«میزگرد تغذیه» درباره روند کاهش وزن حنانه با حضور دکتر سیدعلی کشاورز متخصص تغذیه دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص پزشکی ورزشی، دکتر پرویز رزاقی روان‌شناس و دکتر محبوبه سادات حسینی فوق‌تخصص غدد
سمیه مقصودعلی
کودکان برخلاف آنچه گمان می‌کنید، تاثیرپذیری زیادی از حرف‌ها و رفتار ما دارند. چندی پیش در یک مهمانی دختر بچه 10 ساله لاغری را دیدم که شام فقط یک بشقاب سالاد می‌خورد و برنج نمی‌خورد و می‌گفت مادر می‌گوید برنج چاق‌کننده است. مهمان «میزگرد تغذیه» این هفته ما حنانه 7 ساله است. او برخلاف خیلی از بچه‌ها و البته مثل خیلی‌های دیگر، دچار اضافه وزن و چاقی است و والدینش دنبال راهکارهایی بوده‌اند تا او را از خطرهایی که چاقی در آینده برایش خواهد داشت، دور کنند. داستان کاهش وزن حنانه را از زبان مادرش و نظر متخصصان «سلامت» را درباره کاهش وزن او بخوانید.
مادر حنانه از روند کاهش وزن دخترش می‌گوید:
دکتر برای دخترم مکمل فیبری - پروتئینی تجویز کرد
سلامت: چطور وزن حنانه بالا رفت؟
دخترم هنگام تولد 3 کیلوگرم بیشتر وزن نداشت و خیلی درشت نبود. بعد از آن هم خیلی زیاد نمی‌خورد اما از
6- 5 سالگی ناگهان وزن اضافه کرد. او علاقه زیادی به انواع هلههوله، چیپس، پفک و بستنی داشت و با دوستانش در پارک یا مهد زیاد تنقلات می‌خورد.
سلامت: وقتی برای اولین‌بار به متخصص تغذیه مراجعه کردید چند کیلوگرم بود؟
48 کیلوگرم! البته ابتدا به متخصص دیگری مراجعه کردیم ولی چون برنامه رژیم سخت بود، حنانه نتوانست موفق شود. بار دوم، متخصص به او در کنار رژیم غذایی مکمل داد و این اقدام کمک کرد بعد از گذشت 2 ماه 5 کیلوگرم وزن کم کند و به 43 کیلوگرم برسد.
سلامت: چه مکملی تجویز کردند؟
مکمل فیبری پروتئینی که باید قبل از صبحانه و ناهار می‌خورد و این موضوع باعث شد اشتهایش کمتر شود. البته کاهش وزن برای حنانه رضایت‌بخش بود و خودش هم حواسش به نان و برنج مصرفی است. البته ما هم زیاد تشویقش می‌کنیم.
سلامت: دلیل چاقی حنانه مشکلات هورمونی یا مشکل دیگری نبود؟
نه، آزمایش دادیم و خدا را شکر همه چیز خوب بود.
سلامت: در حال حاضر چه رژیمی را دنبال می‌کند؟
در رژیم غذایی‌ای که به او داده شد، هلههوله حذف شده یا جایگزین دارد؛ یعنی اگر آجیل و بستنی می‌خورد، شام نمی‌خورد یا نان و برنجش کم می‌شود یا پیاده‌روی می‌کند. البته من و پدرش هم اضافه وزن داریم و خودمان هم قبل از این زیاد اهل فست‌فود بودیم اما حالا رعایت می‌کنیم.
نگاه متخصص تغذیه
پرسشی از دکتر سیدعلی کشاورز درباره سوژه «میزگرد تغذیه»
مکانیسم اثر مکمل فیبری - پروتئینی چیست؟
سلامت: از حنانه برایمان بگویید و اینکه چطور او را متقاعد کردید وزن کم کند.
حنانه اضافه وزن زیادی داشت. علت چاقی او هم مثل اغلب بچه‌ها پرخوری و بدخوری بود. هلههوله و غذاهای چرب زیاد می‌خورد و اهل فست‌فود بود. در جلسه اول ابتدا با حنانه صحبت کردم تا آمادگی روانی در او ایجاد کنم. توضیح دادم که چاقی نه‌تنها زیبایی بلکه سلامتش را می‌گیرد و با کاهش تمرکز و افزایش خواب باعث می‌شود در درس از سایر همکلاسی‌ها عقب بماند. حنانه دختر باهوشی است و خیلی زود متوجه صحبت‌هایم شد.
سلامت: چه برنامه غذایی‌ای به او دادید؟
مواد غذایی کم‌ارزش و هلههوله کاملا از برنامه غذایی‌اش حذف شد. قرار شد غذاهایش کاملا آبپز، بخارپز و فرپز باشند. مقدار روغن به شدت در برنامه غذایی او پایین آمد و مقدار قند و نمک نیز کم شد. از مادر حنانه خواستم به جای شکر، در صبحانه یک قاشق مرباخوری عسل در چای بریزد یا عصر به جای قند 2- 1 خرما به او بدهد.
