دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده متخصص پوست می‌گوید دور سولاریوم را خط بکشید
سالمترین راه برای برنزه کردن پوست چیست؟
سمیه مقصودعلی
طبق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت سالانه در اروپا 3500 نفر به دلیل استفاده از کابین‌های برنزه‌کننده پوست (سولاریوم) به سرطان پوست مبتلا می‌شوند و از این میان حدود 800 نفر جانشان را از دست می‌دهند. سالانه در سراسر جهان 132 هزار نفر به ملانوم یعنی وخیم‌ترین نوع سرطان پوست و 2میلیون نفر به دیگر انواع سرطان‌های پوستی مبتلا می‌شوند. محققان می‌گویند سولاریوم احتمال ابتلا به ملانوم را 20 درصد افزایش می‌دهد و این میزان در افرادی که قبل از 35 سالگی به صورت مرتب از کابین‌های برنزه‌کننده پوست استفاده می‌کنند به 40 درصد می‌رسد. در رابطه با همین موضوع در صفحه «زیبایی» این هفته با دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی، گفت‌وگو کرده‌ایم.
سلامت: سال‌هاست که پزشکان می‌گویند سولاریوم برای سلامت پوست مضر است. من می‌خواهم گفت‌وگو را با این پرسش شروع کنم که استفاده از سولاریوم یا سایر محصولات برنزه‌کننده پوست دقیقا چقدر احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد؟
برنزه کردن پوست به 3 روش، ممکن است اتفاق بیفتد:
1)ماندن زیر نور آفتاب
2) استفاده از دستگاه‌های برنزه‌کننده یا سولاریوم که در واقع لامپ‌های آفتابی با اشعه فرابنفش (UV) هستند و
3) محصولات شیمیایی برنزه‌کننده پوست. طبق استانداردهای جهانی به هیچ عنوان نباید از اشعه ماورای‌بنفش خورشید با لفظ بی‌خطر استفاده کرد. برنزه کردن پوست (چه با آفتاب، چه با کابین‌های مصنوعی سولاریوم) سرطانزا و برای کودکان ممنوع است. یعنی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته افراد زیر 18 سال باید رضایت‌نامه کتبی از والدین برای استفاده از سولاریوم داشته باشند. برای بزرگسالان نیز عوارض ناشی از سولاریوم بارها تکرار شده و خودشان باید خطر این کار را پذیرا باشند.
سلامت: چه مکانیسمی در سولاریوم باعث ایجاد سرطان پوست می‌شود؟ بعضی می‌گویند استفاده از سولاریوم حس خوشایندی در آنها به وجود می‌آورد. آیا این یک اثر تلقینی است یا منشا علمی دارد؟
ببینید، وقتی فردی وارد دستگاه سولاریوم می‌شود، در بدنش هورمون آندورفین افزایش می‌یابد و یک حس رضایت و خوشحالی کاذب و البته گذرا ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که شاید سولاریوم تا حدی یک مقبولیت اجتماعی داشته باشد. سولاریوم باعث تحریک سلول‌های پوست شده و آن را تیره می‌کند. از نظر بسیاری از افراد این تیرگی یا آفتاب‌سوختگی نقش محافظتی در برابر سرطان پوست دارد اما این باور کاملا اشتباه است. از نظر علمی به اثبات رسیده افرادی که مرتب خود را برنزه می‌کنند، 20 سال سریع‌تر از دیگران دچار چین و چروک‌های پوستی، ضخیم‌شدن سطح پوست و پیری زودرس می‌شوند. در ضمن دستگاه‌های سولاریوم در کشور ما استاندارد نیستند و اگر هر دستگاهی یک متصدی جدا نداشته باشد، اصلا نباید داخل کابین شد.
سلامت: یعنی اگر از استاندارد بودن دستگاه مطمئن بودیم استفاده کنیم؟
نه! از نظر علمی سولاریوم عامل ابتلا به سرطان پوست است و اصلا استفاده از آن توصیه نمی‌شود. اگر می‌خواهید برنزه کنید، تنها راه استفاده از محصولات شیمیایی است که یکی دو ماه اثر آنها ماندگار است. البته آنها هم بی‌عارضه نیستند. برخی می‌توانند آلرژی‌زا باشند و به همین دلیل قبل از استفاده، بهتر است روی بخشی از دست آزمایش شوند. قرص‌هایی هم وجود دارند که رنگ پوست را تغییر می‌دهند.
