مصرف کدام یک از داروهای ضدسرفه، ضدسرماخوردگی، ضدآلرژی، مسکن‌ها و داروهای گوارشی در طول حاملگی ممنوع است؟

دکتر ‌هانیه زایررضایی

حتما شنیده‌اید که در دوران بارداری حتی مصرف داروهای بدون نسخه (OTC‌ها) نیز می‌تواند با عوارضی همراه باشد. منظور از داروهای بدون نسخه، همان دارو‌هایی است که معمولا به محض شروع سردرد، خارش گلو، آبریزش، دل‌درد و خلاصه هر نشانه‌ای از بیماری و کسالت، به‌راحتی از نزدیک‌ترین داروخانه بدون مشورت با پزشک تهیه و مصرف می‌کنیم. در «بارداری و زایمان» این هفته به دنبال پاسخی برای این پرسش هستیم که آیا یک خانم باردار بدون مشورت و به هر میزان که بخواهد می‌تواند از این داروهای در دسترس استفاده کند یا نه؟ همچنین با ذکر طبقه‌بندی A,B,C,D,X قصد داریم یادآوری کنیم که کدام‌یک از این داروها بی‌خطر، کدام‌یک کم‌خطر و کدام‌یک پرخطرند؟ در ادامه در مورد برخی از داروهای بدون نسخه‌ای که به‌طور شایع در دوران بارداری مصرف می‌شوند و اثر آن بر بارداری صحبت می‌کنیم.

واقعیت این است که داروهای بدون نسخه نیز مانند هر داروی دیگری می‌توانند باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته و گاهی بسیار جدی و خطرناک در مصرف‌کنندگان، به‌خصوص خانم‌های باردار شوند. از طرفی، هرکدام از این داروها ممکن است با داروهای مصرفی دیگری که پزشک به هر علتی برای شما تجویز کرده است، تداخل داشته باشد بنابراین به خانم‌های باردار توصیه می‌شود که بدون نظر پزشک به‌هیچ‌عنوان از هیچ دارویی استفاده نکنند و حتی در مورد مصرف داروهایی که قبلا استفاده می‌کرده‌اند و هیچ‌گاه برایشان عارضه‌ای ایجاد نکرده بوده است نیز در طول بارداری با پزشک خود مشورت کنند.

بیشترین علت‌های مصرف داروهای بدون نسخه در دوران بارداری، سردرد، مشکل‌های گوارشی، سرماخوردگی، سرفه و آلرژی است و داروهایی که به این منظور استفاده می‌شوند مسکن‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها و ضدسرفه‌ها هستند.

داروهای ضدسرفه، ضدسرماخوردگی و ضدآلرژی

ابتلا به سرماخوردگی و آلرژی و سرفه در دوران بارداری بسیار شایع است. خانم‌های باردار در درجه اول باید سعی کنند تا جایی که ممکن است، بدون استفاده از دارو علائمشان را برطرف کنند؛ مثلا از سرم‌های شستشو یا اسپری‌های نمکی برای رفع گرفتگی بینی استفاده کنند. آب و مایعات کافی بنوشند و استراحت کنند. بیشترین داروهای بدون نسخه‌ای که در این زمان استفاده می‌شوند، عبارتند از: آنتی‌هیستامین، دکونژستان (ضداحتقان)، ضدسرفه‌ها و اکسپکتورانت است. (رجوع کنید به جدول شماره 1/ در میان آنتی‌هیستامین‌ها، برم فنیرامین با افزایش خطر ناهنجاری جنین همراه است.)

مسکن‌ها

شایع‌ترین داروهای مصرفی هستند که از آنها برای برطرف‌کردن سردرد و تب یا دردهای عضلانی و استخوانی استفاده می‌شود. از جمله مسکن‌ها می‌توان آسپیرین، ایبوبروفن، ناپروکسن، باکلوفن، سلکوکسیب، ژلوفن، دیکلوفناک و استامینوفن را نام برد. همه داروهایی که نام بردیم به‌غیر از استامینوفن، مربوط به‌ گروه دارویی‌ای هستند که به آنها ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌گویند. استفاده از این داروها در نیمه اول بارداری احتمال سقط جنین و در 3 ماهه آخر احتمال بسته شدن زودرس مجرای شریانی و سمیت کلیوی در جنین را زیاد می‌کند. داروی دیگر استامینوفن است که به نظر می‌رسد در دوران بارداری مشکل‌های کمتری ایجاد می‌کند اما نکته قابل‌توجه در مورد مصرف آن این است که در بسیاری از مطالعه‌ها نشان داده شده که کودکان متولد شده از مادرانی که استامینوفن مصرف کرده بودند، بسیار بیشتر مبتلا به اختلال بیش‌فعالی/ کم‌توجهی یا ADHD می‌شوند.

