علل کاهش حس چشایی در گفت‌وگو با دکتر آرش منصوریان متخصص بیماری‌های دهان و لثه
پرنیان پناهی
حس چشایی یکی از حواس پنج‌گانه انسان‌هاست که کمک زیادی به تشخیص انواع مزه‌ها مانند شیرینی، ترشی، تلخی و شوری می‌کند. شاید اینطور به نظر برسد که فقط دهان و زبان مسئول درک مزه غذاست ولی هنگام جویدن غذا، حواس دیگری مانند بینایی، بویایی، مغز و... هم به کمک دهان می‌آیند. پس مشکل در هریک از این اعضا می‌تواند باعث اختلال در طعم و درک مزه غذا و باعث نگرانی بیمار شود. دکتر آرش منصوریان، متخصص بیماری‌های دهان و لثه و عضو هیات علمی دانشکده دندان‌پزشکی تهران می‌گوید: «گرچه کاهش حس چشایی در بیشتر مواقع خطرناک نیست ولی علت آن حتما باید مشخص شود.»
سلامت: حس چشایی ما چگونه عمل می‌کند؟
حس چشایی انسان به‌تنهایی عمل نمی‌کند و حواس‌های دیگری مانند حس بویایی یا بینایی نیز به کمک حس چشایی می‌آید تا بتواند مزه‌ها را درک کند. عضو مهمی که با آن طعم را حس می‌کنیم، زبان است. در کناره‌های دهان یعنی کام و گلو نیز گیرنده‌هایی وجود دارند که به درک بیشتر حس چشایی کمک می‌کنند. البته عامل مهم دیگری که باعث می‌شود مزه غذا را حس کنیم، ترشح بزاق در دهان است. بزاق ماده غذایی را حل می‌کند و قدرت تشخیصی پرزها را بالا می‌برد.
سلامت: حس بویایی یا بینایی چگونه به تشخیص طعم غذا کمک می‌کند؟
همه ما وقتی سرما می‌خوریم، چند روزی اصلا مزه غذا را متوجه نمی‌شویم. علت آن، کاهش حس بویایی است. عملکرد حس بویایی و چشایی با هم باعث درک بهتر مزه غذا می‌شود. همچنین وقتی بوی غذا به مشام می‌رسد یا به غذا نگاه می‌کنیم، ترشح بزاق بیشتر می‌شود. همانطور که گفته شد، بزاق نقش مهمی در درک مزه غذا دارد.
سلامت: پس اختلال در عملکرد این دو حس (بینایی و بویایی) می‌تواند باعث کاهش حس چشایی شود؟
گرچه این دو نقش مهمی در تشخیص احساس چشایی دارند ولی نقش بزاق نیز بسیار مهم است. در افرادی که به دلیل بیماری بزاقشان کمتر می‌شود و دچار خشکی دهان هستند، حس چشایی کاهش می‌یابد. مصرف داروها، ضایعات داخل دهان، استرس و اضطراب نیز باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان می‌شوند. زخم‌های روی زبان، وجود ضایعات قارچی داخل دهان و آفت و هر چیزی که مخاط دهان را تحت‌تاثیر قرار دهد، حس چشایی را کاهش می‌دهد. کم‌خونی، ابتلا به دیابت، مصرف غذاهای خیلی سرد یا گرم و سوختن سطح زبان نیز باعث از دست رفتن پرزهای چشایی و کاهش حس آن می‌شود.
سلامت: آیا کاهش حس چشایی نشانه بیماری است و همه افرادی که مزه غذا را خوب درک نمی‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنند؟
اگر فردی متوجه شد که حس چشایی‌اش کم شده و در تکلم و قدرت بینایی و... دچار مشکل است، باید به دنبال علت باشد. کاهش حس چشایی همیشه خطرناک نیست و به پیگیری نیاز ندارد. فقط باید علت مشخص شود. اگر علت ضعف چشایی، کاهش بزاق و خشکی دهان است، با درمان‌هایی که برای خشکی دهان انجام می‌شود، می‌توان خشکی را برطرف کرد و حس چشایی را بازگرداند. برای از بین بردن خشکی دهان می‌توان آب نوشید، آدمس‌های بدون قند جوید یا با بزاق مصنوعی مشکل را برطرف کرد. ورزش نیز حس چشایی را افزایش می‌دهد به این شکل که فرد در پایان ورزش، به خوردن غذا میل دارد؛ فکر به غذا و تمایل به خوردن آن حس چشایی را تحریک می‌کند. بیماران مبتلا به دیابت که در اثر بیماری پرزهای زبانشان از بین رفته است هم باید قندخونشان را کنترل کنند تا حس چشایی‌شان بهتر شود.
بیماری‌های غدد بزاقی، قدرت چشایی را کاهش می‌دهند
بیماری‌های زیادی مانند تومورهای سرطانی، نشانگان شوگرن، لوپوس، آنفلوانزا، اوریون و... غدد بزاقی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و حس چشایی را کاهش می‌دهند. بیماری غدد بزاقی علائم متنوعی دارند؛ از تورم، احساس توده در دهان یا زیر چانه و بناگوش، تب، ترشحات بدبو و بدمزه در دهان گرفته تا مشکل در غذا خوردن، بلع و صحبت، سردرد، دردهای عضلانی در فک و صورت، خشکی دهان، پوسیدگی دندان و... تشخیص نوع بیماری با انجام سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی امکان‌پذیر است. درمان نیز به نوع عارضه بستگی دارد. اگر توده در غدد بزاقی وجود داشت، لازم است توده با جراحی خارج شود یا اگر عفونت در غدد دیده شود، می‌توان با تجویز آنتی‌بیوتیک، عفونت را ریشه‌کن کرد.
منبع:HEALTHLINE
