اپیدمیولوژی یک بیماری خونریزی‌دهنده در ایران و جهان
دکتررضا پاکزاد، اپیدمیولوژیست
بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه‌کنگو یا CCHF یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که ویروسی از خانواده اربو ویروس‌ها آن را ایجاد می‌کند و معمولا در حیوانات اهلی و وحشی علائم واضحی ندارد ولی در انسان‌ها باعث بیماری وخیمی می‌شود که ممکن است منجر به مرگ بیمار شود. این بیماری اولین‌بار در ناحیه غرب کریمه شوروی سابق در سال 1944 توصیف شد و در سال 1956 ویروسی از خون بیماری در کنگو جدا شد که اولین مورد ویروس کنگو نام گرفت. در سال 1969 بررسی کلاس آنتی‌ژنی شباهت بین موارد کریمه‌ای و کنگویی را نشان داد، بنابراین نام ویروس تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو مورد قبول قرار گرفت. این بیماری معمولا توسط گزش کنه ناقل ویروس به انسان منتقل می‌شود به همین دلیل در روستا‌ها و جاهایی که ذبح حیوانات به‌صورت غیر بهداشتی انجام می‌شود فراوان دیده می‌شود.
این بیماری همچنین در شرایط خاصی ممکن است باعث همه‌گیری داخل بیمارستان شود به‌طوری که بیمار طی مدتی که در بیمارستان بستری است به شدت برای دیگران آلوده‌کننده است به همین دلیل برای فرد مبتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در بیمارستان جداسازی‌های شدیدی اعمال می‌کنند. از اولین کسانی که این بیماری را کامل توضیح داده‌اند می‌توان به جرجانی، حکیم و دانشمند ایرانی اشاره کرد که در کتاب ذخیره خوارزمشاه که حدود سال 1110 میلادی نوشته شده شرح کاملی از علائم بیماری شامل خون در ادرار، خونریزی از مقعد، استفراغ خونی، خلط خونی، خونریزی در حفره شکم و خونریزی از لثه‌ها اشاره کرده و گفته‌است که احتمالا توسط کنه به آنان منتقل می‌شود.
این بیماری معمولا در حیوانات فقط همراه با تب است ولی در صورت خون‌خواری کنه از حیوانات، کنه نیز برای تمام عمر آلوده می‌شود و عفونت در انسان پس از گزش کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست نیز ایجاد می‌شود. خطر انتقال بیماری در انسان طی ذبح حیوان آلوده یا دوره کوتاهی پس از ذبح حیوان آلوده وجود دارد. باید توجه کرد تماس با خون و بافت بیماران به‌خصوص در مرحله خونریزی یا انجام هرگونه اعمالی که منجر به تماس انسان با خون، بزاق، ادرار و استفراغ آنها شود باعث انتقال بیماری می‌شود.
شروع بیماری ناگهانی است و همراه با تب، لرز، دردهای شدید عضلانی، سردرد، تهوع و درد اپیگاستر و کمر است. مرحله خونریزی‌دهنده از روز سوم تا پنجم بیماری شروع می‌شود و خود را با خونریزی‌های سطحی، خونریزی بینی، خلط خونی، استفراغ خونی، دفع خون در ادرار و مدفوع نشان می‌دهد. در بیمارانی که بهبود می‌یابند، دمای بدن ظرف روزهای دهم تا بیستم کاهش می‌یابد و خونریزی متوقف می‌شود. اگرچه دوران نقاهت می‌تواند تا 4 هفته یا بیشتر طول بکشد. مرگ به‌علت خونریزی شدید و ایست قلبی از روز هفتم تا نهم پس از شروع بیماری رخ می‌دهد.
میزان مرگ‌ومیر گزارش‌شده از تب خونریزی دهنده کریمه کنگو تا 30 درصد در برخی مطالعات گزارش شده‌است. افرادی که بیشترین خطر را برای ابتلا به بیماری دارند شامل دامداران، کشاورزان، کارگران کشتارگاه، دامپزشکان و کارکنان بهداشتی و درمانی است. شیوع فصلی بیماری به این ترتیب است که در فصول گرم سال یعنی از میانه بهار تا اواسط پاییز که بیشترین احتمال حضور کنه‌های ناقل در طبیعت وجود دارد، پرخطرترین زمان سال برای ابتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو است.
