چگونه از بروز تغییرات ساختاری در ستون مهره‌هایمان جلوگیری کنیم؟
دکتر شاهین صالحی
متخصص پزشکی ورزشی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی
مشکلات ساختاری ستون فقرات به دو شکل عمده انحراف به طرفین (اسکولیوز) و انحراف به پشت (کیفوز) است. گاهی مشکل ژنتیکی است، گاهی هم عادت‌های غلط نشستن و عوامل دیگر باعث بروز این مشکلات می‌شود. برای اختلال‌های ساختاری ستون فقرات از نوع ژنتیکی راهکارهایی وجود دارد. در «درمانگاه» این هفته می‌آموزیم که چطور عادت غلط خود را اصلاح و از بروز تغییرهای ساختاری در ستون فقرات جلوگیری کنیم.
بار سنگین حمل نکنید
بعضی از کودکان یا بزرگسالان عادت دارند فقط از یک دستشان برای حمل کیف استفاده کنند. این عادت غلط است و در درازمدت به شانه‌ها فشار می‌آورد و باعث انحراف ستون فقرات به طرفی که تحت‌فشار است، می‌شود. با این کار دیگر دو کتف در یک راستا قرار نمی‌گیرند.
پس از حمل کیف‌های سنگین خودداری کنید. برای کودکان کوله‌های سبک تهیه کنید و دقت کنید تا فقط وسایل ضروری را با خودشان همراه ببرند. بیشتر کوله‌ها معمولا کمربندهایی در ناحیه شکم دارند که بستن این کمربندها فشار به ستون فقرات و کتف‌ها را کمی کمتر می‌کند. از حمل لپ‌تاپ‌های سنگین هم اجتناب کنید.
شیوه نشستن پشت رایانه را بیاموزید
یکی از ابزارهای مفید و در عین حال آسیب‌رسان به سلامت انسان‌ها رایانه است. استفاده از این وسیله در زندگی ما اجتناب‌ناپذیر شده است پس باید شیوه صحیح استفاده از آن را بدانیم. یکی از آسیب‌های وارده به کاربران رایانه، صدمه به ستون فقرات و مهره‌های گردن است. علت اصلی هم شیوه نشستن اشتباه و تنظیم نبودن سطح میز و صفحه نمایش است. دقت کنید ارتفاع صفحه نمایش مماس با ابروهای شما باشد طوری که سرو گردن کاملا صاف و بدون زاویه قرار گیرد. هنگام نشستن، زانوها باید زاویه قائمه داشته باشند. از صندلی‌های استاندارد و دارای قوس کمری استفاده کنید. ارتفاع میز را طوری تنظیم کنید که آرنج کاملا به میز مماس باشد. از خم شدن روی میز خودداری کنید. قوانین نشستن درست پشت میز باید برای خیاط‌ها، کارمندان، دانش‌آموزان، حروف‌چین‌‌ها و حتی سر میز غذا و... رعایت شود.
ورزش‌های کششی انجام دهید
اگر مجبورید ساعت‌ها پشت میز کار کنید؛ حتما هر 20 تا 30 دقیقه یکبار از جای خود برخیزید، کش و قوسی به بدن بدهید و 3-2 دقیقه‌ای ورزش کششی انجام دهید. این کار باعث می‌شود عضلات از حالت انقباض دربیاید و احساس راحتی کنید. این نکته در راننده‌ها هم صدق می‌کند چون مجبورند ساعت‌های طولانی در یک وضعیت ثابت قرار گیرند. اگر به‌طور ژنتیکی یا اکتسابی شکل ستون فقرات شما تغییر کرده؛ یعنی دچار انحراف جانبی یا انحراف به پشت شده‌اید، روش‌هایی برای اصلاح آن وجود دارد اما بهبود به عامل ایجاد‌کننده، مدت زمان ایجاد اختلال و شدت اختلال ساختاری ستون فقرات بستگی دارد. پزشک با توجه به شرح‌حال از بیمار و یافته‌های پزشکی ممکن است برای بیماران ورزش‌های خاص، خدمات فیزیوتراپی و استفاده از بریس را توصیه کند اما گاهی اختلال آنقدر شدید است که برای اصلاح شکل ستون فقرات، بیمار باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
استفاده مداوم از «ال اس او» حداکثر یک ماه
ال اس او (LSO) به کرست کمری یا کمربندهای طبی نیز معروف است. این کمربندها برای افرادی که دچار دیسک کمر، اسپاسم کمری و ضعف عضلات دیواره شکمی هستند، تجویز می‌شود. دو نوع ال اس او وجود دارد؛ نوعی که دارای فنر جانبی و سفت است و باعث پایداری کمر و برداشته شدن فشار از روی مهره‌های کمر می‌شود و نوع دیگر فنر جانبی ندارد و کشی است. جنس کمربند، چگونگی بستن و اندازه آن بسیار اهمیت دارد. گاهی پزشک این کرست‌ها را برای بیمار تجویز می‌کند ولی مدت استفاده از آن را نمی‌گوید. دیده شده بیماری 6-5 ماه از این کرست استفاده کرده است در حالی که متاسفانه استفاده غیرمجاز نتیجه معکوسی دارد چون LSO بخشی از عملکرد عضلات کمر را به عهده می‌گیرد و اگر مدت استفاده طولانی باشد، عضلات تحلیل می‌روند. تحلیل عضلات هم باعث وابستگی شدید بیمار به کرست‌های کمری می‌شود و اگر فقط یک روز از آن استفاده نکند، دچار درد زیاد در ستون فقرات خواهدشد. توصیه می‌شود هر فردی که بنا به هر دلیلی برایش LSO تجویز شده است، حتما مدت زمان استفاده را رعایت کند. حتی در کنار استفاده از این کمربند، ورزش‌های تقویت کمر را فراموش نکند. مدت استفاده نباید بیشتر از یک ماه باشد اما بیماران می‌توانند متناوب از آن استفاده کنند؛ مثلا روزی که فعالیت زیادی دارند آن را بپوشند.