سلامت: آیا مصرف مکمل باعث کاهش وزن حنانه شده است؟
بله، برای موفقیت بیشتر در رژیم حنانه از مکمل‌های فیبری- پروتئینی استفاده کردم. فیبرها با جذب آب حجم معده را پر می‌کنند. پروتئین‌ها هم سیرکننده هستند و با ترشح هورمون گلوکاگون که آنزیم فسفریلاز را در کبد فعال می‌کند، گلیکوژن یا قند ذخیره را تجزیه می‌کنند. وقتی قندخون پایین نیفتد، احساس گرسنگی رخ نمی‌دهد. از مادر حنانه خواستم پیش از صبحانه و نیم تا یک ساعت قبل از ناهار یک پیمانه مکمل را با شیر به دخترش بدهد. به این ترتیب میزان مصرف نان و برنج را پایین آوردیم. به والدین نیز توصیه کردم پیش از غذا یک بشقاب سالاد بدون سس به حنانه بدهند و این کار باعث شد سیر بماند و حتی در ایام عید که خیلی‌ها وزن اضافه می‌کنند، بتواند 5- 4 کیلوگرم وزن کم کند.
سلامت: گفتید به جای قند و شکر، خرما و عسل در رژیم‌غذایی‌اش گنجاندید. میزان کالری این خوراکی‌ها متفاوت است؟
عسل و خرما ارزش غذایی بالایی دارند. یک خرما به اندازه یک حبه قند کالری ندارد. می‌توانیم این مواد غذایی را جایگزین قند و شکر کنیم به شرطی که مصرف آنها را هم محدود کنیم.
سلامت: حنانه راحت پذیرفت که تنقلات نخورد؟
نمی‌توان کودکان را خیلی محروم کرد. به‌عنوان میان‌وعده در برنامه او میوه و در ایام عید 20- 10 مغز گذاشتم و با احتساب کالری اجازه دادم یک یا دو بار در هفته بستنی بخورد. گرچه حین رژیم هلههوله را از برنامه کودک حذف می‌کنیم اما تاکید داریم در مهمانی‌ها یا در شرایط خاص مثلا اگر کودک در مغازه پفک یا بستنی دید، برایش بخرند تا عصبی نشود.
سلامت: از چه سنی به بعد معمولا می‌شود به کودکان رژیم کاهش وزن داد؟
در کودکان زیر 7- 6 سال اگر خیلی چاق نباشند، سعی می‌کنیم وزن راحفظ کنیم و مانع افزایش آن شویم. با افزایش سن و قد، تناسب اندام ایجاد می‌شود اما اگر وزن خیلی بالا باشد، با رژیم می‌توان وزن را پایین آورد. برای کودکان کمتر از10 سال کاهش وزن 2 کیلوگرم در ماه منطقی است و نباید بیش از این مقدار شود. متاسفانه برخی مادرها که رژیم دارند، محدودیت‌های خود را برای فرزند چاقشان هم اعمال می‌کنند اما این رفتار غلط است. کودک در حال رشد است و بدنش به کالری بیشتری نیاز دارد.
سلامت: از آثار و عوارض چاقی کودکان برایمان بگویید.
چاقی تمرکز درسی را کم و خواب را بیشتر می‌کند. خطر دیابت، کبد چرب، بیماری‌های قلبی عروقی، نازایی، سنگ کیسه صفرا، نقرس و... نیز در آینده با چاقی افزایش می‌یابد. در کودکان باید مراقب بلوغ زودرس هم باشیم که در کودکان چاق شایع‌تر است.
