«میزگرد تغذیه» درباره روند کاهش وزن میلاد بدیع با حضور دکتر سیدعلی کشاورز متخصص تغذیه دکتر علی ترکمان ارتوپد، دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص پزشکی ورزشی و دکتر بهروز بیرشک روان‌شناس
فرزانه فولادبند
میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» یک دانش‌آموز تهرانی است که به علت چاقی در 16 سالگی چربی و فشار خونش بالا رفته و به توصیه پزشک، وزن کم کرده است. میلاد بدیع که با کم‌خوری و ورزش طی 6 ماه، 40 کیلوگرم وزن کم کرده و وزنش را از 100 به 60 کیلوگرم رسانده است، تجربه کاهش وزنش را با خوانندگان «سلامت» به اشتراک گذاشته است.
واقعیت این است که بالا رفتن چربی و فشار خون، افزایش احتمال ابتلا به دیابت و مشکلات قلبی و عروقی، کاهش اعتماد به‌نفس، انزوا، گوشه‌گیری و حتی افسردگی، همه از عوارض چاقی و اضافه وزن هستند. حال اگر سن شروع چاقی کمتر باشد، این عوارض بیشتر خواهد شد. بررسی‌ها نشان داده است چاقی دوران نوجوانی با سلامت دوران بزرگسالی ارتباط دارد و احتمال ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش را 2 برابر افزایش می‌دهد. این موضوع اهمیت پیشگیری از بروز چاقی و اضافه وزن و درمان به موقع آن در کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد.
با «میزگرد تغذیه» این هفته همراه شوید.
میلاد بدیع که وزنش را در6 ماه از 100 به 60 کیلوگرم رسانده، می‌گوید:
غذایم را نصف کردم و روزی 1.5 ساعت ورزش کردم
سلامت: از کی چاق شدید؟
در خانواده ما زمینه چاقی وجود دارد و من هم از بچگی چاق بودم اما اواخر اصلا در غذا خوردنم مراعات نمی‌کردم؛ یعنی پرخوری می‌کردم، غذاهای پرچرب و نوشیدنی‌های پرکالری می‌خوردم. نهایتا هم پرخوری و کم‌تحرکی باعث شد وزنم بیش از حد بالا برود و خیلی چاق شوم.
سلامت: چاقی اذیتتان نمی‌کرد؟ دچار مشکل و بیماری خاصی نشدید؟
نتیجه آزمایش خونم نشان داد چربی خونم بالاست و معلوم شد فشار خونم هم بالا رفته. پزشک به من هشدار داد وزنم خیلی بالا رفته و برای سلامتم باید وزنم را پایین بیاورم. در واقع به توصیه پزشک تصمیم گرفتم وزن کم کنم.
سلامت: چطور این کار را انجام دادید؟
با کم‌خوری و ورزش. مقدار غذایم را نصف کردم، غذاهای چرب نخوردم و 6 روز در هفته هر روز یک ساعت و نیم ورزش کردم.
سلامت: درباره رژیم غذایی‌تان بیشتر توضیح دهید. طی روز چه غذاهایی می‌خورید؟
بیشتر پروتئین مصرف می‌کنم. غذایم اغلب مرغ، تن ماهی، لوبیا و عدسی است. روزی یک و نیم تا 2 لیتر هم شیر می‌نوشم.
سلامت: قبلا چطور غذا می‌خورید؟
هر روز نوشابه و غذاهای پرچرب می‌خوردم. آن موقع بیشتر روزم با خوردن پر می‌شد اما الان سعی می‌کنم بیشتر وقتم را با ورزش بگذرانم و مراقب خورد و خوراکم باشم.
سلامت: رعایت رژیم غذایی برایتان سخت نیست؟
چرا، گاهی دلم می‌خواهد زیاد بخورم اما برای اینکه سلامت بمانم، خودم را کنترل می‌کنم. گاهی هم پیش می‌آید غذایی خارج از برنامه (مثلا بستنی) بخورم که با ورزش و حذف وعده بعدی، کالری اضافه را جبران می‌کنم.
