آشنایی با وضعیت طبیعی استقرار ستون فقرات به بهانه بیماری اسطوره فوتبال برزیل
کمر برزیل خم شد!
حمید مهدوی محتشم
عضو انجمن طب ورزش و بهداشت دانشگاه تهران
پله، اسطوره 74 ساله فوتبال جهان، کمر خود را به تیغ جراحان سپرد. به گفته یکی از نزدیکان پله، او طی هفته گذشته در بیمارستان آلبرت اینشتین سائوپائولو بستری بوده و پیش‌بینی می‌شود روز دوشنبه 29 تیرماه از بیمارستان مرخص شود. از ماه نوامبر به بعد، این سومین باری است که پله در بیمارستان بستری می‌شود. او قبلا به دلیل مشکلات کلیوی دو هفته در بیمارستان بستری بود و در ماه مه نیز تحت عمل جراحی پروستات قرار گرفت. پله سه بار با برزیل قهرمان جهان شده و بیش از 1280 گل به ثمر رسانده است. مشکل ستون فقرات این اسطوره فوتبال بهانه‌ای شد برای پرداختن به مشکلات رایج ستون فقرات در میان مردم. وقتی در مورد سلامت صحبت می‌شود، وضعیت صحیح قرارگیری بدن هنگام فعالیت‌های گوناگون در رأس فهرست عوامل مهم سلامت قرار می‌گیرند زیرا به اندازه تغذیه مناسب، ورزش، پرهیز از مصرف مواد الکلی و سیگار در حفظ سلامت بدن موثر است. وضعیت صحیح قرارگیری اندام‌ها کمک می‌کند تا کارها را با انرژی بیشتر و استرس و خستگی کمتر انجام دهید و از ابتلا به مشکلات ستون فقرات جلوگیری کنید.
فواید برخورداری از وضعیت بدنی مطلوب
هنگام فعالیت‌های روزمره (نشستن، راه رفتن، ایستادن، خوابیدن، رانندگی کردن و...) کمترین فشار و استرس روی عضلات، لیگامان‌ها، مفاصل و ارگان‌های سینه‌ای (قلب، شش) و شکمی (روده، معده، کبد) بدن وارد می‌شود؛ در نتیجه تحلیل و سایش نابهنجار مفاصل کاهش می‌یابد و از التهاب مفاصل و همچنین مشکلات کمردرد و دردهای عضلانی جلوگیری می‌شود و می‌توانید با صرف کمترین انرژی و بدون خستگی، به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید. این امر در بهبود ظاهر موثر است. از این رو آگاهی از شیوه‌های صحیح نشستن، ایستادن، راه رفتن و خوابیدن اهمیت دارد.
عوارض وضعیت‌های بدنی نامطلوب
وضعیت‌های بدنی نامطلوب باعث خارج شدن راستای طبیعی ستون فقرات شده و به ریشه‌های عصبی، لیگامان‌ها و مهره‌ها فشار وارد می‌کند. مثلا در ایستادن‌های طولانی‌مدت، از سمت زمین بر بدن نیرویی عمودی بر سطح زمین به نام نیروی جاذبه وارد می‌شود و عضلات باید در مقابل آن مقاومت کنند تا بدن در راستای صاف و مطلوبی قرار گیرد. بدن افرادی که به علت ضعف عضلانی نمی‌تواند به صورت صاف قرار گیرد، به سمت‌های مختلف (عمدتا جلو) تمایل پیدا می‌کند و همین امر باعث افزایش قوس در ناحیه کمری و افزایش نیروی فشاری بر قسمت پشتی و ایجاد یک نیرو کشسانی در قسمت جلویی مهره‌های کمری می‌شود و دیسک بین‌مهره‌ای به سمت جلو می‌رود و در قسمت پشتی ریشه‌های عصبی که از بین‌مهره‌ها خارج شده، در بین زوائد عرضی گیر می‌کند و به اعصاب فشار می‌آورد و باعث درد می‌شود. به مرور زمان، درد بیشتر می‌شود و به سایر نقاط بدن به‌خصوص اندام تحتانی سرایت می‌کند و دچار اختلال در ریتم کمری-لگنی فرد می‌شود و در نهایت باعث بی‌تحرکی فرد به علت درد شدید می‌شود.
وضعیت بدنی مطلوب
در وضعیت بدنی مطلوب باید خط کشش فرضی ثقل از لاله گوش، وسط مفصل بازو، کمی عقب‌تر از مفصل ران، پشت کشکک و جلوتر از قوزک پا عبور کند.
ریشه‌های وضعیت بدنی نامناسب
از رایج‌ترین ریشه‌های وضعیت بدنی نامناسب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلات مادرزادی
سوانح و مصدومیت‌ها
اضافه وزن و چاقی
تکیه‌گاه نامناسب تشک در هنگام خواب
مشکلات بینایی
کفش نامناسب و پاشنه بلند
عادت بد نشستن و ایستادن و خوابیدن
کم‌تحرکی و نداشتن حرکت مانند کودکان آپارتمانی که بنا به شرایط محیط زندگی امکان تحرک کمتری دارند
عادت‌های نامناسب حرکتی مانند تحمل وزن بدن روی یک پا، حمل کیف‌های سنگین کودکان دبستانی به صورت یک طرفه و ممتد، شلوارهای فاق کوتاه، شل کردن بند کوله‌پشتی و...
شرایط لازم برای داشتن
وضعیت بدنی مطلوب
برخورداری از وضعیت بدنی مطلوب مستلزم بهره‌مندی از مولفه‌های زیر است:
عضلات قوی و انعطاف‌پذیر
حرکات طبیعی مفاصل
توازن قدرت عضلانی در دو سوی ستون فقرات
آگاهی از وضعیت بدن در حالت‌های مختلف
و از همه مهم‌تر، پیروی از الگوی صحیح حرکتی.
پیشگیری و درمان
پیشگیری، درمان و کنترل وضعیت‌های بدنی نامطلوب در قالب حرکات اصلاحی است که عبارت است از کلیه حرکات، فعالیت‌ها و روش‌هایی که برای رفع ضعف‌های جسمانی، عضلانی و هماهنگی به کار می‌رود؛ از جمله:
تقویت عضلات ضعیف
افزایش استقامت عضلانی
افزایش انعطاف بدنی و اصلاح الگوهای غلط حرکتی.
ستون فقرات خود را بشناسیم
مهم‌ترین قسمت بدن که نقش بسزایی در داشتن وضعیت صحیح بدن ایفا می‌کند، ستون فقرات است. ستون فقرات دارای قوس‌های طبیعی است که باید آنها را در وضعیت طبیعی خودشان همواره حفظ کرد. ستون فقرات از مهره‌ها و دیسک‌های بین‌مهره‌ای تشکیل شده و دارای 4 انحنای گردنی، پشتی، کمری و خاجی (دنبالچه در انتها) است. تعداد مهره‌ها ?? عدد است ولی در یک فرد بزرگسال به‌دلیل جوش خوردن مهره‌های خاجی و دنبالچه، ستون فقرات از ?? قطعه تشکیل می‌شود که شامل ? مهره گردنی، ?? مهره پشتی و ? مهره کمری است. میان مهره‌های کمر دیسک کمر واقع شده است که در واقع نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کند. هنگامی که فشار بیش از حد و نامناسب به ستون فقرات وارد می‌کنید، به دیسک کمر فشار می‌آید و آن را از مکان خود جابجا می‌کند و به اعصاب اطراف خود فشار می‌آورد و ایجاد درد می‌کند.
