4 باور نادرست و 12 توصیه تغذیه‌ای درباره اهدای خون

در تقویم سلامت، نهم مرداد روز اهدای خون است؛ خونی که گاهی حتی اهدای یک واحدش نیز می‌تواند زندگی فردی را از مرگ نجات دهد. روزانه در سراسر جهان افراد بسیاری به خون و فرآورده‌های خونی نیاز پیدا می‌کنند؛ به‌طوری که از هر 3 نفر در دنیا، یک نفر در طول زندگی نیازمند تزریق خون و فرآورده‌های آن می‌شود. بارزترین مثال برای موقعیت‌هایی که در آن نیاز مبرم به خون به وجود می‌آید، حوادث و سوانح گوناگونی نظیر تصادفات رانندگی، سوختگی‌ها و اعمال جراحی است. در «تقویم سلامت» این هفته، به مناسبت روز اهدای خون به باورهای غلطی که در این رابطه مطرح است و نکات تغذیه‌ای که قبل و بعد از اهدای خون باید به آنها توجه کرد، پرداخته‌ایم.

4 باور نادرست درباره اهدای خون

1. اهدای خون باعث کم‌خونی و ضعف می‌شود!

این باور، جزو شایع‌ترین باورهای نادرست درباره اهدای خون است. زمانی که برای اهدای خون به پایگاه‌ها مراجعه می‌کنیم، پزشکان مستقر در این مراکز اقدام به بررسی وضع سلامتمان می‌کنند تا متوجه شوند که شرایط مناسب برای اهدای خون در ما وجود دارد یا نه. گرفتن شرح‌حال با پرسش‌نامه‌های کتبی یا سوال‌های شفاهی در این زمینه، بسیار کمک‌کننده است. مثلا اگر سن ما بالای 60 سال باشد و تا به حال خون نداده باشیم، اگر بیماری عفونی یا ویروسی داشته باشیم، اگر نمایه توده بدنی‌مان زیر 19 باشد (یعنی بیش از اندازه لاغر باشیم) یا اگر سابقه کم‌خونی در پرونده‌ پزشکی‌مان وجود داشته باشد، اصلا خود مسئولان پایگاه به ما اجازه اهدای خون نمی‌دهند. اگر هیچ‌کدام از این علائم را نداشته باشیم اما هنگام خون‌گیری مشخص شود که حجم خون ما برای اهدا مناسب نیست، روند اهدای خون از سوی مسئولان پایگاه متوقف خواهد شد بنابراین افرادی که پس از شرح‌حال گرفتن، اجازه اهدای خون به آنها داده می‌شود، از سلامت کامل برخوردار هستند و پس از اهدای خون، نه‌تنها دچار کم‌خونی نمی‌شوند، بلکه مغز استخوان آنها برای ساختن دوباره گلبول‌های قرمز خون، تحریک و فعال می‌شود.

2. اهدای خون، بیمارمان می‌کند!

اهدای خون به‌وسیله افراد واجد شرایط، نه باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن آنها می‌شود و نه آنها را بیمار می‌کند. تمام وسایلی که برای گرفتن خون استفاده می‌شوند، کاملا استریل، یکبار مصرف و مختص خودمان هستند. در روند خون‌گیری از وسایل مشترکی مانند سرنگ مشترک استفاده نمی‌شود. به ‌همین دلیل خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی یا ویروسی قابل‌انتقال از طریق اهدای خون تقریبا صفر است. از طرف دیگر، مقدار خونی هم که از ما گرفته می‌شود، به ‌هیچ‌عنوان به اندازه‌ای نیست که تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌ها را برایمان در پی داشته باشد. بهتر است این را هم بدانید که اهدای خون، نه‌تنها ما را بیمار نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود بیماری‌های احتمالی‌ در سریع‌ترین زمان ممکن تشخیص داده شود. به این ترتیب، اگر اقدام به اهدای مستمر خون در طول سال کنیم، سریع‌تر می‌توانیم متوجه شویم که آیا عامل بیماری‌زایی به بدنمان وارد شده است یا نه.

3. ‌تنها سالی یک‌بار می‌توانیم خون اهدا کنیم!

اگر در شمار اهداکنندگان مستمر خون قرار بگیریم و از نظر سلامت هم مشکلی نداشته باشیم، می‌توانیم هر 4 ماه یک‌بار خون اهدا کنیم. البته توصیه می‌شود که بیشتر از سالی 2 بار اهدای خون انجام ندهیم تا بدنمان فرصت کافی برای تولید دوباره سلول‌های خونی از دست رفته داشته باشد.

