دکتر معصومه اخلاقی روماتولوژیست به پرسشی پاسخ می‌دهد که این روزها خیلی‌ها می‌پرسند
پرنیان پناهی
شامگاه سه‌شنبه سوم شهریورماه، قهرمان بدنسازی کشورمان بیت‌ا... عباسپور، بعد از مدت‌ها زورآزمایی با بیماری واسکولیت وگنر از پا درآمد و چشم از جهان فروبست. همان موقع که «بیتو» در بستر بیماری بود حرف و حدیث‌هایی درباره ارتباط مکمل‌ها با بیماری‌اش شنیده می‌شد، اما در این چند روز اخیر و بعد از خاکسپاری او حرف و حدیث‌ها قوت گرفته و پای دنیس جیمز آمریکایی، دوست و مربی او نیز لابلای این شایعات به میان آمده است. می‌گویند او مکمل‌ها را برای «بیتو» می‌فرستاده و حال، سوال این است که آیا واقعا مکمل‌ها می‌تواند در ابتلا به واسکولیت نقش داشته باشد؟ دکتر معصومه اخلاقی، روماتولوژیست و استادیار مرکز تحقیقات روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این گفت‌وگو به این پرسش پاسخ داده است.
سلامت: واسکولیت وگنر چه نوع بیماری‌ای است؟
واسکولیت بیماری التهابی در عروق است. عروق درگیر ممکن است شریان و وریدهای بزرگ، عروق متوسط یا ریز باشند. علائم و شدت بیماری هم به نوع عروق درگیر بستگی دارد. التهاب عروق می‌تواند باعث انسداد عروق یا ایسکمی نسجی (نرسیدن خون به نسج عضو) شود، بنابراین با توجه به گستردگی عروق در همه اندام‌ها، شاهد علائم متنوعی در بیماران خواهیم بود. طبقه‌بندی واسکولیت بر اساس اندازه رگ یعنی عروق کوچک، متوسط و بزرگ است. درگیری در عروق بزرگ، واسکولیت تمپورال( گیجگاهی) یا واسکولیت تاکایاسو نام می‌گیرد، درگیری در عروق متوسط، واسکولیت پان و درگیری عروق کوچک نیز واسکولیت وگنر نام می‌گیرد. البته عروق بسیار کوچک هم گاهی درگیر می‌شوند. درگیری در این عروق را به صورت واسکولیت پوستی مشاهده می‌کنیم که نسبت به بقیه انواع واسکولیت کم‌‌خطرتر و کم‌عارضه‌تر است. واسکولیت‌هایی که عروق متوسط کوچک (وگنر) یا عروق بزرگ(تمپورال) را درگیر می‌کنند، خطرناک‌ترند.
سلامت: چه افرادی ممکن است به بیماری واسکولیت مبتلا شوند؟
بسیاری از مواقع علت بیماری ناشناخته است. بیماری واسکولیت احتمال دارد بدون هیچ علت خاصی بروز کند. این نوع از واسکولیت، اولیه نام دارد. در بعضی از افراد بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری لوپوس باعث التهاب عروق و بروز بیماری واسکولیت می‌شود. به دنبال بعضی از بیماری‌های عفونی ویروسی مانند هپاتیت B و C نیز علائم بیماری واسکولیتی را مشاهده می‌کنیم. این بیماری گاهی هم همراه با بدخیمی‌ها بروز می‌کند.
سلامت: شیوع این بیماری در جمعیت چگونه است؟
بروز این بیماری معمولا در افراد مسن رایج‌تر است ولی در هر سنی و حتی در اطفال نیز دیده می‌شود. به طور کلی واسکولیت‌ها شیوع زیادی در جمعیت ندارند و جزو بیماری‌های نادر طبقه‌بندی می‌شوند، اما بیماری واسکولیت در سال‌های اخیر نسبت به 15-10 سال قبل شیوع بیشتری پیدا کرده است و تعداد مراجعان با این بیماری را بیشتر در بیمارستان‌ها مشاهده می‌کنیم.
سلامت: علت چیست؟ آیا این بیماری که در قهرمان پرورش اندام خودمان هم بروز کرد، می‌تواند به مصرف مکمل‌ها ربط داشته باشد؟
یکی از مواردی که احتمال می‌دهیم باعث شیوع این بیماری شده باشد، رواج مصرف انواع داروهاست. در این گروه داروها ممکن است داروهای مکمل هم وجود داشته باشد؛ به‌خصوص مکمل‌هایی که ورزشکاران استفاده می‌کنند اما باز هم نمی‌توانیم به طور قطع بگوییم صرفا مصرف مکمل باعث بروز این بیماری در فرد شده است چون هنوز تحقیقات و مطالعات کاملی روی این موضوع صورت نگرفته، اما مساله این است که ما دقیقا نمی‌دانیم داخل این مکمل‌ها چه ترکیباتی وجود دارد. حتی برخی داروهای لاغری که افراد برای کاهش وزن استفاده می‌کنند هم سوال‌برانگیزند.
