در ادامه بحث هفته گذشته در خصوص سونوگرافی باید بگویم که اگر بیمار خونریزی نامنظم دارد، بهترین زمان برای سونوگرافی یکی دو روز بعد از پایان خونریزی است، وقتی که هنوز تخمک‌گذاری انجام نگرفته. اما اگر قرار است تخمدان‌ها از نظر آزادسازی تخمک‌ها بررسی شوند، بهتر است این کار در روز 12 تا 14 یا وسط چرخه عادت ماهیانه انجام شود. برای پی بردن به ضخامت لایه داخلی رحم 3-2 روز بعد از پایان خونریزی مناسب‌ترین زمان برای سونوگرافی است. اگر این افراد روز
28-27 دوره ماهانه خود برای انجام سونوگرافی مراجعه کنند، ممکن است تخمک‌های آزادشده یا باقیمانده شبیه به یک ضایعه درون تخمدان دیده شوند.
در این زمان دیواره رحم، ضخیم و نامنظم است و اگر پولیپی در آن باشد، ممکن است دیده نشود. در این مواقع سونوگرافی باید دوباره تکرار شود و بهتر است سونوگرافی واژینال انجام شود چون ضخامت داخل رحم با این روش خیلی بهتر دیده می‌شود. در خانم یائسه که با خونریزی مراجعه می‌کند، ضخامت طبیعی دیواره رحم کمتر از 5-4 میلی‌متر است و در صورتی که خونریزی وجود نداشته باشد، تا 9 میلی‌متر هم طبیعی محسوب می‌شود.
گاهی علاوه بر سونوگرافی به نمونه‌برداری از دیواره داخلی رحم هم نیاز است. در بعضی از بیماران جواب سونوگرافی تخمدان پلی‌کیستیک گزارش می‌شود. تقریبا یک‌چهارم خانم‌ها در سنین باروری نمای تخمدانی شبیه نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک دارند ولی لزوما به این معنی نیست که به این بیماری مبتلا هستند یا احتمال ناباروری در آنها وجود دارد. فقط 6 تا 10 درصد خانم‌ها تخمدان پلی کیستیک علامت‌دار با علائمی مانند چاقی، تاخیر در عادت ماهیانه و پرمویی دارند که اگر 2 تا از این 3 علامت در خانمی باشد، می‌توان گفت به تخمدان پلی‌کیستیک مبتلاست، بنابراین برای تایید این بیماری فقط گزارش سونوگرافی کافی نیست.
دکتر الهام کشاورز
متخصص رادیولوژی و سونوگرافی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی
سونوگرافی بدخیمی‌ها را تا حد زیادی تشخیص میدهد
سونوگرافی وسیله خوب، در دسترس و ارزان برای ارزیابی توده‌های تخمدان است. کیست‌های ساده تا 7-6 سانتی‌متر که در خانم جوان و در سن باروری وجود دارد، نگران‌کننده نیستند ولی اگر در سونوگرافی اندازه کیست از این بزرگ‌تر، دارای دیواره ضخیم و نامنظم و دارای قسمت‌های جامد نشان داده شود نشانه بدخیم بودن است. البته در کنار آن باید از آزمایش‌های مارکر خونی نیز کمک گرفت. معمولا از روی این دو یافته برای بیمار تصمیم‌گیری می‌شود. با سونوگرافی حتی می‌توان تا حدود زیادی سرطان آندومتر رحم را نیز تشخیص داد. اندازه ضخامت دیواره رحم باید مقدار مشخصی باشد و اگر از آن مقدار بیشتر باشد، به ارزیابی نیاز است. البته برای تشخیص قطعی باید از آندومتر نمونه گرفته و به پاتولوژی ارسال شود.
سونوگرافی به آمادگی خاصی نیاز ندارد
برای انجام سونوگرافی از روی شکم معمولا باید مثانه پر باشد ولی در سونوگرافی واژینال این کار هم لازم نیست. سونوگرافی شکمی یا واژینال معمولا بین 5 تا 10 دقیقه زمان می‌برد. بهتر است زمان چرخه قاعدگی در گزارش سونوگرافی مشخص باشد.
همه خانم‌ها به سونوگرافی نیاز ندارند
در هیچ منبع علمی سونوگرافی از رحم یا تخمدان‌ها به‌عنوان روش غربالگری توصیه نمی‌شود بنابراین خانم‌هایی که هیچ مشکلی ندارند، لازم نیست سونوگرافی شوند. سونوگرافی برای کسانی است که به دلیل مشکل زنانه به پزشک مراجعه کرده‌اند.
سونوگرافی از پستان باید در نیمه اول سیکل قاعدگی باشد
سونوگرافی از پستان برای غربالگری توصیه نمی‌شود اما در صورتی که در پستان‌ها مشکلی وجود داشته باشد (درد- لمس توده و...) در سنین کمتر از 40-35 سال روش مناسب سونوگرافی است. نکته مهم این است که خانم‌ها از 40 سالگی به بعد حتما باید ماموگرافی انجام دهند و در صورت نیاز سونوگرافی از پستان هم برایشان انجام بگیرد. سونوگرافی و ماموگرافی از پستان نیز باید در اوایل چرخه قاعدگی انجام شود. اگر پستان خانمی فیبروکیستیک باشد (نوعی تغییر بافتی در پستان است که بیماری محسوب نمی‌شود) سونوگرافی و ماموگرافی در نیمه دوم نمی‌تواند به خوبی همه بافت پستان را بررسی کند.