4. خون‌ غلیظ‌تر، بیشتر به درد بیماران می‌خورد!

حتما شما هم تا به حال با افرادی که دچار غلظت خون بوده‌اند، مواجه شده‌اید. این افراد گمان می‌کنند غلیظ بودن خون آنها به معنای بهتر بودن آن برای بیماران نیازمند خون است، در حالی که معمولا پزشکان به افراد مبتلا به غلظت خون توصیه می‌کنند که سالی 2 بار خون بدهند اما شرایط و فاکتورهای خونی این افراد، به‌گونه‌ای نیست که بتوان برای بیماران دیگر از خون آنها استفاده کرد و در نتیجه خونشان پس از خون‌گیری دور ریخته می‌شود.

12 توصیه تغذیه‌ای قبل و بعد از اهدای خون

1. شب قبل از اهدای خون و صبح روز اهدای خون برای پیشگیری از افت فشار خون و سرگیجه‌احتمالی، آب فراوانی بخورید و از نوشیدن نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و قهوه خودداری کنید.

2. توجه داشته باشید که وزنتان زیر 50 کیلوگرم نباشد، هموگلوبین‌تان بالای 5/12 باشد و در صورتی که در حال درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستید، در طول 3 تا 6 ماه درمان کم‌خونی از اهدای خون خودداری کنید.

3. هرگز با شکم خالی یا در شرایطی که در حال رژیم گرفتن و کاهش وزن هستید، خون ندهید.

4. شب قبل از اهدای خون از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید زیرا با خوردن غذاهای چرب، چربی‌های دریافتی وارد خون می‌شود و نتیجه آزمایش‌هایی که با آنها فاکتورهای بیماری‌های عفونی سنجیده می‌شوند، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و باعث خواهد شد تا خون اهدا شده دور ریخته شود.

5. در صورتی که گیاهخوار هستید، از آنجا که احتمال کمبود ویتامین B12 در شما وجود دارد، باید از نظر مقدار این ویتامین در بدن بررسی شوید.

6. قبل و بعد از اهدای خون لازم است رژیم غذایی سرشار از منابع غذایی پروتئینی و مملو از سبزی‌های مختلف داشته باشید تا وضعیت جسمانی مناسبی پیدا کنید و خون از دست رفته جبران شود.

7. بلافاصله بعد از اهدای خون به منظور پیشگیری از افت فشار و قند خون، یک بیسکویت ساده یا تکه‌ای کیک با آبمیوه میل کنید.

8. بعد از اهدای خون حداقل در 24 ساعت اول 8 لیوان آب و آبمیوه طبیعی بنوشید.

9. یک هفته تا 10 روز بعد از اهدای خون به‌دلیل اینکه 5/0 لیتر خون از بدنتان خارج شده است، بهتر است مایعات فراوانی بنوشید.

10. در طول یک هفته بعد از اهدای خون از خوردن چای، قهوه، لبنیات و مواد غذایی سبوس‌دار به همراه مواد غذایی که منبع آهن هستند، خودداری کنید و در صورت تمایل به خوردن، یک ساعت با هم فاصله دهید.

11. یادتان باشد دریافت ویتامین‌های گروه B به‌خصوص B12، B6، اسید فولیک، ویتامین C و آهن برای خونسازی ضروری است بنابراین خوردن مواد غذایی که منابع آنها محسوب می‌شوند، قبل و بعد از اهدای خون از مهم‌ترین نکته‌هایی است که باید به آنها توجه کرد. ویتامین B12 در انواع گوشت و B6 در موز، سیب‌زمینی، تخم‌مرغ و انواع مغزها وجود دارد. اسید فولیک در اسفناج، لوبیا و آب پرتقال یافت می‌شود، ویتامین C در آب لیموترش و مرکبات و سبزی‌هایی مانند فلفل دلمه‌ای و گوجه‌فرنگی است و آهن به صورت هم (با جذب بالاتر) در جگر و انواع گوشت و به صورت غیر هم (با جذب کمتر) در انواع سبزی‌های برگ سبز، نخود و عدس یافت می‌شود که برای افزایش جذب نوع دوم بهتر است که با منابع غذایی ویتامین C مصرف کنید.

12. بعد از اهدای خون، به‌خصوص تا یک هفته بعد از این کار، بهتر است که از خوردن غذاهای پرکالری و با ارزش تغذیه‌ای کم مانند انواع فست‌فودها و دسرهای چرب بپرهیزید.

هفته نامه سلامت/531