مصرف مداوم روغن ها می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سرطان را افزایش دهد، همچنین استفاده بیش از حد از این فراورده باعث چاقی می شود. بهترین روغن برای پخت وپز کدام است؟ این یکی از رایج ترین سوال هایی است که بیشتر افراد از متخصصان تغذیه می پرسند زیرا بارها و بارها شنیده اند که روغن ها می توانند خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سرطان را افزایش دهند و باعث چاقی شوند.

آنچه در این مطلب می خوانید، پاسخ های متخصصان تغذیه به 5 سوال متداول درباره روغن های خوراکی است.

آیا روغنی وجود دارد که استفاده از آن برای آشپزی توصیه نشود؟ 

بله، بدترین نوع روغن، همان روغن های جامد هستند که در محصولاتی مانند چیپس، کراکر و شیرینی ها به وفور از آنها استفاده می شود.این روغن ها در گروه روغن های هیدروژنه قرارمی گیرند. این روغن ها گیاهی هستند و ساختار آنها به طور شیمیایی تغییر داده می شود بنابراین احتمال فاسد شدن­شان کمتر است. در واقع با هیدروژنه کردن ماندگاری روغن و محصولاتی که این روغن در تهیه آنها استفاده می شود، بالا می رود. در حالی که اسید چرب ترانس در حین این فرایند بالا می رود که می تواند سرطان زا باشد. روغن هیدروژنه حتی در مقادیر خیلی کم، می تواند روی سلامت قلب آثار مخرب و جبران ناپذیری داشته باشد. این روغن HDL(کلسترول خوب) را کاهش و سطوح LDL(کلسترول بد) و خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد. از این رو، انجمن قلب آمریکا توصیه می کند بیشتر از یک درصد از کل کالری های روزانه از چربی ترانس (که به وفور در روغن های جامد یافت می شوند) تامین نشود. این میزان برای زنان، کمتر از 2 گرم است زیرا زنان معمولا کمتر از 2 هزار کیلوکالری در روز به انرژی نیاز دارند.

به علاوه روغن های حیوانی از جمله روغن پیه و دنبه که مقادیر یالایی کلسترول و اسید چرب اشباع دارد و به مرور زمان باعث گرفتگی عروق می گردد.

کدام یک بهتر است: کره یا روغن زیتون؟

روغن زیتون انتخاب بهتر و سالم­تری است اما کره هنوز هم جایگاه خودش را دارد. تمام روغن ها ترکیبی از اسیدهای چرب مختلف شامل اسیدهای چرب غیراشباع تک زنجیره، اسیدهای چرب غیراشباع چند زنجیره و اسیدهای چرب اشباع هستند، اما در هر روغن یک نوع از اسیدهای چرب بیش از دیگر اسیدها وجود دارد و بر این اساس خاصیت ویژه ای خواهدداشت. به طور مثال، روغن زیتون که از چربی غیراشباع تک زنجیره ای تشکیل شده خطر بروز بیماری های قلبی عروقی را از طریق کاهش سطح LDL و افزایش سطحHDL پایین می آورد. داز طرفی کره، یک چربی اشباع است که سطح LDLرا افزایش می دهد و باعث التهاب در عروق می شود. به همین دلیل استفاده از روغن زیتون بهترین انتخاب خواهد بود. شاخص هایی مانند بو، طعم و ایجاد بافت مناسب از بهترین کاربردهای کره در تهیه کیک ها، بیسکویت ها و خمیر شیرینی پزی هستند، بنابراین خوب است گاهی برای تنوع برای پخت این خوراکی ها، از کره استفاده کنیم و از آن لذت ببریم.

تفاوت دیگر کره با روغن زیتون آن است که کره در دمای اتاق جامد است و بهتر می توان مقادیر مصرف آن را کنترل کرد اما در مورد روغن زیتون، این مشکل وجود دارد که نمی توان مقادیر زیاد روغن جذب شده را حدس زد.

چه تفاوتی بین روغن زیتون معمولی، بکر و فرابکر وجود دارد؟

در ساده ترین حالت روغن زیتون از له کردن زیتون ها به دست می آید و پس از مرحله له کردن، مایه خمیری شکل به دست می آید که با تحت فشار قرار دادنش، روغن از آن خارج می شود. اگر این روغن اسیدیته پایین و طعم و بوی خوبی داشته باشد، آن را در زمره روغن زیتون بکر یا فرابکر قرار می دهیم. (کیفیت روغن زیتون بکر از روغن زیتون فرابکر کمی پایین تر است.)

