در آستانه روز جهانی سلامت‌جنسی برگزار شد

معصومه سلیمی نسب

در تقویم سلامت، سیزدهم شهریور مصادف است با روز جهانی سلامت جنسی. به همین مناسبت، مرکز مطالعات فرهنگی هنری شهرداری تهران با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ایران و استادانی در حوزه جامعه‌شناسی و پزشکی اجتماعی، نشستی تخصصی در فرهنگسرای شفق برگزار کرد که عنوانش «شهر و سلامت جنسی» بود. این نشست بنا به ضرورت و اهمیت موضوع سلامت اجتماعی که سلامت جنسی یکی از زیرمجموعه‌های آن محسوب می‌شود، برگزار شد. اغلب حاضران در جلسه مدیران و مسئولانی بودند که آگاهی بیشتر آنها باعث بسترسازی مناسب برای ارتقای سلامت اجتماعی شهروندان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح این نشست است.

اولین سخنران نشست «شهر و سلامت جنسی»، دکتر اسماعیل غلامی‌پور، پژوهشگر و جامعه‌شناس بود که به بحث ناهنجاری جنسی پرداخت و گفت: «ناهنجاری جنسی را می‌‌توان از 3 دیدگاه بررسی کرد: دیدگاه روان‌پزشکی-روان‌شناسی، فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی. بحث‌هایی مثل کودک‌آزاری و مازوخیسم جنسی در حوزه روان‌پزشکی- روان‌شناسی قرار می‌گیرند. رفتارهای جنسی که خارج از هنجارهای کلی جامعه باشند و فرهنگ عمومی جامعه پذیرای آنها نباشد مثل داشتن شرکای جنسی متعدد، رابطه‌های جنسی پیش از ازدواج و روابط فرازناشویی در گروه دوم قرار می‌گیرند و مزاحمت جنسی، خشونت جنسی و روسپی‌گری در گروه سوم جای می‌گیرند.» اسماعیل غلامی‌پور، رضایت جنسی و عاطفی را بخشی از سلامت جنسی دانست و تاکید کرد: «رضایت از روابط جنسی به این معنی است که فرد رفتارهای ناهنجار جنسی نداشته باشد.»

نتایج حاصل از یک تحقیق در تهران

دکتر غلامی‌پور یافته‌های پژوهشی خود را با موضوع توصیف و تبیین اخلاق جنسی در تهران که با روش پیمایش در سطح شهر تهران، با نمونه 1020 نفر انجام شده بود، به این شرح ارائه داد:

• طبق نظر اکثریت پاسخگویان، روابط جنسی فرازناشویی (خیانت جنسی) در جامعه چه از سوی مردان و چه از سوی زنان افزایش یافته، اما رفتار فرازناشویی مردان 30 درصد بیشتر ارزیابی شده است.

• 42 درصد از پاسخگویان بین دوستان و اطرافیان خود کسی را می‌شناسند که رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج دارد.

• 70 درصد از پاسخگویان بین اطرافیان و کسانی که می‌شناسند، کسی را سراغ دارند که از رابطه جنسی عاطفی با همسرش ناراضی است.

• به نظر 37 درصد از پاسخگویان رضایت نداشتن از رابطه جنسی با همسر یکی از عوامل طلاق است.

• 88 درصد از زنان این تحقیق، اظهار کرده‌اند که یک تا چند بار، مورد تعرض جنسی کلامی در خیابان و مکان‌های عمومی قرار گرفته‌اند.

• 53 درصد مردها بعد از ازدواج هم خودارضایی می‌کنند.

• فقط حدود 23 درصد افراد متاهل اظهار کردند از رابطه جنسی عاطفی با همسر خود رضایت کامل دارند و 26 درصد هم اظهار کرده‌اند رضایت کم و خیلی کمی دارند و 45 درصد هم اظهار کردند رضایت نسبی دارند.

• برای 73 درصد از افراد پیش آمده که به سایت‌های جنسی سر زده باشند.

• حدود 60 درصد از افراد متاهل اظهار کردند مواردی پیش آمده که به کسی غیر از همسر خود تمایل جنسی پیدا کنند.

• حدود 70 درصد پاسخگویان موافق بوده‌اند در صورت نداشتن رضایت جنسی، زوج‌ها باید از هم جدا شوند. (منظور از رضایت جنسی، عمل جنسی نیست چون عمل جنسی با رابطه جنسی تفاوت دارد. رابطه جنسی مجموعه‌ای از ابعاد روانی، عاطفی و جسمی را دربرمی‌گیرد ولی عمل جنسی فقط به جنبه جسمی برمی‌گردد.)