سلامت: فکر می‌کردید به این وزن برسید؟
راستش را بخواهید نه. یکدفعه تصمیم گرفتم و این اتفاق افتاد. خدا را شکر الان روحیه‌ام بهتر شده و اعتماد به‌نفسم بالا رفته است.
سلامت: رمز موفقیتتان چه بود؟
15 روز بعد از شروع رژیم غذایی باشگاه رفتم و ورزش را شروع کردم. بیشتر از هر چیز دوستان و مربی ورزشی‌ام در کاهش وزن کمکم کردند و نقش مهمی در ادامه راه داشتند.
نگاه متخصص تغذیه
توصیه دکتر سیدعلی کشاورز به سوژه «میزگرد تغذیه»
از سرعت کاهش وزن خودبکاهید!
سلامت: نظر شما درباره روند کاهش وزن میلاد بدیع چیست؟
این مقدار کاهش وزن با این سرعت در این سن مورد تایید متخصصان تغذیه نیست زیرا پس از کاهش وزن شدید با رژیم غذایی سخت و محدود، احتمال ریزش مو به‌دلیل کمبود مواد مغذی وجود دارد. این برنامه غذایی همچنین ممکن است به رشد قدی آسیب برساند و مهم‌تر اینکه وقتی نیازهای بدن در یک دوره طولانی تامین نشود، در آینده ممکن است آسیب‌های دیگری بروز کند. به نظر می‌رسد ورزش نقش مهمی در کاهش وزن این پسر نوجوان دارد اما رژیم غذایی‌شان نیز باید متعادل باشد که متعادل نیست و مشخص است به‌طور علمی برای سن و شرایط جسمی‌شان تنظیم نشده است.
سلامت: آیا در این سن و سال می‌توان رژیم لاغری را دنبال کرد؟
البته. در کل کاهش وزن برای کودکان و نوجوانان غیرممکن نیست. حتی برای بچه 3 ساله رژیم کاهش وزن تنظیم می‌کنیم اما این کار باید با توجه به نیازهای تغذیه‌ای بدن و با سرعت کمتر انجام شود.
سلامت: این رژیم کاهش وزن چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
قبل از هر چیز باید بدانید که در طول زندگی 2 دوره جهش رشد داریم؛ یکی سال اول تولد که وزن نوزاد از بدو تولد تا 6 ماهگی به 2 برابر و تا پایان یک سالگی به 3 برابر وزن تولد می‌رسد و دیگری جهش رشد قد و وزن در دوران بلوغ که در پسران 12 تا 16 سالگی است. پسران در دوران بلوغ معمولا طی یک سال 15 تا 20 سانتی‌متر قد می‌کشند در حالی که رشد قد در سایر وقت‌ها 4 تا 6 سانتی‌متر است بنابراین در چنین شرایطی که اوج دوران بلوغ و جهش رشد است، رژیم لاغری (در صورت لزوم) باید با احتیاط بیشتری تنظیم شود تا علاوه بر اینکه نیازهای روزانه فرد تامین می‌شود، با روند آهسته‌ای وزن کم کند.
سلامت: آقای بدیع در حال حاضر بیشتر خوراکی‌های پرپروتئین مانند مرغ، تن ماهی و حبوبات و همچنین روزانه حدود 2 لیتر شیر مصرف می‌کنند. آیا می‌توانند این برنامه غذایی را در طولانی‌مدت نیز ادامه دهند؟
داشتن چنین برنامه غذایی‌ای در 6 ماه شاید نگران‌کننده نباشد اما تداوم این روند می‌تواند آسیب جدی به سلامتشان وارد کند و برنامه غذایی‌شان حتما باید اصلاح شود. همچنین با توجه به اینکه چربی و فشار خونشان بالا بوده و روزانه مقدار زیادی شیر مصرف می‌کنند، لازم است حتما شیر کم‌چرب بخورند.