این نوع برای استفاده در غذاهای آبکی، ریختن روی سبزی ها و درست کردن سس سالاد مناسب است. زمانی که این روغن ها حرارت داده شوند، بو و طعم ملایم خود را از دست می دهند. (بعضی از سرآشپزها هنوز هم استفاده از روغن زیتون فرابکر را برای پخت وپز ترجیح می دهند.) هر چه روغن زیتون رنگ و بوی تندتری داشته باشد، طعم و مزه بهتر و قوی تری نیز خواهد داشت.

اگر این روغن، سطح اسیدی بالا داشته یا بی کیفیت باشد، می توان چنین نتیجه گرفت که، تصفیه و با روغن بکر یا فرابکر مخلوط شده و یک روغن زیتون معمولی به دست آمده است. از چنین روغنی می توان برای پخت و پز استفاده کرد. نباید فراموش کرد که انواع روغن زیتون ها در حفظ سلامت قلب موثر هستند هر چند که انواع بکر و فرابکر (روغن زیتون) آنها آنتی اکسیدان های بیشتری دارند.

چطور با اینکه روغن ها چاق کننده هستند، باز هم مفید تلقی می شوند؟

روغن ها ممکن است چاق کننده باشند چون در مقایسه با دیگر مواد غذایی کالری بالایی دارند. (نزدیک به 120 کیلوکالری در هر قاشق غذاخوری) بنابراین به راحتی با کمی زیاده روی در مصرف آنها دچار افزایش وزن خواهید شد. کالری کره از سایر روغن ها کمتر است، چون در میان ترکیب های آن، آب هم وجود دارد. (هر قاشق غذاخوری کره، 100 کیلوکالری انرژی دارد).

اگر می خواهید مصرف همه انواع چربی را کنار بگذارید، لطفا دست نگه دارید زیرا بدن به مقداری چربی نیاز دارد و بدون چربی، نمی تواند ویتامین های محلول در چربی مانند A،D، Eو ویتامین K را جذب کند به علاوه، اسیدهای چربی که برای سلامت پوست، مو، قلب و مغز ضروری هستند، از دست خواهید داد.

روغن ها را کجا باید نگه داشت؟

حرارت، نور و اکسیژن ارزش غذایی روغن ها را پایین می آورند و باعث تشکیل رادیکال های آزاد که خاصیت سرطان زایی دارند، می شوند.روغن های غنی از اسیدهای چرب غیراشباع چند زنجیره ای مانند گردو و دانه کتان، بهتر است در یخچال و در ظروف دردار نگهداری شوند.

روغن های حاوی اسیدهای چرب غیراشباع تک زنجیره مانند روغن زیتون را که مقاومت بیشتری دارند نیز باید در ظروف در دار نگه دارید، البته در یک مکان تاریک و دور از اجاق گاز و دیگر منابع حرارتی. چربی های اشباع شده، مانند کره مقاومت بیشتری در برابر گرما، نور و اکسیژن دارند اما باید کره را که حاوی چربی اشباع است در یخچال قراردهید زیرا حاوی ذرات جامد شیر است و زود فاسد می شود.

در شرایط مطلوب، تقریبا روغن ها حدود 6ماه تا یک سال ماندگاری خواهند داشت. بهتر است روغنی بخرید که در قسمت عقب قفسه فروشگاه قرار دارد زیرا نور شدید که می تواند باعث فساد آن شود، کمتر به آن رسیده است. علاوه بر این به تاریخ تولید و انقضای آن هم توجه کنید.

نتیجه گیری

در کل بدن انسان نیاز به حدود 20 نوع اسید چرب دارد که تقریبا 11 نوع آن را به اصطلاح ضروری می نامند که بدن نمی تواند از طریق سوخت و ساز تامین کند. لذا آن ها را بایستی از طریق غذا تامین کند. بهترین روغن ها جهت سرخ کردن و پخت و پز روغن های تصفیه شده کنجد، کانولا، ذرت و آفتابگردان می باشد و برای سالاد و غذا های مشابه روغن زیتون و هسته انگور توصیه می گردد و مصرف بالای روغن های حیوانی مانند پیه و دنبه و کره حیوانی به خصوص جهت سرخ کردن و پخت و پز مناسب نمی باشند. 306

- محمد وحدتی، کارشناس مواد خوراکی آشامیدنی معاونت غذا وداروی یزد

منبع