در تقویم سلامت، 6 آگوست مصادف با 15 مرداد، سالروز بمباران اتمی ژاپن و روز جهانی مبارزه با سلاح هسته‌ای است

دکتر فاطمه خالقی

در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم (آگوست 1945) ارتش ایالات متحده آمریکا دو شهر هیروشیما و ناکازاکی را در ژاپن هدف بمب‌های اتمی قرار داد. در ساعت 8:15 روز ششم آگوست، بمب‌افکن نیروی هوایی آمریکا بمب اتمی را بر فراز شهر هیروشیما رها کرد. این بمب در ارتفاع 600 متری مرکز شهر منفجر شد و قدرت انفجار آن معادل 13 هزار تن تی‌.ان‌.تی بود. در عرض چند لحظه، شهر هیروشیما به ویرانه‌ای تبدیل شد و ده‌ها هزار نفر در اثر انفجار و طوفان آتش کشته شدند. در طول هفته‌ها و ماه‌های بعد، شمار کشته‌ها در اثر تشعشعات، سوختگی و سایر بیماری‌های مرتبط به 160 هزار نفر رسید و طی چند سال بعد در اثر سرطان و بیماری‌های مزمن ناشی از مواد رادیواکتیو بالغ بر 200 هزار نفر شد. ده‌ها هزار نفر نیز تا سال‌ها بعد به مشکلات جسمی و روانی شدید مبتلا شدند. هیروشیما اولین شهر قربانی سلاح‌ هسته‌ای در دنیا بود و اکنون به کانون فعالیت‌های بین‌المللی برای مبارزه با این سلاح‌های غیرانسانی تبدیل شده است. همه ساله در روز ششم آگوست و در سالروز حمله اتمی آمریکا، مراسمی با حضور هزاران نفر از مردم دنیا به یادبود قربانیان آن فاجعه و برای تاکید بر لزوم محو سلاح‌های هسته‌ای از جهان در پارک صلح هیروشیما برپا می‌شود.

بمباران توکیو، 10 مارس 1945

بمباران توکیو به وسیله نیروی هوایی آمریکا در جریان نبرد اقیانوس آرام در جنگ دوم جهانی، ویرانگرترین بمباران هوایی در تاریخ بود.

در ساعت‌های پیش از طلوع آفتاب روز دهم مارس 1945، حدود 300 بمب‌افکن بی‌29 ارتش آمریکا، بمباران وسیعی را روی منطقه شیتاماچی در مرکز توکیو آغاز کردند. در این بمباران، بیش از 1700 تن بمب آتش‌زا بر این منطقه پرجمعیت شهر فرو ریخت و جهنمی از آتش ایجاد شد که بیش از 100 هزار نفر از ساکنان شهر را در کام مرگ فرو برد و بیش از یک میلیون نفر را آواره و بی‌خانمان کرد.

این بمباران فقط یکی از 100 حمله هوایی بود که بیش از 60 درصد شهر توکیو را با خاک یکسان کرد و به مرگبارترین بمباران تاریخ شهرت یافت (بیش از 100 هزار کشته) درحالی که بیش از 250 هزار نفر از مردم در 66 شهر دیگر ژاپن نیز در حملات هوایی مشابه به وسیله نیروی هوایی آمریکا کشته شدند. البته بدون محاسبه بیش از 200 هزار کشته ناشی از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی.

سلاح‌ هسته‌ای

جنگ‌افزارهای هسته‌ای، سلاح‌هایی هستند که در آنها از انرژی حاصل از شکافت یا همجوشی (گداخت) هسته‌ای برای تخریب و کشتار استفاده می‌شود.

این سلاح‌ها در طول تاریخ فقط 2بار در سال 1945 به‌وسیله آمریکا استفاده شدند؛ بمب شکافتی- اورانیومی در هیروشیما و بمب شکافتی- پلوتونیومی در ناکازاکی. بمب‌های اتمی که برمبنای گداخت کار می‌کنند نسل نوین بمب اتمی هستند و قدرتی بسیار بیشتر از بمب‌های شکافتی دارند.

مبنای آزاد شدن انرژی در هر دو نوع بمب اتمی تبدیل ماده به انرژی (E=mc2) است اما در بمب‌های گداختی جرم بیشتری از ماده به انرژی تبدیل می‌شود.

بمب‌های اتمی استفاده شده در هیروشیما و ناکازاکی به ترتیب قدرتی معادل انفجار 15 و 20 تن TNT داشتند درحالی که بمب‌های اتمی مدرن قدرتی معادل انفجار 1 میلیون تن TNTدارند.

علاوه بر آثار ظاهری و فوری فوق‌العاده مخرب بمب‌های هسته‌ای (تخریب و انفجار و طوفان آتش و..) این سلاح‌ها دارای آثار درازمدت هم هستند. پس از انفجار تا سال‌های طولانی تشعشعات زیانبار رادیواکتیو مانع ادامه حیات موجودات زنده در محل‌های نزدیک به انفجار می‌شود.

پرتوهای رادیواکتیو

پرتو رادیو‌اکتیو از پرتوهای آلفا، بتا، گاما و تابش نوترونی تشکیل شده است. نوع آلفای آن بسیار خطرناک است ولی توان نفوذ اندکی دارد. این پرتو در بافت زنده کمتر از 100 میکرون نفوذ می‌کند اما برای آن ویرانگر است.
پرتوی گاما از دیوار و سنگ نیز عبور می‌کند. هر 9 میلی‌متر سرب یا هر 25 متر هوا شدت تابش آن را نصف می‌کند. این پرتو نیز باتوجه به فرکانس بسیار بالا، انرژی زیادی دارد که اگر به بدن انسان برخورد کند، از ساختار سلولی آن عبور خواهد کرد و در مسیر حرکت خود باعث تخریب DNA می‌شود و سرانجام زمینه را برای پیدایش انواع سرطان‌ها، نشانگان‌ها و نقایص غیرقابل درمان دیگر فراهم می‌کند. حتی این نقایص به نسل‌های آینده نیز منتقل خواهد شد. برای جلوگیری از نفوذ تابش گاما، به حدود 10 سانتی‌متر دیواره سربی نیاز است.

هفته نامه سلامت/532