در مراسم تجلیل از مجریان برتر مراقبان مادر و کودک مطرح شد

مهدیه آقازمانی

یکی از هشدارهای بهداشتی که در سال‌های اخیر در کشور ما مطرح بوده، بالابودن آمار سزارین است. درحالی که آمار جهانی می‌گوید تنها 10 تا 15 درصد از زایمان‌ها باید به روش سزارین انجام شود، آن هم در زمانی که سلامت مادر و نوزاد با انجام زایمان طبیعی به خطر بیفتد، اما این رقم در کشور ما بالای 50 درصد است و در بیمارستان‌های خصوصی به 90 درصد هم می‌رسد. این در حالی است که برای کم کردن آمار سزارین هیچ اقدام عملی موثری انجام نشده بود تا زمان اجرای طرح تحول که وزیر بهداشت یکی از اولویت‌های اصلی‌اش را در طرح تحول نظام سلامت کاهش آمار سزارین قرار داد؛ اقدامی که با رایگان شدن زایمان طبیعی شروع شد و با بهبود شرایط بلوک‌های زایمان و اصلاح تعرفه‌ها برای زایمان طبیعی توانست در عرض یک سال و نیم روند صعودی سزارین را متوقف کند. وزارت بهداشت با برگزاری همایشی از بیمارستان‌هایی که توانستند آمار سزارینشان و مرگ ومیر مادر و نوزاد را کاهش دهند، تقدیر کرد.

دکتر سیدحسن‌ هاشمی در همایش تقدیر از مجریان برتر برنامه ترویج زایمان طبیعی و برترین‌های سلامت مادر و نوزاد با بیان اینکه مقام اول سزارین را در منطقه داریم تاکید کرد: «از سال 70 یعنی از زمانی که متخصصان جدید زنان عهده‌دار مسئولیت زایمان شدند تا سال 92 میزان سزارین ما از 37 درصد به 56 درصد رسیده و این در حالی است که تدبیری برای پیشگیری از افزایش شیوع سزارین اندیشیده نشده و در برخی مراکز به‌ویژه مراکز خصوصی آمار سزارین به 90 درصد نیز رسیده بود.»

وزیر بهداشت با اشاره به اینکه از ابتدای اجرای طرح تحول سلامت 470 هزار زایمان طبیعی رایگان در کشور انجام شده توضیح داد: «عمل سزارین در مراکز دولتی 7 درصد کاهش یافته و در مجموع شاهد کاهش 10 درصدی سزارین در کشور بودیم.»

وی با بیان اینکه انجام زایمان طبیعی بیشتر باید در زایمان‌های اول مورد توجه قرار گیرد، گفت: «بنابراین نباید فشار بی‌جا آوریم مگر در زمانی که مطمئن باشیم زایمان طبیعی در زایمان‌های دوم و سوم فرد عارضه‌ای برای مادر و کودک ایجاد نمی‌کند.»

هاشمی با اشاره به اینکه در حال حاضر 366 بلوک زایمانی در کشور در حال بازسازی است، گفت:
«365 مرکز برای زایمان بدون درد در حال احداث است و از این مسیر ما در آینده مادران و فرزندان سالم‌تری خواهیم داشت.»

آمار سزارین در مناطق حاشیه‌ای به زیر 20 درصد رسیده است

دکتر هاشمی با اشاره به مرگ و میر مادران و نوزادان گفت: «هر مرگ کودک و مادر علاوه بر اینکه به مراکز نظارتی گزارش می‌شود، مستقیما به دفتر من نیز گزارش می‌شود و مورد به مورد آن را ارزیابی می‌کنیم و تیمی برای تهیه گزارش آن می‌فرستیم.» به گفته وزیر بهداشت، در بیمارستان‌های دولتی مناطق حاشیه‌ای کشور که کم برخوردار هستند، شیوع سزارین به زیر 20 درصد کاهش یافته است. هاشمی ادامه داد: «برای ایمن‌سازی نیز تعداد واکسن‌هایی را که در گذشته وجود داشتند، ادامه خواهیم داد و واکسن جدید پنتاوالان را که در کمتر از یک سال گذشته در کشور استفاده می‌شود به کار می‌بریم. در عین حال امیدوارم طی 2 سال آینده بتوانیم در مورد این واکسن به خودکفایی برسیم.»