نگاه روان‌شناس
چگونه کودکان را به حفظ تناسب‌اندام تشویق کنیم؟
دکتر پرویز رزاقی
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
تمام کودکان نکته‌های لازم را مثل اینکه چاقی باعث بیماری می‌شود، می‌دانند اما نمی‌‌توانند رفتارهای خود را کنترل کنند. اگر فرزندتان چاق است و می‌خواهید به او رژیم دهید، او را از مسائل پزشکی مطلع کنید؛ مثلا اینکه چاقی باعث افزایش چربی می‌شود، چربی دور قلب را می‌گیرد، روی فشارخون تاثیر می‌گذارد، اجازه تحرک را می‌گیرد و... بعد از دادن این اطلاعات باید سعی کنید رفتارش را کنترل کنید. وقتی کودکی غذا کم می‌خورد یا هلههوله نمی‌خورد، باید به او پاداش داد. به این ترتیب کودک رضایتمندی بیشتری از نخوردن پیدا می‌کند. یادداشت روزانه کالری‌های دریافتی نیز باعث می‌شود احساس موفقیت کند و دیدن این روند موفقیت‌آمیز حس بهتری به او می‌دهد. به‌عنوان یک تکنیک دیگر می‌توانید لباسی را که برای او تنگ بوده و با کاهش وزن اندازه‌اش شده به او نشان دهید یا برعکس لباس‌های گشاد قبلی را نگه‌دارید و اجازه بدهید کودک تفاوت را حس کند. تشویق کودک در حضور دیگران و بیان این موضوع که با کاهش وزن زیباتر شده است نیز انگیزه‌ای می‌شود تا بدخوری و زیاده‌خوری را کنار بگذارد. مقایسه آینده افراد چاق و لاغر هم می‌تواند روش موثری باشد. مثلا فلانی که چاق است در خواستگاری جواب نه شنید اما فلانی که تناسب اندام خوبی داشت، خیلی راحت بله گرفت یا مثلا در زنگ ورزش فلانی که چاق است نمی‌تواند بدود و معلم از او تست نگرفت... مقایسه غیرمستقیم باعث می‌شود کودک به خود بیاید و از چاقی و عوارض و عواقبی که دارد، بترسد. نکته بسیار مهم دیگر این است که کودک را محروم نکنید، بلکه هلههوله و مواد غذایی پرکالری را از دسترس او دور نگه دارید. والدین نباید سر سفره سالاد با سس بگذارند و در فریزر بستنی بگذارند و به کودک بگویند تو نباید بخوری.
نگاه فوق‌تخصص غدد
بلوغ زودرس یکی از عوارض جانبی چاقی است
دکتر محبوبه سادات حسینی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...
در جوامع کنونی، سن بلوغ نسبت به گذشته پایین‌تر آمده و با توجه به اینکه چاقی شیوع بالاتری دارد، ممکن است در بروز علائم زودرس بلوغ دخیل باشد. البته قطعا چاقی تنها عامل موثر نیست اما با توجه به اینکه سلول‌های چربی، هورمونی به نام لپتین ترشح می‌کنند که باعث ایجاد بلوغ می‌شود، می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. در آزمایش‌های انجام‌شده روی حیوانات مشخص شده موش‌هایی که در بدنشان لپتین وجود ندارد، به بلوغ نمی‌رسند اما با تزریق این ترکیب علائم بلوغ آغاز می‌شود. در کل، شروع شکل‌گیری جوانه پستانی قبل از 7 سالگی در دختران و پسران و شروع عوامل ثانویه جنسی در دختران قبل از 8- 7 سال و در پسران قبل از 9 سال بلوغ زودرس نامیده می‌شود. شرح‌حال خانوادگی و شرح‌حال مصرف دارو و... در تشخیص این مساله اهمیت فراوانی دارد. در صورتی که بلوغ زودرس باشد، باید عوامل دخیل در آن مشخص شود و قابل پیشگیری و درمان است. به طور خلاصه باید گفت بروز علائم زودرس بلوغ از نتایج جانبی چاقی است. جلوگیری از چاقی به تنهایی باعث نمی‌شود صددرصد جلوی بروز این مشکل گرفته شود اما می‌تواند تا حدی در آن نقش داشته باشد. به هر حال چاقی عامل ایجاد بسیاری بیماری‌ها از جمله انواع سرطان‌ها و آرتروز در آینده است که به تبع باید جلوی آن را از همان کودکی گرفت.
نگاه متخصص پزشکی ورزشی
چه ورزش‌هایی برای کودکان مناسب‌تر است؟
دکتر احمد باقری‌مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
راهکار ما برای کنترل وزن در کودکان بیشتر ورزش است تا رژیم‌های غذایی. در سنین بالا رژیم اهمیت بیشتری دارد اما در کودکان چون در سنین رشد هستند و محدودیت‌های غذایی می‌تواند در رشد آنها اثر منفی بگذارد، برای کاهش وزن یا ثابت نگه‌داشتن آن، باید میزان تحرک را بیشتر کرد. ورزش‌های هوازی مثل شنا، دویدن و دوچرخه‌سواری با شدت متوسط برای کودکان چاق مناسب است. باید توجه داشته باشیم که ورزش، مفرح و لذت‌بخش و تا جای ممکن گروهی باشد. ورزش‌های تکراری و خسته‌کننده، انگیزه را از کودکان می‌گیرد اما تنوع در برنامه‌های ورزشی به ایجاد جذابیت و انگیزه در آنها کمک می‌کند. ورزش‌های کاهش وزن باید مستمر و طولانی‌‌مدت، روزانه و در 2 نوبت انجام شود تا اثربخشی کافی داشته باشد و درضمن، فشار زیادی به کودک وارد نشود بنابراین هر‌بار ورزش برای کودکان باید حداکثر نیم ساعت با شدت متوسط باشد.
