دکتر شهرزاد زاده‌مدرس

متخصص زنان و زایمان

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

سن ازدواج در کشور ما به ‌دلیل شرایط اجتماعی بالا رفته است و به دنبال آن، بارداری دیرهنگام باعث بروز مشکلاتی شده است. بیشتر خانم‌هایی که در سنین بالا ازدواج و اقدام به باردار شدن می‌کنند، با مشکلاتی مواجه هستند و در نهایت مجبور به استفاده از روش‌های کمک‌باروری می‌شوند که نه مقرون به صرفه است، نه به نفع آنها! اگرچه پزشکان با به تاخیر انداختن بارداری موافق نیستند اما گاهی شرایطی پیش می‌آید که باید اقدام به بارداری را به تعویق انداخت تا شرایط بهتری مهیا شود. در «بارداری و زایمان» این هفته برخی از مهم‌ترین این شرایط را با هم مرور می‌کنیم.

سن نامناسب

یکی از عوامل مهم در باروری، سن است. بهترین سنین برای بارداری خانم‌ها حوالی 23 سالگی و حداکثر تا 35 سالگی است. اولین بارداری بهتر است حوالی 24-23 سالگی و حداکثر تا 30 سالگی باشد اما بارداری‌های بعدی می‌تواند در 35 یا 36 سالگی هم اتفاق بیفتد. ظرفیت تخمدان با افزایش سن به شدت کاهش می‌یابد و خانم‌های 40-38ساله قدرت باروری کمتری دارند و به همان میزان احتمال سقط و اختلال‌های کروموزومی در جنین آنها بیشتر است. خانمی که در سن پایین ازدواج کرده، بهتر است بارداری را تا رسیدن به 23 سالگی به تاخیر بیندازد و خانم‌هایی که به مرز 40 می‌رسند، بهتر است از باردار شدن صرف‌نظر کنند یا تحت نظر متخصص زنان این کار را انجام دهند.

وزن غیرطبیعی

وضعیت جسمانی و سلامت زنان در بارور شدن و ادامه دادن طبیعی بارداری بسیار مهم است. خانم‌ها باید به تغذیه و وزن خود قبل از بارداری توجه داشته باشند. شاخص توده بدنی خانم‌ها (وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد بر حسب متر) بهتر است در حد طبیعی (تقریبا بین 18 تا 25) باشد. خانم‌هایی که خیلی لاغر و ضعیف هستند و خانم‌هایی که اضافه‌وزن‌ زیاد دارند، بهتر است تا رسیدن به وزن طبیعی، بارداری را به تاخیر بیندازند.

عدم توافق همسران

شرایط کاری، اقتصادی و زندگی خصوصی زوج‌هایی که قصد فرزند‌دار شدن دارند، باید معقول باشد. اگر خانم از نظر جسمی یا روانی در شرایط نامناسبی باشد، بهتر است باردار نشود. خانم‌ها باید برنامه‌ریزی داشته باشند و زمان‌ها و فرصت‌هایی را برای خود در طول روز در نظر بگیرند تا بتوانند بارداری طبیعی را پشت سر بگذارند و در آینده فرصت کافی برای رسیدگی به فرزندشان داشته باشند. تا زمانی که همسران به تصمیم مشترک برای فرزند‌دار شدن نرسیده‌اند، نباید برای این منظور اقدام کنند. هر دو همسر باید خواهان فرزند باشند. اگر خانمی شرایط مناسبی ندارد یا به این توافق با همسرش نرسیده، بهتر است بارداری را به تاخیر بیندازد.

اختلال اعصاب و روان

اگر یکی از طرفین از نظر اعصاب و روان دچار مشکل است یا روابط بین همسران نوسان زیادی دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری، این بیماری‌ها درمان و مشکلات فرد حل شوند و زوج در شرایط مناسب، بدون استرس و اضطراب، برای فرزند‌دار شدن اقدام کنند.

بیماری‌های جسمی

قبل از اقدام به بارداری، مخصوصا برای خانم‌هایی که عادت ماهیانه نامنظم دارند یا سنشان بالاست، لازم است آزمایش‌هایی انجام شود و مسائلی مثل ابتلا به برخی عفونت‌ها یا اختلال‌های غده تیروئید و وضعیت تخمدان بررسی و درمان شود. در خانواده‌هایی که سابقه دیابت یا چربی بالا یا اختلال‌هایی مثل سکته‌های زودرس قلبی و مغزی وجود دارد، بهتر است قبل از اقدام به بارداری مشاوره انجام بگیرد. خانمی که مشکلات عروقی داشته و اتفاقی یا در اثر جراحی متوجه این مسئله شده، حتما باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشد. اعضای خانواده‌هایی که دچار اختلال‌های ژنتیکی یا بیماری‌های وابسته به جنس هستند نیز حتما به مشاوره ژنتیک نیاز دارند. به طور کلی اگر خانم یا آقا بیماری دارند، باید قبل از اقدام به بچه‌دار شدن در مورد این بیماری با متخصص صحبت کنند و در مورد آثار آن بر بارداری و باروری بپرسند. اگر بیماری آنها بر روند باردار شدن یا در طول بارداری اثر منفی داشته باشد، باید حتما آن را درمان کنند. حتی خانم‌ها و آقایان سیگاری بهتر است قبل از اقدام برای فرزند‌دار شدن سیگار را کنار بگذارند، زیرا حداقل باید 2 سال بین 2بارداری فاصله باشد. اگر خانمی دچار سقط مکرر شده هم به مشاوره ژنتیک نیاز دارد و باید حداقل بعد از سقط تا 3 ماه باردار نشود.

10 بارداری پرخطر

1. خانم‌های بالای 40 سال و زیر 18 سال

2. افرادی که مشکلات زناشویی شدید دارند.

3. همسرانی که هر دو تالاسمی مینور دارند.

4. زنان معتاد، پیش از ترک اعتیاد

5. خانم‌هایی که به دیابت مبتلا هستند و قندخونشان تحت کنترل نیست.

6. خانم‌هایی که واکسن سرخک و سرخجه زده‌اند حداقل تا 3 ماه بعد از واکسیناسیون نباید باردار شوند.

7. خانم‌های خیلی چاق یا خیلی لاغر

8. خانم‌هایی که برای درمان جوش‏های صورت از داروی «ایزوترتینویین» یا «آکوتان» استفاده کرده‌اند، نباید تا 3 ماه بعد از قطع مصرف آن باردار شوند.

9. خانم‌های مبتلا به پسوریازیس یا برخی از بدخیمی‏های پوستی که از دارویی مانند «نئوتیگازون» یا «تیگازون» استفاده کرده‌اند، نباید تا 3-2 سال پس از قطع مصرف این دارو باردار شوند.

10.خانم‌هایی که به هر علتی تحت درمان رادیواکتیو قرار گرفته‌اند، بهتر است تا یک سال از بچه‌دار شدن خودداری کنند.

هفته نامه سلامت/524