تازه‌های پیری پوست به روایت محققان ژاپنی
دکتر محمدرضا قاسمی
متخصص پوست
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران
به تازگی محققان ژاپنی به دنبال بررسی‌های جدید خود از این راز که چرا معمولا پوست دور چشم‌ها سریع‌تر از پیشانی چروکیده می‌شود، پرده برداشته‌اند. به گفته آنها، تعداد غدد سباسه (چربی) در پوست دور چشم‌ها کمتر از میزان آن در پیشانی است و چون میزان چربی کمتری در این ناحیه ترشح می‌شود، پوست رطوبت کمتری دارد و چون حساس‌تر است، راحت‌تر تغییر شکل می‌دهد. به گفته محققان دانشگاه کاگوشیما، هرچه تراکم غدد سباسه در پوست بیشتر باشد، میزان چین و چروک کمتر است. برای آشنایی بیشتر با نحوه بروز چین و چروک ابتدا نگاهی می‌اندازیم به ساختمان پوست و پس از آن علل بروز چین‌ها و نحوه پیشگیری و درمان را بررسی می‌کنیم.
پوست اولین سد دفاعی بدن در برابر آسیب‌های محیطی است که از 3 لایه، اپیدرم، درم و زیر جلد تشکیل شده است. پوست کف دست و پا ضخیم‌ترین و پوست پلک به تناسب کاری که انجام می‌دهد، نازک‌ترین است.
بالاترین و خارجی‌ترین لایه پوست، اپیدرم است که ضخیم‌ترین لایه محسوب می‌شود و نقش مهمی در ایجاد سد دفاعی پوست دارد و جلوی عوامل محیطی و شیمیایی مضر را می‌گیرد و از اتلاف آب و مایعات از سطح پوست و چروکیدگی پوست پیشگیری می‌کند.
لایه دوم پوست، درم است که سرشار از عروق است و از لایه‌های رویی حمایت ساختاری و تغذیه‌ای می‌کند. درم حاوی الیاف الاستین و کلاژن است و فیبرهای الاستین در درم خاصیت کشسانی ایجاد می‌کنند. تمام این اجزا در کنار اسید‌هیالورونیک که کار آن جذب آب و آبرسانی به پوست است، باعث ایجاد قوام خاص پوست در هر سنی می‌شوند. در افراد سالمند کاهش اسید‌هیالورونیک است که باعث چین و چروک طبیعی در درم می‌شود. اسید هیالورونیک جزو اصلی ژل‌هایی است که امروزه برای جوان‌سازی پوست به بدن تزریق می‌شود.
8 عامل اصلی ایجاد چروک
• فرآیند طبیعی پیری پوست: پیری فرآیند پیچیده‌ای است که تمام ارگان‌ها از جمله پوست را درگیر می‌کند و باعث تغییرات متعددی در پوست و ساختارهای زیرین آن می‌شود. در دوران سالمندی بازجذب استخوانی و غضروفی داریم. اگر دقت کرده باشید، در افراد سالمند استخوان فک به‌تدریج کوچک می‌شود. بروز تغییراتی در توزیع چربی زیر جلدی به‌دلیل تاثیر جاذبه و حرکات تکراری نیز در بروز چین و چروک‌ها دخیل هستند. با افزایش سن، خاصیت کشسانی پوست نیز کاهش می‌یابد و دلیل آن کاهش میزان طبیعی اسید هیالورونیک و الاستین و کلاژن است.
• مواجهه طولانی‌مدت با اشعه ماورای بنفش: نور آفتاب، مخصوصا در کسانی که در محیط باز کار می‌کنند، مثل کشاورزان می‌تواند به‌تدریج در نمای پوست و رنگ آن تغییر ایجاد کند. چین و چروک، لک‌های پوستی و خشن شدن پوست به‌خصوص در ناحیه صورت، گردن و پشت دست‌های این افراد شایع است. در افرادی که سن بالاتری دارند، چون مدت مواجهه با آفتاب بیشتر بوده، چین و چروک پوست نیز بیشتر است.
• استفاده از سولاریوم: نتایج مطالعات نشان داده مواجهه طولانی‌مدت با منابع مصنوعی اشعه ماورای بنفش از جمله کابین‌های برنزه‌کننده، باعث ایجاد چین و چروک در صورت و تغییرات رنگدانه‌ای در سطح پوست می‌شود.
