حال ما خوب است اما با تو بهتر می‌شویم
ترجمه:بابک ولی‌پور
برای بسیاری از افراد دچار اوتیسم، موسیقی قلمرویی از لذت‌های خاص است و موسیقیدرمانی راهکار مشهوری برای درمان خردسالان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم به شمار می‌رود. متاسفانه تعداد بسیار کمی از مربیان موسیقی برای کار با افراد دارای اختلالهای ناشی از اوتیسم تربیت شده‌اند بنابراین یافتن مربی‌ای که علاقه و توان آموزش صحیح خواندن یا نواختن را به کودکان مبتلا به اوتیسم علاقه‌مند به موسیقی داشته باشد، دشوار است؛ دشوارتر از آن، یافتن مربی برای نوجوان یا فرد بزرگسال دچار اوتیسم است.
مزایای آموزش موسیقی به کودکان اوتیسمی بسیار زیاد است؛ در حدی که امروزه برخی از کارشناسان معتقدند آموزش موسیقی می‌تواند توانایی‌های شناختی و حرکتی این کودکان را تقویت کند. خواندن یا نواختن در یک گروه موسیقی نیز می‌تواند باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، اعتماد به نفس، دوستی و احترام به خود و دیگران شود.
پسر من «تام» بیش از 7 سال درس‌هایی با ساز کلارینت گرفت و 4 سال هم پیانو نواخت. تمام مربیانش نقطه مشترکی داشتند؛ هیچ‌کدام هرگز با شخص دچار اوتیسم کار نکرده بودند. هرچند همه آنها میل به تلاش در این زمینه داشتند. با گذشت زمان، تام از مرحله فرو کردن اسباب‌بازی‌هایش در انتهای شیپوری کلارینت و اجرای قطعه «نان شیرینی مخصوص عید پاک» روی پیانو تا حضور در گروه موسیقی جاز پیشرفته و گروه موسیقی کمپ تابستانی و نواختن قطعات مشهوری از بتهوون رشد کرد.
شاید بپرسید معلمان تام چگونه موفق شدند او را به این درجه از مهارت در موسیقی برسانند؟ مانند تمام معلم‌های خوب، آنها از مجموعه متنوعی از وسایل، بردباری زیاد، شوخ‌طبعی و میزان قابل‌توجهی انعطاف استفاده کردند. اما این تکنیک‌ها هم بسیار موثر بودند:
آموزش چندحسی
به نظر می‌رسد ترکیبی از تکنیک‌های آموزشی «چند حسی» [درگیر کردن حواس مختلف در یک زمان] به خوبی عمل می‌کند. ضربه‌های ریتمیک، دست زدن‌های ریتمیک، استفاده از لوازم کمکی بصری برای آموزش ارزش زمانی نُت‌ها، حتی حرکت دور اتاق برای انجام حرکات موزون با نت‌های سیاه و سفید و چنگ می‌تواند موثر باشد.
هوش شنوایی
از آنجا که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب توان شنوایی موسیقی کامل را دارند، اگر کودکتان توانایی غیرعادی در نامیدن نت‌ها بدون ارجاع به مرجع صوتی دارد، بسیار ارزش دارد و باید این مورد را بررسی کنید. همچنین بسیاری از کودکان دچار اوتیسم توانایی اجرا بر اساس گوش را دارند. معلمان تام از قابلیت نواختن با گوش استفاده و او را وادار به تکرار عبارت‌های موسیقی می‌کردند بدون آنکه نگران باشند که کدام نت در حال نواخته شدن است.
همراهی نت و صدا
همراه کردن نام نت‌ها با صداها می‌تواند شروع بهتری نسبت به همراه‌کردن نام نت‌ها و نشانه‌های نوشتاری آنها باشد. هنگامی که هنرجو نت‌ها و نام‌هایشان را بداند، راحت‌تر می‌تواند نت‌خوانی [از روی کاغذ] خود را ارتقا دهد.
تاکید بر علاقه
انتخاب قطعات براساس علاقه هنرجو روشی عالی برای پیشرفت است. پسر ما عاشق هر آن چیزی بود که در فیلم «فانتزی» یا حتی در مجموعه کارتون کودکان «اینشتین کوچک» می‌شنید.
حس‌آمیزی
برخی از افراد مبتلا به اوتیسم دارای حس‌آمیزی یا سینستزی هستند؛ توانایی‌ای در مرتبط کردن نت‌های موسیقی با رنگ‌ها، شکل‌ها و.... خوب است که از شاگردتان بپرسید چه رنگ‌ها و اَشکالی را در تصور خود با شنیدن نت‌های مشخص می‌بیند. پسر ما نت‌ها را مانند رنگ‌های درون طیف رنگین‌کمان می‌بیند (قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش) بنابراین نت «دو»: قرمز، نت «ر»: نارنجی و...
