«میزگرد زیبایی» درباره سوختگی دست آقای مرتضی چینی‌فروش با حضور دکتر غلامحسین غفارپور و دکتر محمدرضا قاسمی متخصصان پوست

پیمان صفردوست

یکی از شایع‌ترین انواع سوختگی در فصل تابستان، سوختگی‌های ناشی از قرار گرفتن در برابر اشعه خورشید است که البته در بیشتر موارد در کشور ما این سوختگی‌ها سطحی هستند و موارد حاد معمولا در افراد دچار اختلال‌های پوستی گزارش شده است. به غیر از آفتاب‌سوختگی، نوع دیگری از سوختگی نیز مختص فصول گرم سال است؛ سوختگی بر اثر تماس با اشیاء قرار گرفته در برابر اشعه خورشید که اگرچه از نظر شیوع کم هستند، ولی می‌توانند آسیب‌های جدی به فرد آسیب‌دیده وارد کنند.

مهمان «میزگرد زیبایی» این هفته چنین تجربه‌ای دارد. آقای چینی‌فروش در یکی از روزهای داغ تهران، در اثر تماس دستش با فرمان اتومبیلی که برای مدتی طولانی زیر آفتاب بوده، دچار سوختگی دست شده است. به‌طور کلی سوختگی یکی از عوامل خطرساز زندگی امروز است که سالانه خسارت‌های مالی و جانی فراوانی دارد. سوختگی‌ها می‌توانند ناشی از عوامل مختلف حرارتی، شیمیایی یا تابشی باشند. البته این مشکل فقط مربوط به کشور ما نیست و باوجود پیشرفت تکنولوژی و تجهیزات بازدارنده همچنان سوانح مربوط به سوختگی بخش عمده‌ای از آمار سوانح را به خود اختصاص می‌دهند. مثلا در آمریکا سالانه بیش از 2 میلیون سوختگی گزارش شده است و60 هزار نفر نیازمند بستری در بیمارستان گزارش شده‌اند. همچنین طبق این آمار، حدود 6 هزار مورد از موارد گزارش شده سوختگی در این کشور نهایتا منجر به مرگ فرد صدمه‌دیده می‌شود.

با «میزگرد زیبایی» این هفته همراه شوید.

آقای مرتضی چینی‌فروش از تجربه عجیب سوختگی دستش می‌گوید:

فرمان اتومبیل، دستم را سوزاند!

سلامت: مشکل سوختگی دست شما از کی و چگونه شروع شد؟

چندی پیش، یک روز ساعت 9 صبح بود. باید اتومبیل را پارک می‌کردم تا راس ساعت در دفتر کارم حاضر باشم ولی جای پارک مناسبی وجود نداشت. اتومبیل را به‌طور موقت در جایی دورتر از دفتر پارک کردم تا بعد آن را جابه‌جا کنم. 4-3 ساعت بعد که کوچه کمی خلوت‌تر شد، تصمیم گرفتم اتومبیل را در جای مناسب‌تری پارک کنم. در را باز کردم و روی صندلی نشستم. اتومبیل از صبح زیر آفتاب بود و داخل آن حسابی گرم شده بود. استارت زدم و راه افتادم. فرمان هم داغ شده بود ولی چاره‌ای نبود. بالاخر بعد از چند دقیقه آن را در جای مناسبی متوقف کردم و پیاده شدم. وقتی به سمت محل کارم می‌رفتم، همچنان کف دستم می‌سوخت. وقتی کف دستم را نگاه کردم، دیدم کاملا سوخته است!

سلامت: منظورتان چیست؟ دقیقا چه ضایعات پوستی را کف دستتان دیدید؟

پوست دستم تاول زده و بلند شده بود، انگار که با کتری یا اتو سوخته باشد.

سلامت: و شما چه‌کار کردید؟

روی آن آب گرفتم و بعد پماد سوختگی زدم. البته بعد از چند روز به‌نظر می‌رسد محل سوختگی رو به بهبود است ولی تجربه آزار‌دهنده‌ای بود...