سلامت: ایشان با توجه به سن و وزن فعلی و همچنین برای حفظ وزن چطور باید غذا بخورد؟
رژیم غذایی چه برای حفظ وزن و چه در برنامه کاهش وزن باید متعادل و شامل همه گروه‌های غذایی باشد؛ یعنی فرد باید هر روز از هر 4 گروه غذایی نان و غلات، گوشت و حبوبات، میوه و سبزی و لبنیات استفاده کند. گروه غلات شامل نان، برنج، سیب‌زمینی، رشته و ماکارونی (که حاوی کربوهیدرات‌های ساده و پیچیده است)، گروه گوشت و حبوبات شامل مرغ، ماهی، حبوبات و تخم‌مرغ، گروه سبزی‌ها و میوه‌ها که حاوی انواع املاح، ویتامین‌ها، فیبر و رنگدانه‌ها و گروه لبنیات که شامل شیر، ماست، پنیر، دوغ و کشک می‌شود باید هر روز در برنامه غذایی نوجوان وجود داشته باشند و فرد به‌طور متعادل و متناسب با نیاز بدنش از آنها استفاده کند. البته تنظیم چنین برنامه‌ای برای کاهش وزن اصولی، حفظ وزن جدید و حفظ سلامت فرد، کار مشاور تغذیه یا پزشک است.
نگاه متخصص پزشکی ورزشی
برای تقویت ماهیچه‌هایتان تمرین‌های قدرتی انجام دهید
دکتر احمد باقری‌مقدم، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان
وزن میلاد در 16 سالگی 100کیلوگرم بوده و چاق محسوب می‌شده است. در آن شرایط لازم بوده وزنش را کنترل کند. کاهش وزن باید زیر نظر متخصص تغذیه انجام شود و فرد حداکثر ماهی 4 کیلوگرم وزن کم کند بنابراین طی 6 ماه انتظار 24 کیلوگرم کاهش وزن را خواهیم داشت در حالی که در این مدت 40 کیلوگرم وزن کم کرده و سرعت و مقدار کاهش وزنش زیاد بوده است. ممکن‌است بخشی از کاهش وزن ایشان به‌دلیل از دست دادن آب بدن یا تحلیل عضلات باشد. به هر حال ایشان این کار را انجام داده‌اند و در حال حاضر قد و وزنشان نشان می‌دهد نه‌تنها اضافه وزن ندارند بلکه وزنشان کمتر از حد مورد انتظار است. اما باید مراقب باشند دوباره وزنشان بالا نرود چون کاهش و افزایش مکرر وزن عوارض زیادی دارد. در کل، ورزش در کنترل وزن بسیار کمک‌کننده است. برای کاهش وزن توصیه می‌شود روزانه یک ساعت تمرین‌های استقامتی و هوازی که خاصیت چربی‌سوزی دارند، انجام شود. بهتر است این تمرین‌ها به 2 بخش نیم‌ساعته تقسیم شود و در هر نیم‌ساعت ورزش با شدت متوسط شامل حرکت‌های تکراری مانند طناب‌زدن، پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری انجام شود. در این صورت انرژی از منابع چربی تامین می‌شود و کاهش وزن با کاهش بافت چربی بدن رخ می‌دهد. آقای میلاد برای کاهش وزن روزی یک ساعت و نیم ورزش هوازی انجام داده‌اند که با این مقدار ورزش حدود 400 تا 500 کیلوکالری انرژی مصرف می‌شود اما تاثیر دیگری که ورزش در کاهش وزن دارد، بالا بردن سطح متابولیسم پایه بدن است که روند کاهش وزن را تسریع می‌کند. در حال حاضر آقای بدیع نیازی به کاهش وزن ندارند. بنابراین بهتر است در کنار رژیم نگهدارنده، زمان ورزش هوازی‌شان را کاهش دهند و برای تقویت عضلات، تمرین‌های قدرتی انجام دهند. در آخر نیز باید یادآور شوم با توجه به اینکه زمینه فشار خون بالا دارند، استفاده از مکمل‌ها می‌تواند برایشان خطرناک باشد بنابراین برای عضله‌سازی هرگز از مکمل‌ها استفاده نکنند و این کار را باید با ورزش انجام دهند.
