ریشه‌های سه‌گانه خونریزی چشم
دکتر رضا زارعی
جراح و متخصص چشم، فوق‌تخصص قرنیه و گلوکوم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
تا به حال شده شب به خواب بروید و صبح بعد متوجه شوید قسمتی از سفیدی چشم‌تان خونریزی کرده است؟ شاید هم نشانی از خونریزی و قرمزی در چشم نداشته باشید اما دید چشم‌تان به صورت یک‌طرفه یا دوطرفه تار شده باشد. خوشبختانه این خونریزی‌ها معمولا خطرناک نیستند و معمولا براثر انجام کارهای سنگین، ضربه و حتی یبوست ایجاد می‌شوند و به مرور زمان با درمان، جذب و برطرف خواهند شد. با این حال در بعضی موارد هم خونریزی چشم می‌تواند ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای یا حتی عوامل بدخیم باشد. بنابراین لازم است در صورت بروز هرگونه خونریزی یا تغییر دید ناگهانی حتما به متخصص چشم مراجعه کنید.
در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان خونریزی‌های چشم را به 3 گروه بزرگ تقسیم کرد:
1) خونریزی‌هایی که بر اثر ضربه ایجاد می‌شوند؛ 2) خونریزی‌هایی که بر اثر یک عارضه چشمی رخ می‌دهند؛ 3) خونریزی‌هایی که به دنبال بیماری‌های سایر نقاط بدن اتفاق می‌افتند.
خونریزی‌های ناشی از ضربه
خونریزی‌هایی که بر اثر ضربه ایجاد می‌شوند معمولا با قرمزی قسمتی از ملتحمه یا سفیدی چشم همراه هستند. این خونریزی به‌تدریج ظرف 1 تا 2 هفته جذب می‌شود و عارضه‌ای برجای نمی‌گذارد.
خونریزی‌های ناشی از عارضه چشمی
خونریزی‌های ناشی از بیماری‌های چشمی نیز معمولا در اتاق قدامی چشم اتفاق می‌افتند. البته خونریزی داخل اتاق قدامی می‌تواند براثر ضربه نیز ایجاد شود که معمولا خود به خود جذب بدن می‌شود، اما اگر خونریزی ناشی از ضربه با بیماری‌های چشمی مانند اختلال در زاویه چشم همراه باشد، ممکن است باعث ایجاد آب مروارید، آب سیاه، بدشکلی مردمک و... شود، بنابراین حتما باید مورد پیگیری و درمان قرار گیرد. علاوه بر اینها زمانی که خونریزی چشمی اتفاق می‌افتد باید به فشار چشم هم توجه داشت و تغییرات آن را تحت کنترل درآورد.
خونریزی ناشی از سایر بیماری‌ها
خونریزی داخل چشم ممکن است بر اثر بیماری‌های دیگری نیز ایجاد شود؛ مثلا:
• دیابت: در چنین خونریزی‌هایی چشم ناگهان تار می‌شود و فرد نمی‌تواند به راحتی اطراف خود را ببیند زیرا مسیر عبور نور در چشم مختل می‌شود. اختلال‌های شبکیه و خونریزی چشم بر اثر دیابت معمولا 10 تا 15 سال بعد از شروع دیابت اتفاق می‌افتند. بنابراین بیماران دیابتی باید به طور مرتب توسط چشم پزشک معاینه شوند. این خونریزی‌ها اگر سبک باشند به تدریج جذب می‌شوند اما گاهی اوقات لازم است مداخله جراحی صورت گیرد.
• بیماری قلبی و فشارخون: انسداد شریان یا ورید مرکزی شبکیه یا انسداد شاخه‌ای از شریان و ورید چشم می‌تواند با خونریزی داخل چشم و تاری دید همراه باشد. این عارضه بیشتر بر اثر آمبولی ایجاد می‌شود. در این حالت، لخته‌ای از خون در ناحیه چشم یا نقطه‌ای دیگر از بدن تشکیل می‌شود و به شریان یا ورید چشم راه پیدا میکند و آن را می‌بندند. فشارخون نیز می‌تواند باعث ایجاد تغییرات عروقی و انسداد شریان و ورید داخل چشم شود، بنابراین افرادی که دچار خونریزی چشمی می‌شوند حتما باید از لحاظ بیماری‌های قلبی و عروقی، انعقاد خون و سایر بیماری‌های زمینه‌ای نیز بررسی شوند. درواقع درمان این خونریزی‌ها ارتباط نزدیک متخصص قلب و عروق یا متخصص داخلی و چشم را می‌طلبد.
• پارگی شبکیه: پارگی شبکیه هم اگر همراه با پارگی شریان یا ورید باشد، می‌تواند باعث خونریزی داخلی چشم و کاهش بینایی شود. در این صورت پارگی شبکیه باید ترمیم شود و خونریزی‌ها با درمان جراحی (ویترکتومی) خارج شوند. لازم به ذکر است که پارگی‌های شبکیه علل بسیار زیادی دارند که از جمله آنها می‌توان به زمینه‌های ارثی، تغییرات ایجاد شده در شبکیه بر اثر بیماری‌های مختلف، سوراخ‌های اطراف شبکیه و... اشاره کرد.
• بیماری خونی: بیماری‌های خونی مثل سرطان عروق خونی چشم، لوسمی، لنفوم، آنمی آپلاستیک و... نیز می‌توانند منجر به خونریزی در قسمت‌های مختلف چشم شوند زیرا در سلول‌های خونی و وضعیت انعقادی خون اختلال ایجاد می‌کنند. این خونریزی که بیشتر در سطح چشم اتفاق می‌افتد با عوارضی چون کاهش دید همراه است و درمان خاص خود را دارد. درواقع برای کنترل آن اول از همه باید عامل زمینه‌ای خونریزی برطرف شود.
• کبدچرب: کبد کارخانه تصفیه بدن است و اگر دچار اختلال شود بر تمام قسمت‌های بدن تاثیر می‌گذارد؛ برای مثال کبدچرب باعث آسیت یا ورم شکم می‌شود و تغییرات خونی ایجاد میکند.
• علل دیگر: علاوه بر مواردی که در بالا به آنها اشاره شد، عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث گرفتاری چشم و خونریزی آن شوند. مثلا ورزش‌های سنگین، بلند کردن اشیاء سنگین، زور زدن و حتی یبوست هم می‌تواند باعث توقف و کند شدن جریان خون در شریان یا ورید چشم شود و در بخش‌های مختلف چشم خونریزی ایجاد کند.
چه باید کرد؟
در صورت وقوع خونریزی‌های چشمی حتما باید به متخصص چشم مراجعه کنید. این خونریزی‌ها خیلی اوقات خود به خود یا با درمان دارویی برطرف می‌شوند، اما اگر مقدارشان زیاد باشد و باعث افزایش فشار داخل چشمی شوند یا دید را مختل کنند لازم است که با درمان‌های جراحی زودهنگام یا دیر هنگام تخلیه شوند.