سوختن یک آهنگساز

در آخرین ساعاتی که صفحات« سلامت» این شماره را برای چاپ می‌فرستادیم، باخبر شدیم که متاسفانه فریبرز لاچینی، آهنگساز مطرح کشورمان، دچار سوختگی شده و در بیمارستان بستری شده است. به گفته نزدیکان لاچینی، این سانحه در منزل وی در تهران رخ داده است. الناز یوسفی، دستیار فریبرز لاچینی که او را در بیمارستان همراهی می‌کند، حادثه را این گونه شرح می‌دهد: «صبح بود که در اثر انفجار گاز خانگی، آقای لاچینی دچار سانحه شدند. ما خیلی سریع ایشان را به بیمارستان سوانح سوختگی مطهری رساندیم ولی به دلیل نبود امکانات کافی و عدم رسیدگی به‌موقع، با رضایت شخصی، ایشان را به یک بیمارستان مجهزتر منتقل کردیم و ایشان تحت دو عمل جراحی قرار گرفتند که خوشبختانه موفقیت‌آمیز هم بوده است. امیدواریم که تا آخر هفته ایشان بتوانند از بیمارستان مرخص شوند.» به درخواست یوسفی، نام بیمارستانی که لاچینی در آن بستری است، عنوان نشده است. فریبرز لاچینی علاوه بر آهنگسازی، در عرصه موسیقی متن حدود 100 فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی و خلق آلبوم‌های موفقی مانند پاییز طلایی نیز فعال بوده است. برخی از بهترین کارهای زنده‌یاد محمد نوری نیز از ساخته‌های اوست.

درجه‌های سوختگی در گفت و گو با دکتر محمدرضا قاسمی متخصص پوست

بستگی دارد چقدر سوخته باشید!

سلامت: حداقل دمایی که می‌تواند در پوست ایجاد سوختگی کند، چقدر است؟

به‌طور کلی، حداقل دمای مسبب سوختگی 44 درجه سانتی‌گراد است که براساس مدت تماس، شدت‌های مختلفی از سوختگی را ایجاد می‌کند. در واقع این دو مولفه رابطه تصاعدی دارند، به طوری که مثلا قرار گرفتن 15 دقیقه‌ای پوست در دمای
47 درجه می‌تواند باعث از بین رفتن بافت اپیدرم (روپوست) شود، درحالی که در دمای 70 درجه سانتی‌گراد، فقط یک ثانیه تماس برای از بین رفتن بافت اپیدرم کافی است. در مورد سوژه «میزگرد زیبایی» این هفته هم باتوجه به گرمای این روزهای کشور و مدت تماس پوست با جسم داغ‌شده، ایجاد سوختگی دور از ذهن نیست و باتوجه به شرح حال، به ‌نظر می‌رسد که فرد دچار سوختگی درجه 2 سطحی شده است.

سلامت: تقسیم‌بندی سوختگی‌ها بر چه اساسی است؟

در یک تقسیم‌بندی کلی، عمق سوختگی‌ها براساس شدت به 3 درجه تقسیم می‌شود. در سوختگی درجه یک، فقط لایه اپیدرم درگیر می‌شود و نشانه بارز آن نیز تغییر رنگ پوست به رنگ صورتی است. نشانه بارز سوختگی درجه 2 که خود به دو مرحله سطحی و عمقی تقسیم می‌شود، نمایان شدن تاول‌های آبکی یا خونی در سطح پوست است. در این درجه از سوختگی علاوه بر اپیدرم، لایه درم نیز درگیر می‌شود. درد و سوزش و تغییر رنگ بیشتر پوست از دیگر نشانه‌های سوختگی درجه 2 هستند. درمان سوختگی‌های درجه 2 سطحی معمولا 10 تا 21 روز طول می‌کشد و ممکن است جوشگاه و گاهی تغییر رنگ در محل سوختگی باقی بماند. در سوختگی درجه 2 عمقی، علائم شدیدتر است و معمولا نتیجه درمان به دلیل باقی ماندن جوشگاه‌ها و تیرگی‌های روی پوست چندان مطلوب نیست. در این نوع سوختگی لایه عمقی‌تر پوست آسیب می‌بیند و ممکن است به دلیل آسیب دیدن بافت‌های زیرین، حس بیمار در نواحی دچار سوختگی کمتر شود.

سلامت: پس در سوختگی درجه 3 بیمار درد ندارد؟

دقیقا؛ بیمار در این سوختگی دردی احساس نمی‌کند چون اعصاب بافت او از بین رفته است. در این درجه از سوختگی تمام لایه‌های پوست از بین می‌رود. برعکس درجه‌های خفیف‌تر سوختگی، به دلیل از بین رفتن عروق در ناحیه آسیب‌دیده ممکن است ضایعه خشک باشد. باتوجه به عمق آسیب‌دیدگی، درمان آن به اقدام‌های تهاجمی‌تری مثل جراحی نیاز دارد و درمان سطوح بسیار محدود از این درجه از سوختگی به زمان طولانی نیاز دارد. البته به غیر از این 3 درجه سوختگی، در مقاله‌های سوختگی درجه 4 نیز مطرح شده است که در آن علاوه بر ساختارهای پوست، بافت‌های عمقی‌تر مثل عضلات نیز درگیر می‌شوند.