داروهای گوارشی

بیشترین مشکل‌های خانم‌های باردار که به‌ دستگاه گوارش مربوط می‌شود، تهوع، استفراغ، یبوست و برگشت اسید معده است. اگرچه تقریبا همه خانم‌ها در هفته‌های اول بارداری حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند، اما حالت شدیدی از این وضعیت وجود دارد که زندگی خانم باردار را به شدت مختل می‌کند و وزن او را بیش از 5 درصد کاهش می‌دهد و حتی گاهی به بستری و کنترل شرایط بیمار نیاز به وجود می‌آید. داروهایی که برای کنترل تهوع و استفراغ تجویز می‌شوند، در جدول نشان داده شده‌اند. (رجوع کنید به جدول شماره 2/ در میان داروهای ضدتهوع، پرومتازین یکی از پرعارضه‌ترین داروهایی است که ضمنا خواب‌آور نیز هست.)

برگشت اسید معده نیز مشکل شایعی است که 30 تا 50درصد خانم‌های باردار را گرفتار می‌کند. در میان داروهای ضداسید، تریسیلیکات منیزیم و بیکربنات سدیم داروهایی هستند که در دوران بارداری باید از آنها اجتناب کرد. داروهایی نیز برای درمان برگشت اسید معده استفاده می‌شوند که کم‌خطر‌تر هستند. (رجوع کنید به جدول شماره 3/ در میان داروهای ضداسید معده، مصرف میزوپروستول در دوران بارداری به‌علت بالا بردن احتمال سقط ممنوع است.)

یبوست هم در دوران بارداری ممکن است یکی از گرفتاری‌های مادران باشد. نکته مهم این است که هنگام بارداری باید از مصرف روغن کرچک و روغن‌های معدنی در درمان یبوست خودداری کرد.

منبع:medscape

داروهای بدون نسخه

کلمه OTC مخفف Over-The-Counter است، یعنی دارویی که بدون نسخه پزشک قابل‌فروش است و شما به‌راحتی می‌توانید آن را از همه داروخانه‌ها تهیه کنید بدون اینکه پزشکی آن را برای شما تجویز کرده باشد. این داروها معمولا برای تسکین درد یا برطرف‌کردن علائم سرماخوردگی - آنفلوانزا و حساسیت به‌کار می‌رود. شایع‌ترین داروهای OTC مسکن‌ها، ضدحساسیت‌ها، ضداحتقان‌ها و داروهای ضدسرفه هستند.

مشاوره زنان و زایمان

دکتر الهام کشاورز

متخصص رادیولوژی و سونوگرافی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی

دانستنی‌های سونوگرافی⁽³⁾

در بحث «دانستنی‌های سونوگرافی» به مبحث تشخیص بدخیمی با سونوگرافی رسیدیم. سونوگرافی وسیله‌ای خوب، در دسترس و ارزان برای ارزیابی توده‌های تخمدان است. کیست‌های ساده تا 7-6 سانتی‌متر که در خانم جوان نگران‌کننده نیستند ولی کیست‌های بزرگ‌تر، دارای دیواره ضخیم و نامنظم و دارای قسمت‌های جامد نشانه بدخیم بودن است. البته کنار آن باید از آزمایش‌های مارکر خونی نیز کمک گرفت و برای بیمار تصمیم‌گیری کرد. با سونوگرافی حتی می‌توان تا حدود زیادی سرطان آندومتر رحم را نیز تشخیص داد. اندازه ضخامت دیواره رحم باید مقدار مشخصی باشد و اگر از آن مقدار بیشتر باشد به ارزیابی نیاز است. البته برای تشخیص قطعی باید از آندومتر نمونه گرفته و به پاتولوژی ارسال شود.

• سونوگرافی به آمادگی خاصی نیاز ندارد: برای انجام سونوگرافی از روی شکم معمولا باید مثانه پر باشد ولی در سونوگرافی واژینال این کار هم لازم نیست. بهتر است زمان چرخه قاعدگی در گزارش سونوگرافی مشخص باشد.• همه خانم‌ها به سونوگرافی نیاز ندارند: در هیچ منبع علمی سونوگرافی از رحم یا تخمدان‌ها به‌عنوان روش غربالگری توصیه نمی‌شود بنابراین خانم‌هایی که هیچ مشکلی ندارند، لازم نیست سونوگرافی شوند. سونوگرافی برای کسانی است که به دلیل مشکل زنانه به پزشک مراجعه کرده‌اند.• سونوگرافی از پستان باید در نیمه اول سیکل قاعدگی باشد: سونوگرافی از پستان برای غربالگری توصیه نمی‌شود اما در صورتی که در پستان‌ها مشکلی وجود داشته باشد (درد- لمس توده و...) در سنین کمتر از 40-35 سال روش مناسب سونوگرافی است. خانم‌ها بعد از40 سالگی باید ماموگرافی انجام دهند و در صورت نیاز سونوگرافی از پستان هم برایشان انجام بگیرد. اگر پستان خانمی فیبروکیستیک باشد سونوگرافی و ماموگرافی در نیمه دوم نمی‌تواند به خوبی همه بافت پستان را بررسی کند.

هفته نامه سلامت/523