گفت‌وگو با دکتر خسرو صادق‌نیت رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت
سلامت: امسال در هفته جهانی بدون دخانیات، تاکید بیشتر روی قلیان است تا سیگار؛ دلیل این موضوع چیست؟
عوارض قلیان بسیار بیشتر از سیگار است، طوری که یک وعده قلیان معادل 2 تا 4 پاکت سیگار است. علاوه بر این، قلیان معمولا به صورت خانوادگی در منزل مصرف می‌شود بنابراین حتی افرادی که قلیان نمی‌کشند، به‌خصوص کودکان در معرض دود دست دوم آن قرار می‌گیرند. مواجهه کودکان با دود دست دوم علاوه بر آسیبی که به سلامتشان وارد می‌کند احتمال روی آوردن آنها به دخانیات را در سال‌های آینده افزایش می‌دهد. در واقع، بررسی‌ها نشان داده‌اند بیش از 85 درصد از افراد سیگاری تا قبل از 18 سالگی با سیگار مواجه شده‌اند. مساله بعدی اینکه مصرف سیگار در جامعه معمولا صورت خوشی ندارد بنابراین افراد سیگاری سعی می‌کنند کمتر مقابل خانواده و فرزندانشان سیگار بکشند در حالی که این موضوع در مورد قلیان خیلی صدق نمی‌کند و مصرف آن بسیار رایج است.
از طرفی، مصرف قلیان بین دختران به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است. حتی می‌توان گفت رشد مصرف آن در خانم‌ها نسبت به آقایان بیشتر است. دختران و مادران معمولا در زمینه دخانیات نقش پیشگیری‌کننده دارند و باعث می‌شوند همسران و فرزندانشان کمتر به این مواد روی بیاورند اما وقتی خودشان به مصرف‌کننده تبدیل می‌شوند نه‌تنها نمی‌توانند از آلوده شدن دیگران جلوگیری کنند بلکه خطر اعتیاد اطرافیان به مواد دخانی را هم افزایش می‌دهند. نکته آخر اینکه طی سالیان اخیر شیوع مصرف قلیان در مجموع میان خانم‌ها و آقایان به شدت نسبت به سیگار افزایش یافته است بنابراین اگر در این زمینه اقدام خاصی انجام ندهیم، باید در سال‌های آینده شاهد عواقب بسیار بدی باشیم.
سلامت: وزارت بهداشت چه برنامه‌هایی برای کنترل مصرف قلیان میان جوانان در نظر دارد؟
مهم‌ترین اقدام، اطلاع‌رسانی به مردم و تصحیح برداشت‌های اشتباه آنها در مورد قلیان است. اغلب افراد فکر می‌کنند مخزن آب قلیان، دود آن را تصفیه می‌کند و ضرر کمتری به سلامت می‌رساند. بعضی‌ها نیز گمان می‌کنند اگر قلیان به جای آب با شیر مصرف شود یا سر آن یخ قرار داده شود، خطر کمتری خواهد داشت در حالی که این تفکرات کاملا اشتباه هستند و حتی ممکن است عوارض قلیان را تشدید کنند. به نظر می‌رسد بیشتر مردم در این زمینه اطلاعات کافی ندارند و همین موضوع باعث شده شیوع مصرف قلیان افزایش یابد در حالی که مضرات سیگار بر هیچ‌کس پوشیده نیست و افراد سعی می‌کنند کمتر به آن روی بیاورند. اقدام دیگر وزارت بهداشت، اعمال محدودیت در عرضه قلیان است به‌خصوص در مکان‌هایی که سرپوشیده هستند و بدون مجوز و با هدف سوددهی بیشتر این کار را انجام می‌دهند. البته در این رابطه ممنوعیت جدیدی نداریم بلکه قصد داریم تذکرات بیشتری نسبت به قانون‌هایی که قبلا وضع شده داشته باشیم. به این ترتیب افرادی که به علت اطلاع ناکافی بدون مجوز اقدام به عرضه قلیان کرده‌اند از این موضوع مطلع می‌شوند و می‌توانیم تا حدودی عرضه آن را محدود کنیم.
سلامت: با توجه به ورود قلیان‌های الکترونیکی در کشور، مصرف آن می‌تواند به اندازه قلیان سنتی تهدیدکننده سلامت جامعه باشد؟
از آنجایی که این وسایل مانند سیگار و قلیان واقعی نیستند راحت‌تر مورد پذیرش افراد جامعه قرار می‌گیرند. این موضوع باعث می‌شود استفاده از سیگار و قلیان برای افراد به‌خصوص کودکان عادی‌تر جلوه کند، بنابراین نوعی تبلیغ برای مصرف قلیان محسوب می‌شود و راه موثری برای ترک دخانیات نیست. علاوه بر این، قلیان‌های الکتریکی بی‌ضرر نیستند و چون از ورود‌شان به بازار زمان زیادی نمی‌گذرد نمی‌توان گفت خطری ندارند. در واقع، باید سال‌ها مواجهه با آنها صورت گیرد تا بتوان به صورت قطعی در مورد عوارضشان صحبت کرد.
سلامت: با شیوع روزافزون مصرف قلیان در کشور توصیه شما به نوجوانان، جوانان و خانواده‌ها چیست؟
به هر حال قلیان یک وسیله اعتیادآور است و ترک آن کار ساده‌ای نیست. اغلب افراد قلیان را نوعی تفریح به حساب می‌آورند و فکر می‌کنند بی‌عارضه است. اعتیاد به قلیان به‌خصوص در میان نوجوانان می‌تواند عواقب بسیار بدی داشته باشد. در واقع وابستگی به دخانیات اگر در سن رشد سلول‌های مغزی ایجاد شود ترک آن بسیار دشوارتر خواهد بود. از طرفی، شروع مصرف دخانیات از سنین پایین باعث می‌شود افراد سال‌های بیشتری در معرض دود آن قرار بگیرند و با احتمال بیشتری دچار عوارضی مانند ابتلا به سرطان و سایر بیماری‌های ناتوان‌کننده شوند بنابراین اگر والدین آرزو دارند فرزندشان سالم باشد باید به این موضوع توجه و از مصرف دخانیات او جلوگیری کنند.