سلامت: آیا جنس پوست در شدت سوختگی تاثیرگذار است؟

بله، معمولا در افرادی مثل کارگرها که به کارهای یدی اشتغال دارند، پوست با نوع کار تطابق پیدا می‌کند و در نتیجه ضخامت لایه شاخی پوست بیشتر خواهد بود و در نتیجه حرارت زمان بیشتری برای نفوذ به لایه‌های زیرین پوست نیاز دارد. البته این موضوع در افرادی که به دلیل مشکلات دستگاه عصبی حرارت را حس نمی‌کنند (مانند افراد مبتلا به دیابت) هم هست ولی در این افراد حرارت آسیب می‌رساند و ایجاد سوختگی می‌کند، در حالی که فرد به دلیل مشکلات اعصاب ناحیه، آن را حس نمی‌کند و باید این دو را از هم افتراق داد.

پمادهای رایج درمان سوختگی

زینک‌اکسید: پمادی بی‌ضرر و پرفایده با اثری سریع است. وقتی این پماد روی زخم قرار می‌گیرد، مقدار زیادی روی که برای ترمیم سلول‌های پوستی مورد نیاز است در دسترس ناحیه آسیب‌دیده قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، این پماد زخم را مرطوب و تمیز نگه می‌دارد.

سیلورسولفادیازین: این پماد دارای آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف است و احتمال عفونت زخم ناشی از سوختگی را کم می‌کند.

پماد آلفا: برخی پزشکان از این پماد به جای پمادهای بالا استفاده می‌کنند و معتقدند که استفاده مرتب از این پماد، روند ترمیم را تسریع می‌کند.

سیکلفیت: این پماد توانایی بالایی در ترمیم زخم‌های مختلف، از جمله سوختگی، دارد.

کمک‌های اولیه در سوختگی

1) ابتدا باید راه‌های تنفسی بیمار را ارزیابی کنیم تا بر اثر سوختگی یا شوک ناشی از آن دچار اختلال تنفسی نشده باشد. این مورد بیشتر در سوختگی‌های ناشی از انفجار اهمیت دارد که احتمال آسیب به اندام تنفسی فرد نیز وجود دارد.

2) سپس باید بیمار را از نظر قلبی‌ـ عروقی ارزیابی کنیم تا سوختگی باعث شوک ناشی از کم آبی در فرد نشده باشد.

3) ناحیه دچار سوختگی را کمپرس سرد کنید، اما توجه داشته باشید که منظور از کمپرس سرد، گذاشتن یخ روی محل سوختگی نیست زیرا سردی بیش از حد می‌تواند به اندازه حرارت، باعث صدمه به بافت پوست و حتی ایجاد تاول در آن محل شود. بهتر است برای این کار از پارچه‌ای تمیز که با آب خنک شده استفاده شود. در صورتی که قصد استفاده از یخ برای خنک کردن محل سوختگی دارید، حتما آن را داخل یک حوله تمیز بپیچید تا از تماس مستقیم یخ و بافت آسیب‌دیده جلوگیری شود.

4) لباس‌های بیمار در اطراف ناحیه سوختگی را تا حد امکان و بدون آسیب رساندن به بیمار خارج کنید. خارج کردن لباس بیمار به‌خصوص در سوختگی‌های با منبع شیمیایی برای جلوگیری از گسترش آسیب بسیار مهم است.

5) ناحیه سوختگی را آرام با آب خنک بشویید تا اجسام خارجی را از محل سوختگی دور کنید. این کار باید آرام انجام گیرد تا باعث جراحت بافت آسیب‌دیده نشود.

6) توجه داشته باشید پوشش تاول مانند یک پانسمان عمل می‌کند و جلوی ورود عوامل میکروبی به بافت صدمه‌دیده را می‌گیرد. پس به هیچ وجه پوست تاول را از روی محل سوختگی برندارید. در صورتی که حجم مایع تاول زیاد است و برای فرد آسیب دیده ایجاد مشکل می‌کند، آرام و بدون برداشتن پوست روی تاول، با یک سرنگ کوچک و استریل مایع درون آن را خالی کنید.