هیچ‌کس برای انجام زایمان طبیعی مجبور نمی‌شود

وزیر بهداشت در ادامه با اشاره به برخی نگرانی‌هایی که در مورد اجبار به زایمان طبیعی در بیمارستان‌ها انجام می‌شود، گفت: «هیچ کس به اجبار هیچ خدمتی را انجام نمی‌دهد. شاید یک عده‌ در مورد این مسائل نگران باشند که باید برای آنها توضیح دهیم. در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی هیچ کس مجبور به انجام زایمان طبیعی نمی‌شود و بیمار، پزشک، نوع و روش زایمان را تعیین می‌کند.» بنا بر گفته‌های وزیر بهداشت، در برخی از مراکز خصوصی میزان شیوع سزارین به
90 درصد می‌رسد: «البته مبنای کاهش باید شیوع سال گذشته زایمان در بیمارستان باشد. مثلا اگر شیوع سزارین در بیمارستانی 90 درصد بوده باید سالی
10 تا 25 درصد از میزان آن را کاهش دهد. هدف ما در این برنامه رسیدن به نرم بین‌المللی سزارین در کشورهای پیشرفته است.»

مرگ مادران در زایمان سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است

آمار کل مرگ مادر باردار در سال 93، بالغ بر
293 مورد گزارش شده که این آمار در سال 92، بیش از 291 مورد در قبال میزان موالید
یک میلیون‌و 470هزار نفر گزارش شده است. همچنین میزان موالید در سال 93 یک میلیون و 540 هزار نفر اعلام شده که نشان‌دهنده بهبود این شاخص است.

دکتر فرحناز ترکستانی، رئیس اداره سلامت مادران با بیان این آمارها و بیان اولویت‌های اداره سلامت مادران برای کاهش سزارین در کشور گفت:« یک درصد از موارد فوت‌شده برای مادران زیر 18 سال بوده است. 26 درصد بالای 35 سال داشتند.
21 درصد تجربه بارداری اولشان بود. 21 درصد مربوط به بارداری پنجم و بالاتر و همچنین فاصله 2 بارداری آخر و کمتر از 3 سال 25 درصد بوده است.» رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت درباره علل مرگ مادران در دوره بارداری گفت: «62 درصد از مرگ و میرها به‌علت نداشتن مراقبت‌های پیش از بارداری بوده است، 74 درصد مادر یک فاکتور در معرض خطر داشته است و 79 درصد نیز بارداری خودخواسته داشتند. همچنین 4 درصد از مادران مراقبت‌های پیش از بارداری را در زمان مناسبی شروع نکردند و تنها 38 درصد مراقبت‌های پیش از بارداری داشتند.
5 درصد از علت مرگ و میر مادران نیز به دلیل اعتیاد بوده است.» ترکستانی درباره آمار مرگ و میر مادران در مقاطع مختلف بارداری گفت: «27 درصد از مادران در زمان بارداری فوت کرده‌اند. 2 درصد در زمان زایمان، 28 درصد در 24 ساعت اول، 4 درصد در منزل و 1 درصد نیز در تسهیلات زایمانی فوت کرده‌اند. البته مرگ در بین راه نداشته‌ایم.» وی اعلام کرد: «30 درصد از مادران در زایمان به روش طبیعی و 70 درصد آنها در اثر زایمان به روش سزارین فوت کرده‌اند. 19 درصد از مادران به‌علت خونریزی، 17 درصد به‌علت پره اوکلاپسی، 7 درصد به‌علت عفونت، 17 درصد به‌علت بیماری‌های قلبی و 9 درصد به‌علت آمبولی فوت کرده‌اند.» بنا بر گفته‌های رئیس اداره سلامت مادران، غفلت و سهل‌انگاری کادر پزشکی نیز به‌عنوان عاملی در مرگ و میر مادران سنجیده شده که بر اساس نتایج به دست آمده 22 درصد از علت مرگ مادران در مقطع پیش از بارداری، 44 درصد در سطح بارداری، 21 درصد کل مرگ‌ها در زمان زایمان، 23 درصد مرگ مادران در 24 ساعت اول پس از زایمان، 14 درصد از موارد پس از 24 ساعت به همین علت اتفاق افتاده است.