• 45 درصد از افراد متاهل روابط زناشویی‌شان را پرتنش ارزیابی کردند.

• 70 درصد افراد برنامه‌های ماهواره و فیلم‌های غیراخلاقی تماشا می‌کردند.

رضایت عاطفی هم بخشی از سلامت جنسی است

دکتر غلامی‌ پور با بیان اینکه، فانتزی‌سازی رابطه جنسی، افراد را مجذوب بدن‌های بی‌نقص، روابط جنسی ایده‌آل و لذت جنسی کامل می‌کند، گفت: «این پدیده افراد را تحریک می‌کند تا به شکل‌های مختلف فانتزی جنسی خود را در دنیای واقعی جستجو کنند، بنابراین تنش‌های خانوادگی و فانتزی‌سازی جنسی به‌عنوان عوامل تقویت‌کننده کاهش رضایت جنسی و کاهش سلامت جنسی قلمداد می‌شوند.» دکتر غلامی‌پور با مطرح کردن این پرسش باعث شگفت‌زدگی حاضران در سالن شد: چرا آمار طلاق در ایران پایین است؟ خیلی‌ها با تعجب به هم نگاه کردند چون فکر می‌کردند اشتباهی پیش آمده است به این دلیل که تا آن زمان همه شنیده بودند که آمار طلاق در ایران بالاست، اما پاسخ این بود که: «رضایت جنسی و عاطفی در اغلب خانواده‌ها مطلوب نیست و بنا بر نظر اکثر پاسخگویان در چنین شرایطی زن و مرد باید از هم جدا شوند ولی افراد طلاق نمی‌گیرند چون با زنانی مواجه هستیم که از لحاظ مادی و معیشتی نیازمندند و با وجودی که احساس می‌کنند در ازدواج ناکامند، در آن زندگی می‌مانند. در طرف دیگر، مردانی با نارضایتی جنسی قرار دارند که از لحاظ مادی توانایی پرداخت مهریه همسرشان را ندارند و نمی‌توانند هزینه‌های بچه‌ها را تامین کنند بنابراین در زندگی خود می‌مانند.»

به عقیده این پژوهشگر، در صورتی که شرایط اقتصادی بهتر و درآمد سرانه مردم بیشتر شود، آمار طلاق به شدت افزایش پیدا می‌کند.

شبکه‌های ماهواره‌ای از ناآگاهی‌ مردم سوءاستفاده می‌کنند

دکتر سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی دومین سخنران نشست «شهر و سلامت جنسی» بود که با تعریف سلامت جنسی طبق تعریف سازمان سلامت جهانی، سخنان خود را آغاز کرد.

دکتر سیدعلی آذین همان ابتدای صحبت‌هایش به این موضوع اشاره کرد که اول صبح وقتی وارد سالن شده و تعداد کمی را که نشسته بودند دیده، به همکارش گفته بود: «برای من مهم نیست که این سالن پر از آدم باشد. همین که دیدم بنری در پارک است که روی آن بزرگ نوشته: «شهر و سلامت جنسی»، یعنی یک قدم پیش رفتیم. یعنی دیگر همه می‌دانند که موضوع ضدارزشی در کار نیست و هیچ اتفاقی نمی‌افتد اگر موضوع سلامت جنسی را در فضایی عمومی طرح کنیم.» دکتر آذین به این نکته اشاره کرد که سال‌ها عده‌ای خون دل خوردند تا وضعیت امروز ایجاد شود و چنین بحث‌هایی راه بیفتد.»

او سلامت جنسی را رفاه و آسایش فیزیکی، هیجانی، روانی و اجتماعی در امور مرتبط با جنسیت بیان کرد. وی سلامت جنسی را همچنین نیازمند برخورد مثبت و همراه با احترام به جنسیت و روابط جنسی و در عین حال مستلزم امکان برخورداری از تجارب لذت‌بخش و ایمن جنسی، دور از اجبار، تبعیض و خشونت دانست. دکتر آذین با اشاره به این نکته که اگر نگرش‌های مثبتی نسبت به این موضوع وجود نداشته باشد و حقوق جنسی و باروری افراد مورد احترام و حمایت قرار نگیرد، کاری پیش نخواهد رفت، ادامه داد: «ممکن است در روش‌های رسیدن به سلامت جنسی اختلاف سلیقه داشته باشیم ولی می‌توانیم مطابق با ارزش‌ها و اعتقادات خودمان تا حدی در این امر مداخله کنیم و برنامه‌های راهبردی مختلفی را پیش بگیریم ولی باید اصل قضیه را که احترام به حقوق جنسی افراد است بپذیریم و به مفهوم پیچیده جنسینگی یا sexuality به‌عنوان مفهومی پیچیده توجه کافی داشته باشیم. جنسینگی فقط به روابط بین زن و مرد نمی‌پردازد بلکه یکی از جنبه‌های کلیدی زندگی بشر است که شامل جنسیت، نقش و هویت جنسی، رفتار و عملکرد جنسی، جهت‌گیری جنسی، تمایلات جنسی، صمیمیت و باروری می‌شود.»