توجه به استعدادها
برای معلمان مهم است که بدانند کودکان مبتلا اوتیسم، حتی با اختلالهای کلامی، ممکن است استعداد قابل‌توجهی داشته باشند و ترس از صحنه‌شان کم باشد یا اصلا ترس از صحنه نداشته باشند. معلمان باید جدی به آمادهسازی کودکان مبتلا برای اجرای رسیتال توجه کنند. با وجود این، نه فقط تمرین موسیقی، بلکه فرآیند اعلام برنامه، به صحنه رفتن، اجرای قطعه موسیقی و نهایتا ترک مناسب صحنه دارای اهمیت است.
آماده کردن فرد مبتلا به اوتیسم برای یک کنسرت گروهی
اگر به حضور فرزندتان در یک گروه موسیقی از هر نوعی امیدوار هستید، آماده کردن او بسیار اهمیت دارد. موسیقی با پایه گروه نوازی که قابل پیش‌بینی و تکرارشدنی است، روشی خوب برای مبتلایان به اوتیسم در همکاری با دیگر افراد، بدون فشار ناشی از تعاملات جدید است. به بیان دیگر، این شیوه باعث درک سکوت‌هاست و توانایی ساکت ماندن را هنگامی که دیگران می‌خوانند یا می‌نوازند به فرد می‌دهد. علاوه بر این، یک بَند، ارکستر یا گروه کُر، بزرگ و پرصداست و چراغ‌های صحنه پرنور و همه این موضوعات حسی می‌توانند نگران‌کننده باشند. واضح است که قرار دادن یک فرد دچار اوتیسم که در سطح دیگر اعضا اجرا نمی‌کند در گروه فکر خوبی نیست. در ادامه نکته‌هایی درباره آمادهسازی این افراد برای اجرای گروهی ذکر خواهد شد:
• همراهی برای او انتخاب کنید: افراد دچار اوتیسم ممکن است در دنبال کردن یک مسیر کلامی دچار مشکل شوند. یک رهبر گروه، دستیار، حامی یا دوست می‌تواند کنار هنرجو بنشیند و او را در یافتن نقطه دقیق در صفحه یاری کند. با توجه به نیازهای فرد مبتلا به اوتیسم، آن فرد همراه یا دوست می‌تواند در صورت نیاز در یافتن محل نشستن نوازنده و ورود و خروج به صحنه هم کمک کند.
• همه چیز را ضبط کنید: مطمئن شوید که هنرجویتان می‌داند چه زمانی و چه مدت باید میان عبارت‌ها سکوت کند. برای کمک می‌توانید کار گروه را ضبط کنید و از هنرجو بخواهید که بخش خودش را با آن تمرین کند.
• تمام مراحل کار را پیش‌بینی و تمرین کنید: تمام مراحل آمدن به روی صحنه، نواختن و خروج از صحنه را تمرین کنید. اگر نیاز به جابه‌جایی پایه‌های نت یا دیگر وسایل موسیقی روی صحنه وجود دارد، مطمئن باشید که این کار باید جزئی از تمرین باشد. اگر چراغ‌ها قرار است روشن شوند، چراغ‌ها را هم در تجربه تمرینی وارد کنید.
• کودک را در جای درست بنشانید: به جایگاه کودک در گروه توجه کنید. برخی افراد دچار اوتیسم به صدا حساس هستند بنابراین نشاندن این بچه‌ها کنار سازهای پرسر و صدایی مانند ساکسیفون یا شیپور می‌تواند انتخاب نامناسبی باشد.
• تمرین بیشتر، موفقیت بیشتر: همه به تمرین نیاز دارند، اما افراد دچار اوتیسم نه‌تنها باید تمرین کنند، بلکه باید در صورت نیاز آموزش‌های بیشتری ببینند، در این صورت است که موسیقی به شکل دقیق فراگرفته می‌شود. برای این افراد، از یاد بردن آموخته نادرست موسیقیایی می‌تواند بسیار سخت باشد.
حرف آخر
همان‌طور که گفته شد، موسیقی می‌تواند سلاح موثری برای تقویت توانایی‌های شناختی و حرکتی کودکان مبتلا به اوتیسم باشد. اما در عین حال، مشکلاتی نیز در این میان وجود دارد. اما توجه به این نکته ضرورت دارد که مشکلاتی که مبتلایان به اوتیسم عموما با آن مواجه‌اند، به تولید موسیقی مربوط نیست بلکه از توانایی خواندن و درک علائم نت‌نگاری و مدیریت مسائل احساسی مربوط به گروه‌نوازی ناشی می‌شود.
این افراد در یادگیری اطلاعات پایه‌ای- نت‌نویسی، دینامیک‌ها، کشش‌های زمانی و...، ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. هرچند در اغلب موارد بردباری، کار سخت و فداکاری مربی، پاداش باارزشی خواهد داشت.
منبع: autism.com
