و جذب غذا نداشته باشد بنابراین یکی از راه‌های غلط برای کاهش وزن محسوب می‌شود.

10) بیماران مبتلا به بولیمیا باید برای بازگرداندن کمبودهای بدن و تنظیم برنامه غذایی سالم به متخصص تغذیه مراجعه کنند. مشاوره روا‌ن‌شناس و روان‌پزشک نیز برای این افراد ضروری است زیرا اختلالات مربوط به غذا خوردن در مشکلات روانی و عاطفی ریشه دارند.

هفته نامه سلامت/537