آنچنان که دکتر آذین توضیح داد، تقریبا از اول صبح تا آخر شب، کمتر جنبه‌ای از زندگی را می‌توانیم پیدا کنیم که با جنسینگی در ارتباط نباشد. نوع پوشش، آرایش و وسیله حمل و نقل هر فردی که صبح از خواب بیدار می‌شود، متناسب با جنسینگی اوست. همچنین تعاملش با دیگران، همکاران، ارباب رجوع و حتی راه رفتنش و نوع غذا خوردنش را نمی‌توان از جنسینگی او جدا کرد. کسی نمی‌تواند بگوید برایش تفاوتی نمی‌کند که مرد باشد یا زن، متاهل باشد یا مجرد. جنسینگی متاثر از عوامل زیست‌شناختی، روان‌شناسی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی، سیاسی و فرهنگی است، بنابراین جنبه‌های مختلفی دارد که رسیدگی به آن فقط کار وزارت بهداشت یا آموزش و پرورش یا ارگان واحدی نیست، بلکه عزم عمومی لازم دارد. دکتر آذین در بخش پایانی صحبت‌هایش به افراد سراسر دنیا و البته بیشتر ایرانی‌ها اشاره کرد که به نظاره‌گرهایی سردرگم تبدیل شده‌اند که مدام از خود می‌پرسند تکلیف چیست؟ آنها در مورد عملکرد و قابلیت‌های خود نگرانند. نگاه گذرا به تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد صاحبان این شبکه‌ها از همین نگرانی‌ها پول درمی‌آورند، بنابراین مسئولان حوزه سلامت و سیاست‌گذاران حوزه اجتماعی باید به فکر مردمی باشند که از صبح تا غروب این دغدغه را دارند که جذابم؟ نیستم؟ ابعاد بدنم مناسب هست؟ نیست؟ می‌توانم رابطه زناشویی خوبی داشته باشم؟ ولی شبکه‌های ماهواره‌ای و سایت‌های مختلف به جای آموزش‌های مناسب، نگرانی و احساس عدم کفایت آنها را بیشتر می‌کنند.

پس باید در کنار آسیب‌شناسی، اطلاعات و نگرش مناسب به مردم داد.

از آموزش علمی غفلت کرده‌ایم

دکتر شیرین احمدنیا، مدیر گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی نیز آخرین سخنران این نشست بود. او با عنوان اینکه با بالا رفتن سن ازدواج فاصله بین دوران بلوغ و ازدواج افراد زیاد شده است، گفت: «افراد طی سال‌های طولانی در معرض نیازی قرار می‌گیرند که در ارتباط با آن نیاز کمترین آگاهی و آموزشی به آنها داده شده است و ما به این دلیل شاهد رفتار پرخطر در جامعه هستیم؛ چه پیش از ازدواج چه بعد از آن. بیماری ایدز یکی از عواقب این نوع رفتار است و ابتلای به این بیماری در جامعه ما از طریق روابط جنسی رو به افزایش است.» او در ادامه گفت: «در صورت نداشتن آموزش‌های درسی و برنامه‌های آموزشی درست و پایگاه‌های الکترونیک اطلاع‌رسانی و فعالیت نهادهای مرتبط که می‌توانند نیاز به آگاهی درست را تامین کنند، رسانه‌های جدید به جای ارتقای بهداشت و سلامت و آگاهی در واقع بیشتر به صورت منفی عمل می‌کنند و به‌دلیل تسلط نداشتن والدین به این رسانه‌های نوین، بیشتر دچار صدمه می‌شویم.»