7) برای سوختگی‌های باز و برای جلوگیری از عفونت می‌توان از پمادهای آنتی‌بیوتیک موضعی مثل سیلورسولفودیازین استفاده کرد. به این نکته هم توجه داشته باشید که استفاده از پمادهای حاوی ترکیب‌هایی مثل نقره در طولانی‌مدت ممکن است برای مصرف‌کننده عوارضی در پی داشته باشد که این عوارض در کودکان جدی‌تر خواهد بود. پس در صورت نیاز به استفاده مکرر از این پمادها حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.

8) نوشاندن مایعات به فرد آسیب دیده نیز می‌تواند مفید باشد.

9) در صورت وسعت و شدت سوختگی فرد را در اسرع وقت به مراکز درمانی برسانید.

8 راه آسان برای در امان ماندن اتومبیل از حرارت تابشی خورشید

راه‌های فراوانی برای جلوگیری از تابش نور خورشید به درون اتومبیل‌های پارک شده وجود دارد که اغلب آنها جنبه تجربی دارند. در ادامه به چند مورد از پرکاربردترین این روش‌ها اشاره خواهیم کرد:

1) بدون شک مطمئن‌ترین راه برای حفظ خودرو از تابش نور خورشید این است که در ساعات میانی روز آن را از پارکینگ خارج نکنیم.

2) اگر مجبورید اتومبیل را در ساعات میانی روز از پارکینگ خارج کنید، سعی کنید روکش آن را همراه داشته باشید تا بعد از پارک کردن اتومبیل، از آن استفاده کنید.

3) یک راه ساده و منطقی برای در امان ماندن اتومبیل از حرارت تابشی خورشید، درنظر گرفتن موقعیت طول و عرض جغرافیایی هنگام پارک کردن اتومبیل است. در کشور ما که در نیمکره شمالی زمین قرار دارد، بهتر است در خیابان‌های شرقی- غربی از ضلع جنوبی خیابان برای توقف استفاده کنیم زیرا به دلیل زاویه تابش نور خورشید، اتومبیل ساعات زیادی از روز را در سایه ساختمان‌ها قرار می‌گیرد. در خیابان‌های شمالی- جنوبی نیز توقف اتومبیل در کناره غربی خیابان منطقی‌تر است.

4) استفاده از سایه درختان هم در این مورد کارایی زیادی دارد ولی باید مراقب دو عارضه جانبی آنها بود؛ اول اینکه برخی درختان به‌خصوص درختان خانواده سوزنی برگ‌ها در فصل گرم از برگ‌ها و تنه خود صمغ ترشح می‌کنند که ترکیب شیمیایی این صمغ‌ها به رنگ اتومبیل صدمه می‌زند. همین‌طور پرندگان روی درختان ممکن است روی اتومبیل شما یادگاری بگذارند.

5) در صورتی که روکش اتومبیل را همراه ندارید، می‌توانید از پوشاننده‌های متحرک شیشه برای جلوگیری از نفوذ انرژی تابشی خورشید استفاده کنید. البته این روش اثر کمتری در خنک نگه داشتن اتومبیل دارد چون بخش عمده‌ای از حرارت امواج خورشید به شکل نور از شیشه عبور می‌کنند و بعد از برخورد به لایه پوشاننده به انرژی حرارتی تبدیل می‌شود و در اتومبیل محبوس می‌ماند. بهتر است از پوشاننده‌های با رنگ روشن یا دارای قابلیت انعکاس استفاده کنید.

6) راه دیگر اقتصادی در این مورد استفاده از یک لایه مقوایی روی شیشه اتومبیل پارک شده است. البته این روش هم دردسر حمل و نقل قطعه مقوایی با این ابعاد را به دنبال خواهد داشت.

7) برای خنک‌تر نگه داشتن اتومبیل از تابش خورشید می‌توان از روکش‌های صندلی با رنگ روشن استفاده کرد. می‌توان روکش روی فرمان اتومبیل را نیز روشن انتخاب کرد تا حرارت کمتری به خود جذب کند.

8) برای خنک‌تر ماندن فرمان اتومبیل هم در صورت در اختیار نداشتن روکش اتومبیل و پوشاننده‌های شیشه، می‌توانید چند برگ روزنامه را طوری روی داشبورد قرار دهید که روی فرمان سایه ایجاد کند.

هفته نامه سلامت/533