آنهایی که تولید ازن می کنند, اصلا مورد تایید مراکز بهداشتی نیستند
آلودگی هوا یکی از چالش‌های بهداشتی است که سلامت ساکنان شهرهای بزرگ را تهدید می‌کند. در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، میزان آلاینده‌های هوا گاهی آنقدر زیاد می‌شود که پزشکان و کارشناسان بهداشتی توصیه می‌کنند کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد مبتلا به ناراحتی‌های قلبی و تنفسی از تردد غیرضروری در شهر پرهیز کنند و در خانه بمانند. این در حالی است که بررسی‌ها نشان داده هوای داخل خانه هم می‌تواند آلوده باشد و سلامت افراد را به خطر بیندازد. عدم توجه به تهویه مناسب و اصولی آپارتمان‌ها و ساختمان‌های مسکونی هنگام طراحی و ساخت، استفاده از انواع مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده، اسپری‌ها و مواد خوشبوکننده هوا و سیگار کشیدن در فضاهای کوچک و بسته موجب می‌شود هوای داخل خانه هم آلوده باشد. در چنین شرایطی ممکن است افراد به ویژه آنهایی که نوزاد یا فرد بیماری در خانه دارند به فکر خرید دستگاه تصفیه هوا بیفتند.
اما آیا این دستگاه‌ها آلاینده‌ها را از بین می‌برند؟ آیا می‌توان با خرید یک دستگاه تصفیه هوا از تمیز بودن هوای خانه مطمئن شد؟
انواع مختلف دستگاه‌های تصفیه هوا در بازار وجود دارد. از انواع کوچک و قابل حمل مخصوص استفاده در خودرو و اتاق‌های کوچک گرفته تا انواع بزرگ‌تر مخصوص خانه، محل کار، مدرسه و محیط‌های عمومی. این دستگاه‌ها در شکل‌ها، اندازه‌ها و با قیمت‌های مختلف در بازار به فروش می‌رسند و قیمت آنها با توجه به نوع و اندازه از 25 هزار تومان تا 700 هزار تومان متغیر است. تولیدکنندگان این محصولات ادعا می‌کنند استفاده از این دستگاه‌ها برای نوزادان و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی بسیار مفید است و تمام ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها را از محیط حذف می‌کند. مثلا ادعا می‌شود یک ساعت استفاده از دستگاه تصفیه هوای لامپی که با قیمت حدود 28 هزار تومان به فروش می‌رسد در یک اتاق 12 متری، هوا را کاملا تمیز و تمام سطوح را میکروب‌زدایی می‌کند. حتی ترشحات عطسه نفوذ کرده درون مبل! حذف باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها، حذف بوی بد و گازهای آلاینده و دود سیگار، گرده گیاهان، گرد و غبار و امواج مزاحم در محیط از دیگر مزایای استفاده از این محصول است. اما آیا واقعا این‌طور است؟ نظر متخصصان را در این باره بخوانید.
نظر فوق‌تخصص آسم و آلرژی
دکتر لیدا عطارد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
از فیلترهایی‌که ازن تولید می‌کنند، استفاده نکنید
فیلترهای هوا یا همان تصفیه‌کننده‌ها شامل انواع فیلترهای بسیار موثر فیلتر هوای محدود و انواع مکانیکی و الکترواستاتیک آنها برای کاهش ذرات معلق در هوا و آلرژن‌های مختلف مانند گرده‌ها و پوسته‌های حیوانات خانگی و ذرات مایت هستند. این فیلترها معمولا برای استفاده در فضاهای بسته به افراد توصیه می‌شوند. گاهی فیلترهای تصفیه‌کننده هوا داخل سیستم‌های گرمایشی یا خنک‌کننده (در منازل، خودروها، هواپیماها و...) تعبیه می‌شوند. جاروبرقی‌های مجهز به فیلترهای HEPA و کیسه‌های دو جداره نیز به کاهش میزان ذرات معلق در هوا کمک می‌کنند. بد نیست بدانید که انواعی از فیلترها در بازار وجود دارند که گاز ازن تولید می‌کنند و این وسایل، به هیچ عنوان برای استفاده، مناسب نیستند زیرا گاز ازن یک محرک قوی برای دستگاه تنفس به حساب می‌آید و به همین دلیل ما استفاده از فیلترهای تولیدکننده ازن را به افراد مختلف، به ویژه بچه‌ها، سالمندان و آنهایی که مشکلات تنفسی دارند، توصیه نمی‌کنیم. شایان ذکر است در منازلی که اثاثیه فراوان مانند فرش، موکت، مبلمان و حتی حیوان خانگی نگهداری می‌شود و در واقع تولید ذرات معلق در هوا، بالا است، فیلترها کارایی چندانی نخواهند داشت. البته بهتر است این را هم بدانید که مطالعات نشان داده‌اند که مصرف طولانی مدت این نوع فیلترها به کاهش علائم بیماری در برخی بیماران مبتلا به آسم و آلرژی بینی، کمک کرده است.