سلامت: اگر قرار است آفتاب نگیریم، با کمبود ویتامین D چه کنیم؟
ویتامین D را از منابع غذایی هم می‌توان تامین کرد اما چون ویتامین D که زیر پوست ساخته می‌شود، کافی است 10 دقیقه در نور ملایم آفتاب قرار بگیرید. سولاریوم به هیچ عنوان تامین‌کننده ویتامین D نیست.
علایم اولیه سرطان پوست
سلامت: سرطان پوست با چه نشانه‌هایی بروز می‌کند؟
سرطان پوست با کراتوزهای خورشیدی شروع می‌شود؛ یعنی علامت اولیه، ضایعه یا خالی است که نامنظم بوده و تغییر رنگ و سایز دارد.
سلامت: قابل درمان است؟
بله، البته بستگی به نوع سرطان دارد پوست هم. ملانوم وخیم‌ترین نوع سرطان پوست است و احتمال متاستاز دارد اما اگر سریع تشخیص داده شود با توجه به وسعت ضایعه به روش‌های مختلف می‌توان آن را درمان کرد.
عکس خبرساز
چندی پیش یک عکس سلفی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست چرخید که باعث شد خیلی‌ها از رفتن به سولاریوم منصرف شوند. این عکس که تاکنون 63 هزار بار دیده شده، تصویری از صورت مادر جوانی است که در نوجوانی علاقه زیادی به برنزه‌کردن پوستش داشته و هفته‌ای 4 بار برای سولاریوم به مراکز مربوطه مراجعه می‌کرده است. این خانم در 21 سالگی مبتلا به سرطان سلول‌های پایه‌ای پوست و ملانوم می‌شود و تحت درمان قرار می‌گیرد. این خانم جوان زیر عکس خود نوشته: «از اشتباه دیگران عبرت بگیرید. اجازه ندهید برنزه کردن پوست شما را از دیدن فرزندانتان محروم کند. به تمامی همسن‌وسالانم توصیه می‌کنم هرگز بدون کرم ضدآفتاب زیر نور شدید خورشید نروند و جز از اتوبرنزه‌ها برای تیره‌کردن پوستشان استفاده نکنند.»
از چه سنی عینک آفتابی بزنیم؟
آفتاب نه‌تنها برای پوست بلکه برای چشم هم مضر است. در گذشته مرزبندی بین فصول وجود داشت و مردم تنها در تابستان‌ها از عینک و کرم ضدآفتاب استفاده می‌کردند اما امروز این مرزبندی از بین رفته. توصیه می‌کنیم نه‌تنها در فصل گرم سال مثل تابستان بلکه در فصلی که آفتاب چندان شدید نیست مثل پاییز و بهار هم از عینک آفتابی و پوشش مناسب استفاده کنید. حتی افرادی که چشمان روشنی دارند باید در فصل زمستان نیز عینک داشته باشند زیرا چشمان روشن به آفتاب حساس‌ترند.
این موضوع در مورد کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است. کودکان با چشمان روشن باید از 3 سالگی و کودکان با چشمان تیره از 6 سالگی از عینک آفتابی استفاده کنند. چشمان کودکان در حال تکامل است و مسلما میزان آسیبی که از اشعه ماورای‌بنفش خورشید می‌بیند بیشتر است.
استفاده از عینک آفتابی در برخی مکان‌ها مثل شهر‌های زیارتی و صحن حرم که کف آن مرمر سفید است و نور آفتاب را بازمی‌تاباند یا ساحل دریا و مناطق برفی اهمیت بسیار بیشتری دارد.
نکته مهم دیگر اینکه عینک تنها برای محافظت چشم در برابر نور آفتاب نیست و محافظی در برابر آلاینده‌ها محسوب می‌شود. افرادی که در سطح شهر زندگی می‌کنند در اتومبیل یا خیابان باید حتما حتی در روزهای ابری عینک به چشم بزنند.