نگاه روان‌شناس
این نوجوان شایسته تشویق است
دکتر بهروز بیرشک، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
در فرهنگ ما بسیاری از پدر و مادرها فکر می‌کنند بچه هرچه بیشتر بخورد، بهتر است و حتی دوست دارند فرزندشان کمی چاق باشد. به همین دلیل ممکن است وزن کودک را در زمان مناسب کنترل نکنند و به تناسب وزن او با سن و قدش توجه نداشته باشند. برخی نسبت به پرخوری بچه بیتوجهاند و برخی هم تصور می‌کنند اگر به فرزندشان بگویند مراقب غذا خوردنش باشد، ممکن است برداشت بدی شود. در صورتی که سلامت کودک از همه چیز مهم‌تر است و بهترین کار این است که والدین وزن فرزندشان را کنترل کنند. البته این کار نباید امری و دستوری انجام شود بلکه والدین باید نفوذ کلام داشته باشند و با زبان مناسب و تشویق در فرزندشان ایجاد انگیزه کنند. اگر والدین نتوانند این موضوع را مطرح کنند، باید شخص دیگری مانند متخصص این کار را انجام دهد. البته نوجوان‌ها خیلی تحتتاثیر همسالانشان قرار دارند، بیشتر به ظاهرشان اهمیت می‌دهند و داشتن اندام مناسب و مطلوب برایشان مهم است و این موضوع می‌تواند برای کاهش وزن ایجاد انگیزه کند. با توجه به زمینه چاقی در خانواده میلاد و افزایش چربی و فشار خون او، کاهش وزن به سلامتش کمک کرده است. طبیعتا این موضوع هم باعث خوشحالی او شده و هم در وجودش ایجاد انگیزه کرده است. در حال حاضر باید برای حفظ وزن تلاش کند و برای اینکه این روند تداوم و پایداری داشته باشد، باید به وسیله پدر و مادر تشویق و انگیزهاش تقویت شود. والدین باید سعی کنند فاصلهشان را با فرزندشان کمتر و او را تایید کنند، به او نزدیکتر شوند و نشان دهند زبانش را می‌فهمند و به او علاقه و توجه دارند.
نگاه ارتوپد
اوج رشد قدی پسران از 12 تا 16 سالگی است
دکتر علی ترکمان، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
راه درست کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش است که آقای میلاد این کار را انجام داده اما سرعت کاهش وزنشان زیاد بوده است. معمولا هفته‌ای نیم‌کیلوگرم کاهش وزن کافی است اما حدود 7 کیلوگرم در ماه؛ یعنی 3 تا 4 برابر این مقدار وزن کم کرده‌اند. در کاهش وزن‌های سریع، احتمال اینکه فرد با رها کردن برنامه غذایی پس از مدتی به وزن قبلی برگردد، وجود دارد. همچنین احتمال آسیب سلامت کلی بدن وجود دارد بنابراین توصیه می‌شود کاهش وزن با سرعت کمتر و همراه با ورزش و تقویت عضلات انجام شود زیرا عضلات کارخانه اصلی چربی‌سوزی در بدن هستند و ورزش کمک می‌کند نه‌تنها عضلات تحلیل نرود بلکه حفظ و تقویت نیز شوند. به نظر می‌رسد کاهش وزن آقای میلاد تاثیر چندانی در رشد قدی‌اش نداشته زیرا رشد سریع استخوانی در پسران 12 تا 16 سالگی است که البته از 16 سالگی سرعت کمتری پیدا می‌کند و تا 18 سالگی هم ادامه دارد. ایشان هم که پس از 16 سالگی یعنی بعد از دوره جهش رشد استخوانی وزن کم کرده، به نظر می‌رسد رشد قدی مناسبی داشته و خوشبختانه کاهش وزن روی رشد قد‌‌شان تاثیر منفی نداشته است.