سلامت: چه خطری مبتلایان به واسکولیت را تهدید می‌کند؟
همان‌طور که گفتم، ممکن است هر رگی در هر جای بدن درگیر شود. اگر عروق درگیر در مکانی غیرحیاتی مثل پوست باشد باعث بروز ضایعاتی روی آن می‌شود ولی اعضایی در بدن مثل مغز، کلیه‌ها، ریه‌ها و... هستند که عملکرد بسیار مهمی دارند و درگیری آنها می‌تواند کشنده باشد. اگر عروق درگیر در کلیه‌ها باشند، باعث نارسایی کلیه خواهد شد و اگر در ریه باشند، باعث خونریزی ریوی و مشکل در تنفس بیمار می‌شود. درگیری در عرق مغز نیز می‌تواند باعث از دست دادن قوای ذهنی، اختلالات حسی -حرکتی در بدن و... شود. پس علائم سبک و سنگینی خواهد داشت. شاید آنچه باعث می‌شود واسکولیت را در گروه بیماری‌های خطرناک و صعب‌العلاج قرار دهیم ماهیت بیماری و درگیری اندام‌های حیاتی باشد.
سلامت: چگونه می‌توان التهاب ایجادشده در عروق را درمان کرد؟ اصلا درمان دارد؟
داروهایی که برای بیماران استفاده می‌شود، داروهای ضدالتهاب استروئیدی و سایتوتوکسیک هستند که برای کنترل بیماری استفاده می‌شوند. جدیدا از داروهای بیولوژیک هم در درمان واسکولیت استفاده می‌شود. تهیه داروهای بیولوژیک بسیار دشوار است. در حقیقت این داروها ضد عواملی که داخل سلول وجود دارد عمل می‌کنند. این داروها بسیار گران هستند و دسترسی به آنها مشکل است.
هدف از درمان کنترل بیماری است نه درمان قطعی آن. متاسفانه در خیلی از مواقع این هدف حاصل نمی‌شود و بیماران به دلیل عوارض بیماری و گاهی هم عوارض ناشی از داروهایی که برای درمان استفاده می‌شوند، فوت می‌کنند. به طور کلی طول عمر بیماران به دلیل عوارض بیماری و داروها کمتر می‌شود.
«بیتو» در یک نگاه
بیت‌ا... عباسپور (زاده 1385بیجار – درگذشته 3شهریور 1394 تهران) معروف به بیتو، ورزشکار و مربی در رشته پرورش اندام بود. او برای نخستین‌بار سال2013میلادی با نام کشور ایران وارد مسابقات مستر المپیا شد. عباسپور در روز سوم شهریور، درحالی که شرایط برای انتقال او به خارج از ایران برای درمان بیماری‌اش مهیا بود، به دلیل وخامت حالش به کما رفت و ساعتی بعد از آن درگذشت.
عباسپور در 2 سالگی همراه خانواده‌اش از بیجار به ماهدشت کرج مهاجرت کرد. او نخست ورزش فوتبال را در سطح آموزشگاهی دنبال می‌کرد و کنار آن به ورزش یوگا نیز می‌پرداخت. اما به دلیل آسیب‌دیدگی در رقابت‌های فوتبال مدتی تلاش کرد با وزنه بدن خود را قوی کند. سال1374به پیشنهاد عمویش به باشگاه بدنسازی رفت که از همان روز اول به دلیل داشتن بدنی ورزیده و عضلانی مورد توجه مربی باشگاه قرار گرفت.
اولین مسابقه رسمی‌اش حضور در مسابقات قهرمانی جوانان کرج در سن 16 سالگی بود. وی نخستین مسابقه‌اش را با مربیگری و زیر نظر عباس مهدوی (یکی از قهرمانان آسیا در رشته پرورش‌اندام انجام داد. عباسپور پس از مسابقات مسترالمپیای سال2013، دنیس جیمز را به‌عنوان مربی خود انتخاب کرد.
عباسپور سال1393به بیماری واسکولیت مبتلا شد. پس از مبتلا شدن عباسپور به این بیماری شایعات زیادی در مورد ارتباط بیماری این ورزشکار و تمرینات و رژیم‌های سنگین و نیز مصرف مکمل‌ها مطرح شد که خود او این موضوعات را در صفحه شخصی خود (اینستاگرام) رد کرد و در این‌باره گفت: «این بیماری هیچ ارتباطی به تمرینات و رژیم‌های سنگین و مکمل ندارد و احتمال بروز این بیماری در هر فردی وجود دارد.» بیماری واسکولیت از بیماری‌های نادر است و هر سال 15-10مورد در هر 1 میلیون نفر گرفتار این بیماری می‌شوند. با این حال، اختلال سیستم ایمنی و التهاب عروق خونی ویژگی‌های مشترک این بیماری هستند. واسکولیت بیشتر در افراد بالای50سال دیده می‌شود ولی کودکان و جوانان را نیز می‌تواند درگیر کند.»
دنیس جیمز، ستاره آمریکایی پرورش اندام جهان، به جمع‌آوری کمک مالی برای تامین هزینه‌های درمان بیماری بیت‌ا... عباسپور پرداخت.
وی کارزاری اینترنتی با هدف جمع‌آوری 100هزار دلار تشکیل داد که چند هزار دلار تامین شد.
جیمز در معرفی کمپین خود نوشت: «بیتو بدون هیچ کمکی در بیمارستان است و حتی دولت هم کمکی نکرده. هرچه را داشته فروخته تا بخشی از هزینه‌ها را تامین کند.»
وی از ورزشکاران و علاقه‌مندان این رشته ورزشی دعوت به همکاری کرده و نوشته‌است: «کمک کنید بیتو روی پای خود بایستد و بزرگ شدن فرزندانش را ببیند.»
عباسپور که مدت‌ها به دلیل بیماری التهاب رگ در بیمارستان آتیه بستری بود در ساعت 23:15 شامگاه سه‌شنبه 3 شهریور 1394 بر اثر این عارضه درگذشت.