• بیماری‌های ژنتیکی: برخی بیماری‌های ژنتیکی می‌تواند روی الیاف الاستین تاثیر بگذارد و باعث بروز چین و چروک‌های پوستی شود. در برخی از این بیماریها اولین نشانه‌های بیماری به شکل چین و چروک‌های گردن ظاهر می‌شود.
• ضربه‌های پوستی: به دنبال برخی ضربات پوستی یا التهابات مزمن در ناحیه‌ای از بدن یا بهبود برخی از بیماریها، چین و چروک‌هایی در نواحی درگیر بروز می‌کند. علت، انهدام الیاف الاستین در ناحیه درم است.
• مصرف برخی داروها: مطالعات مختلف نشان داده مصرف برخی داروها در بروز چین و چروک‌های صورت تاثیر دارد. سردسته این داروها پنی‌سیلامین است که باعث ایجاد ضایعات جلدی به شکل چین و چروک می‌شود.
· استعمال دخانیات: مواد سمی سیگار، هم روی پوست و هم خونرسانی اثر منفی می‌گذارد و در مجموع باعث چین و چروک پوست می‌شود.
• آلودگی هوا: آلودگی هوای کلانشهرها با افزایش رادیکال‌های آزاد در سطح پوست باعث تشدید روند پیری و ایجاد چین و چروک و تغییرات رنگدانه‌ای در سطح پوست می‌شود که این تغییرات به‌خصوص در مناطقی که در معرض نور خورشید است، مخصوصا صورت و گردن بیشتر خواهد بود.
چگونه از چین و چروک پیشگیری کنیم؟
1. پیشگیری از چین و چروک باید از سن پایین شروع شود و مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری، مصرف مرتب ضدآفتاب است. باید حداقل نیم‌ساعت قبل از خروج از منزل به تمام مناطقی که در معرض نور خورشید است، ضدآفتاب بزنید و هر 3-2 ساعت یکبار آن را تجدید کنید.
2. مصرف روزانه آنتی‌اکسیدان‌ها مثل سبزی و میوه‌های تازه نیز می‌تواند در مقابله با رادیکال‌های آزاد موثر باشد. استفاده از کرم‌های موضعی آنتی‌اکسیدانی از جمله ویتامین C و E هم موثر است.
3. تمیز نگه‌داشتن سطح پوست از آلاینده‌های محیطی نیز مهم است. در کلانشهرها باید مرتب با شوینده‌های مناسب، پوست را تمیز کرد. البته بی‌رویه شستن پوست نیز می‌تواند باعث خشکی، التهاب پوست و حتی تشدید چین و چروک شود.
4. از استفاده بی‌رویه مواد آرایشی به‌خصوص انواع نامرغوب باید خودداری کرد. این مواد در درازمدت آثار سوء بسیاری بر پوست می‌گذارند.
انواع پوست برحسب میزان چین و چروک
برحسب درجه چین و چروک پوست افراد به انواع مختلف تقسیم می‌شود:
1. تیپ یک افرادی هستند که در حالت عادی هیچ چین و چروکی ندارند و تغییرهای رنگی روی پوستشان خفیف است. این افراد عموما جوان هستند و معمولا اهل آرایش و کرم‌پودر زدن نیستند.
2. تیپ دو کسانی هستند که از عضلات صورتشان زیاد استفاده می‌کنند و در نتیجه چین و چروک‌های ناشی از حرکت در آنها ظاهر می‌شود (مثل چین خنده). پوست این افراد زبر و خشن به نظر نمی‌رسد اما در لمس کمی زبر است. این افراد بین 30 تا 40 سال دارند.
3. تیپ سه در حالت استراحت هم در صورت چین و چروک دارند و تغییرات بارزی در عروق صورتشان دیده می‌شود و تغییرات رنگدانه‌ای نمایان است. این افراد بین 50 تا 60 سال دارند و معمولا از کرم‌پودر زیاد استفاده می‌کنند تا چین و چروک‌ها را بپوشانند.
4. تیپ چهارم کسانی هستند که تمام صورتشان را چین و چروک گرفته و استفاده از کرم‌پودر دیگر فایده‌ای ندارد و برعکس باعث نمایان‌تر شدن چروک‌ها می‌شود. این افراد 60 تا 70 سال به بالا دارند.