نظر متخصص بهداشت محیط
دکتر سعید متصدی زرندی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی
آلاینده‌ها را از خانه دور کنید
به طور کلی دستگاه‌های تصفیه هوا براساس چند نوع سیستم مختلف کار می‌کنند. آنهایی که تولید ازن می‌کنند، اصلا مورد تایید مراکز بهداشتی نیستند چون خود ازن یک نوع آلاینده هوا محسوب می‌شود. بعضی از این دستگاه‌ها هم از یون منفی استفاده می‌کنند که هنوز تحقیقات معتبر و آنچنانی برای تایید مناسب بودن یا نبودن یون منفی صورت نگرفته است. اما نکته دیگر این است که به دلیل اینکه دستگاه‌های تصفیه هوا از حجم‌های کم استفاده می‌کنند و در واقع حجم کمی از هوا را به گردش درمی‌آورند، برای یک فضای بزرگ و باز مناسب نیستند و باید حجم هوای مورد نظر ما با توجه به سایز دستگاه تعیین بشود. با این حساب، استفاده از یک دستگاه تصفیه هوای پرتابل کوچک برای تصفیه کردن هوای یک اتاق بزرگ چندان مناسب به نظر نمی‌رسد.
بنده فکر می‌کنم که ادعاهایی که در مورد این دستگاه‌ها می‌شود، بیشتر جنبه تبلیغاتی و تجاری دارد. ما برای اینکه بتوانیم آلودگی هوا را از محیط‌های مسکونی و سرپوشیده دور کنیم، باید بتوانیم منابع آلوده کننده هوا را از بین ببریم.
مهم‌ترین آلودگی‌هایی که ممکن است در خانه یا سایر محیط‌های بسته انتشار پیدا کنند و ما را به دردسر بیندازند شامل دود سیگار، آلاینده‌های حاصل از شعله‌های اجاق گاز، بخاری‌ها، شومینه و انواع سیستم‌های گرمایشی، ترکیبات فرمالدیید موجود در مبلمان‌های فراوان منزل و رزین‌هایی است که برای پولیش یا جلا دادن استفاده می‌شوند. بنابراین، ما باید پیش از اینکه به فکر تهیه دستگاه‌هایی برای تصفیه هوای منزلمان باشیم، به این فکر کنیم که چطور می‌توانیم به بهترین شکل ممکن، عوامل آلوده‌کننده اطراف‌مان را به حداقل برسانیم. همچنین بهتر است که در طراحی ساختمان‌ها و محیط‌های سربسته به بحث تهویه مطبوع و تهویه‌های مرکزی توجه بیشتری داشته باشیم تا از شر انواع آلاینده‌ها در امان بمانیم.
نظر متخصص بیماری‌های عفونی
دکتر هوشنگ ساغری، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
هیچ دستگاهی برای حذف مواد سمی و بیماری‌زا نداریم
به تازگی برخی از تولیدکنندگان دستگاه‌های تصفیه هوا ادعا می‌کنند که دستگاه‌هایشان می‌توانند عوامل عفونی و ویروس‌های موجود در خانه مانند ویروس آنفلوآنزا را از بین ببرند و بنابراین اگر افراد یک دستگاه جدید تصفیه هوا بخرند و در منزلشان بگذارند، دیگر از شر ابتلا به آنفلوآنزا یا سایر بیماری‌های عفونی و ویروسی در امان می‌مانند.
در این مورد باید بگویم که ما در درجه اول باید بدانیم که چه فیلترهایی در این دستگاه‌ها استفاده شده که تولیدکنندگان آنها چنین ادعاهایی می‌کنند و بعد در مورد درست یا غلط بودن این ادعاها تصمیم بگیریم. اما نکته مهم اینجاست که بعید است چنین دستگاهی اختراع شده باشد که بتواند تمام ترکیبات مضر هوا را بگیرد و در عوض اکسیژن پس بدهد. البته امکان دارد که برخی از این دستگاه‌ها بتوانند برخی از ذرات معلق موجود در هوا را جذب و تصفیه کنند اما فکر نمی‌کنم که آنها قادر به تصفیه تمام ترکیبات مضر و سمی مانند جیوه یا مونواکسیدکربن باشند. بهتر است بدانید که وجود یک چنین دستگاهی که قادر به حذف تمامی مواد سمی و بیماری‌زا از محیط باشد بعید به نظر می‌رسد چون در آخرین تحقیقات و مطالعاتی هم که در این زمینه‌ها در مجلات معتبر پزشکی در سال 2010 به چاپ رسیده، به تولید چنین دستگاهی اشاره نشده است.
هفته نامه سلامت