چه باید کرد؟

دکتر احمدنیا درباره راهکارهای موجود در این زمینه گفت:‌ «ارتقای آگاهی‌های عمومی، اطلاع‌رسانی در مورد رفتارهای مخاطره‌آمیز و آموزش رفتارهای سالم به‌ویژه در حوزه سلامت اجتماعی و سلامت جنسی و ضرورت هوشیاری افراد و خانواده‌ها از عوامل خطر و توصیه‌هایی درباره رفتارهای جایگزین و تغییرهای رفتاری برای حفظ سلامت فرد و خانواده و بهبود کیفیت روابط در سطح خرد و کلان در سطح زندگی شهری برای کاهش آسیب و پیشگیری از رفتارهای مخاطره‌آمیز در جامعه ضروری به نظر می‌رسد. نکته آخر اینکه وقتی با مفهوم سلامت اجتماعی سرو کار داریم به‌طور عمده توجه ما به سلامت جسمی جلب می‌شود و اگر کمی فراتر برود، سلامت روانی هم در نظر گرفته می‌شود ولی بخشی از سلامت اجتماعی به سلامت جنسی برمی‌گردد که از این موضوع غفلت کرده‌ایم.»

اکران فیلم «یک پیشنهاد ساده»

در نشست «شهر و سلامت جنسی»

نشست «شهر و سلامت جنسی» با پخش فیلم مستند «یک پیشنهاد ساده» به کارگردانی یاسر عرب شروع شد. این فیلم به ضرورت آموزش‌های جنسی در دوران بلوغ، آشنایی کودکان با مسائل جنسی و آگاهی والدین تاکید داشت. جمله‌های مهمی که حضار در «یک پیشنهاد ساده» آنها را شنیدند، از این قرار بود:

• طبق آمار جرم‌شناسان، چیزی کمتر از 10 درصد تجاوزهای صورت‌گرفته، گزارش شده و این در شرایطی است که متاسفانه مسئولان قضایی، بهداشتی، انتظامی و آموزشی برنامه علمی مشخصی برای درمان پیامدهای آزار‌دیدگان این حوزه ندارند.

• بچه‌ها از این می‌ترسند که پدر و مادرها سرزنششان کنند و به آنها بگویند چرا مراقب خودشان نبوده‌اند.

• پدر و مادرها باید توجیه باشند و به بچه‌هایشان بقبولانند که هر اتفاقی برایشان افتاد، حمایتشان خواهند کرد.

• نتایج تحقیقات نشان داده اگر به دانش‌آموزان و کودکان آموزش داده شود که مراقب تنشان باشند و اجازه ندهند هر کسی به تنشان دست بزند، میزان آزارگری جنسی یا تجاوز به آنها کمتر از زمانی است که این آموزش‌ها را ندیده‌اند.

• عموم والدین درک درستی از آموزش‌های جنسی ندارند و همچنان در مورد لزوم آموزش این مسائل دچار سوءتفاهم‌های جدی هستند.

• در حالی که بسیاری از نوجوانان ما در مورد ابتدایی‌ترین مسائل مانند حفظ بهداشت دوران بلوغ خود بی‌اطلاعند، در پس پرده، درگیری‌های جدی با حوزه زیست جنسی خود در این دوران دارند. متاسفانه حتی وقتی سوال‌هایی از جانب آنها مطرح می‌شود یا از سوی اولیای امور بی‌پاسخ می‌ماند یا جواب نامناسبی به آنها داده می‌شود.

• جواب ندادن به سوال‌های جنسی بچه‌ها، بسیار کم‌خطرتر از جواب‌هایی است که ناشیانه و نادرست هستند.

• نبود آموزش درست مسائل جنسی در تمام مراحل زندگی قابل‌مشاهده است. مثلا در کلاس‌های قبل از ازدواج هم زوج‌ها از پرسیدن سوال‌هایی درباره مسائل بهداشت جنسی و ارتباطی از کارشناسان خودداری می‌کنند و کارشناسان هم آموزش درستی از عملکرد جنسی در اختیار آنها قرار نمی‌دهند. این موضوع باعث تشدید مشکلات ارتباطی زوج‌ها و درنهایت عدم رضایت جنسی طرفین می‌شود. برای بهبود این روابط در مرحله بعدی هم اطلاعات سطحی رسانه‌ها و دنیای مجازی راهکارهای نادرستی مانند استفاده خودسرانه از انواع داروها ارائه می‌دهند.
  بعد از روی کار آمدن دولت بوش در آمریکا، سیاست‌های آموزش جنسی رد شدند و گفتند صرفا باید دوری از رابطه جنسی یا خویشتنداری تشویق شود اما همزمان در کشورهای اروپایی آموزش‌ جنسی در سطح مدارس شروع شد و در این کشورها آمار رفتارهای پرخطر و بیماری‌های منتقل‌شونده از راه تماس جنسی کاهش پیدا کرد ولی در کشور آمریکا طی 8 سال دولت بوش شیب تند رو به بالا نشان‌دهنده شکست برنامه او بود.

هفته نامه سلامت/536