محیطی خوشایند برای زایمان

دکتر محمد آقاجانی در جمع خبرنگاران در حاشیه همایش تقدیر از مجریان برتر سلامت مادر و نوزاد، درباره برنامه‌های وزارت بهداشت در این راستا گفت: «ایجاد محیط خوشایند برای زایمان و ارتقای کیفیت آن یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما در سال جاری است.

در این راستا امسال توسعه و بهینه‌سازی 366 بلوک زایمانی در بیمارستان‌های کشور را در دستور کار داریم و در قالب این 366 بلوک؛ یکهزار واحد اختصاصی زایمان نیز برای مادران راه‌اندازی خواهد شد.» وی افزود: «به این منظور امکان حضور همسران خانم‌های باردار هنگام وضع حمل میسر خواهد شد و محیط امن و اختصاصی با حفظ حریم خصوصی مادران ایجاد می‌شود؛ به گونه‌ای که شرایط زایمان طبیعی مورد رضایت مادران باشد. این برنامه استقبال از زایمان طبیعی را بیشتر می‌کند و کیفیت آن را افزایش می‌دهد.» آقاجانی درخصوص تعداد واحدهای اختصاصی زایمان طبیعی در کشور گفت: «در حال حاضر تعداد محدودی از این واحدها در 3 تا 4 نقطه از کشور به‌عنوان پایلوت وجود دارند که نتیجه خوبی هم داشته‌اند. ویژگی این واحدهای اختصاصی این است که همه این امکانات درون یک محوطه وجود دارند و تمام مراحل زایمان در یک سوئیت اختصاصی طی می‌شود. به همین‌دلیل احساس آرامش و اطمینان برای خانم باردار وجود خواهد داشت و از حیث انتقال عفونت‌ها و کاهش عوارض‌های زایمان کمک‌کننده است.» معاون درمان وزارت بهداشت درباره هزینه این واحدها گفت: «زایمان طبیعی همچنان رایگان خواهد بود. امسال نیز مانند گذشته زایمان‌ها باوجود اینکه با استانداردهای بالاتر و در واحدهای اختصاصی انجام می‌شوند همچنان رایگان می‌مانند. حتی زایمان بی‌درد و فیزیولوژیک، باوجود هزینه‌هایی که برای واحدهای اختصاصی دارند، رایگان است و هزینه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود.»

کاهش سزارین و ارتقای شاخص سلامت مادر و کودک

شاخص‌های سلامت مادر و نوزاد در جریان برنامه حمایت از زایمان طبیعی مسیر خوب و امیدوارکننده‌ای داشته به گونه‌ای که سال 93 برای اولین بار با اجرای برنامه طرح تحول نظام سلامت روند افزایش سزارین متوقف شد و از 56 درصد به 50 درصد رسید. معاون درمان با بیان این مطلب به کاهش مجدد سزارین در تیر ماه نیز اشاره کرد: «حتی برای اولین بار در تیرماه امسال این شاخص به 49 درصد رسید که نشان‌دهنده استمرار وضعیت کاهنده است که البته مراحل بعدی دشوارتر خواهد بود. خوشبختانه همزمان با کاهش روند سزارین و افزایش زایمان طبیعی، بهبود شاخص‌های سلامت مادر و نوزاد را داشته‌ایم.» وی اعلام کرد: «مرگ و میر خانم‌های باردار از 19/6 درصد به 19 رسیده که اتفاق مثبتی است. حتی یک مرگ خانم باردار نیز برای ما فاجعه است که خوشبختانه این روند در حال کاهش است.»

هفته نامه سلامت/532