کمردرد یکی از شایع‌ترین بیماری‌هاست. تقریبا 90 درصد از افراد حداقل یک بار در زندگی خود درد کمر را تجربه کرده‌اند. هر سال نیز هزینه‌های بسیاری در جامعه صرف درمان کمردرد و عوارض حاصل از بیکار شدن افراد مبتلا می‌شود. این درد در 85 درصد موارد بعد از حدود 2 ماه خود‌به‌خود بهبود می‌یابد؛ حتی اگر به پا انتشار داشته باشد و درمانی برای آن انجام نشود. به کمردردی که کمتر از 1 ماه از زمان شروع آن گذشته باشد، حاد گفته می‌شود، اما اگر بیشتر از 1 ماه طول بکشد، مزمن به حساب می‌آید.
کمردرد یک بیماری مستقل محسوب نمی‌شود بلکه می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر باشد. این درد معمولا به‌دلیل آسیب‌های عضلانی، استخوانی و اعصاب (نخاع یا ریشه‌های عصبی) ایجاد می‌شود. درد در ناحیه احشای شکم، لگن و قفسه سینه نیز ممکن است به شکل کمردرد بروز کند که در این صورت به آن درد انتشاری گفته می‌شود؛ از جمله درد آپاندیسیت، عفونت کلیه، کیست تخمدان، بارداری معمولی و بارداری خارج رحمی. علائم سیاتیک نیز معمولا به‌علت تحریک ریشه عصب در اثر فشار دیسک بیرون‌زده بین‌مهره‌ای به‌وجود می‌آیند. در این موارد کمردرد حالتی تیز و برنده دارد، طوری که ناحیه به‌خصوصی را کرخ و گاه تا انگشت‌ها انتشار پیدا می‌کند. این حالت در جوانان معمولا به دنبال انجام کارهای سنگین و بیرون زدن قسمت ژله‌ای مرکز دیسک اتفاق می‌افتد.
رابطه سن و کمردرد
یکی دیگر از علل کمردرد، آرتروز یا تغییر ماهیت دیسک بین‌مهره‌ای است. با افزایش سن، فضای دیسک بین‌مهره‌ای کاهش می‌یابد. در این حالت حتی صدمات کم هم می‌توانند باعث التهاب و فشار آمدن روی ریشه‌های عصبی شوند. با پیشرفت سن، تغییرات آرتروزی در مفاصل بین‌مهره‌ای نیز باعث تنگی کانال نخاعی می‌شود. در این وضعیت شخص حین ایستادن‌های طولانی‌مدت در هر دو پای خود احساس درد می‌کند. گاه حتی قدرت راه‌رفتن طولانی را از دست می‌دهد و ناچار به توقف می‌شود. این تغییرات را معمولا می‌توان در رادیوگرافی مشاهده کرد. در تنگی کانال نخاعی اگر قسمتی از دیسک به داخل کانال نخاع وارد شود، کانال را به شدت تنگ می‌کند. در این صورت ممکن است علائم شدید و خطرناکی مثل از دست دادن حس اندام، اختلال در کار روده یا مثانه و از دست دادن کنترل ادرار پیش بیاید.
فیبرومیالژی و کمردرد
فیبرومیالژی یکی دیگر از علل شایع کمردرد است. مشخصه اصلی فیبرومیالژی سفتی صبحگاهی، خستگی و دردهای عضلانی است. در این بیماری، فشار آوردن روی نقاط خاصی از بدن با درد همراه است. این نواحی دردناک، نقاط ماشه‌ای یا Trigger Poinنام دارند. درد در فیبرومیالژی معمولا در حیطه یک عصب محیطی است و باعث کاهش محدوده حرکتی گروهی از عضلات می‌شود. از دیگر علل کمردرد می‌توان به عفونت‌های استخوان و التهاب استخوان (اسپوندیلیت آنکیلوزان) اشاره کرد. تومورها نیز به‌خصوص وقتی استخوان‌ها را گرفتار می‌کنند، می‌توانند از علل شایع کمردرد در افراد مسن باشند.
راه رفتن در آب می‌تواند کمردرد را کاهش دهد
از درمان‌های اولیه کمردرد می‌توان به استراحت، گرمادرمانی و سرمادرمانی، استفاده از داروهای مسکن و پیاده‌روی در آب اشاره کرد. ورزش کردن در حالت خوابیده نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای این منظور پا باید روی صندلی یا مبل قرار گیرد و زانوها و مفصل لگن 90 درجه خم شوند. افراد مبتلا به کمردرد باید هنگام خواب در حالت طاقباز یک بالش زیر دو زانوی خود قرار دهند. اگر هم به پهلو می‌خوابند، باید بین دو زانوی خود یک بالش بگذارند.
دکتر علی‌اکبر اسماعیل‌جاه
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
