بر اساس تحقیقاتی که در سال 2012 روی ورزشکاران المپیک لندن انجام و نتایج آن در سال 2013 در British Journa- of Sports Medicine منتشر شد، بیش از نیمی از ورزشکاران دچار پوسیدگی دندان، 44/6 درصد دچار آسیب‌های دندانی متوسط تا شدید و 76 درصد دچار التهاب لثه بودند. 40 درصد این ورزشکاران اعلام کردند از مشکل خود باخبرند و 28 درصد اعتراف کردند این مساله روی کیفیت زندگی آنها اثر منفی داشته است. 18 درصد نیز پذیرفتند مشکلات دندانی روی تمرینات و ورزش حرفه‌‌ای‌شان تاثیر منفی گذاشته است. نمونه این تحقیق روی فوتبالیست‌های انگلیسی نیز نتایج مشابهی را نشان داد.

     به نظر می‌رسد احتمال پوسیدگی دندان در ورزشکاران به دلیل مصرف نوشیدنی‌های ورزشی شیرین در طول روز و میان‌وعده‌های آماده مثل غلاتی که عموما به دندان‌ها می‌چسبند‌‌، همچنین به دلیل تنفس دهانی و کمی ترشح بزاق حین ورزش بالا باشد. مساله حائزاهمیت‌تر اینکه معمولا ورزشکاران به دلیل مشغله تمریناتی اهمیت چندانی به بهداشت و سلامت دندان‌هایشان نمی‌دهند. ورزشکاران حرفه‌‌ای غیر از پوسیدگی دندان‌ها، در معرض انواع آسیب‌های دندانی هم هستند.

ورزشکارانی که بیشتر در خطرند‌
      ورزشکاران رشته‌های بوکس، کاراته‌‌، جودو، هاکی‌‌، راگبی، بسکتبال، والیبال، فوتبال، هندبال و حتی کوهنوردان و اسکی‌بازان همگی در معرض آسیب‌های دندانی هستند. این آسیب می‌تواند در حد شکستگی تکه‌‌ای از دندان یا لقی آن یا درآمدن کامل دندان باشد. متخصصان پزشکی ورزشی و کادر پزشکی که در ورزشگاه حاضرند باید در وسایل خود مایع نگهدارنده دندان داشته باشند تا بلافاصله بعد از شکستگی یا افتادن دندان آن را داخل مایع قرار دهند تا سالم بماند و فورا به جراح ارجاع دهند. جراحی‌‌‌ها و درمان‌های مربوط به صدمات ناشی از ورزش معمولا بسیار طولانی و هزینه‌بر است.

ضرورت معاینه مرتب دهان و دندان
      داشتن بدنی سالم برای هر ورزشکاری اولویت محسوب می‌شود. درد دندان به سادگی باعث بدحالی ورزشکار و عقب‌ماندن او از تمرینات و دیدن نتایج ناخوشایند در مسابقات ورزشی می‌شود. به همین دلیل ضروری است ورزشکار نه‌تنها با مشاهده کوچک‌ترین ناراحتی به متخصص مراجعه کند بلکه باید برای پیشگیری از بروز ناراحتی حتما مراجعه دوره‌‌ای به دندان‌پزشک داشته باشد.

شایع‌ترین آسیب‌های دندانی
      غیر از شکستگی و ترک ‌‌مینای دندان به دلیل فشردن فک‌‌‌ها روی هم، فرسایش دندان یکی از شایع‌ترین آسیب‌های دندانی در ورزشکاران است. فرسایش دندان به معنی از دست دادن بافت رویی دندان بدون دخالت باکتری‌هاست. مصرف نوشیدنی‌‌‌ها و مواد غذایی ورزشی و حتی برخی عادت‌های و اختلالات تغذیه‌‌ای نقش مهمی در این میان دارد. ورزشکاران حرفه‌‌ای باید در طول تمرین به اندازه کافی مایعات دریافت کنند. گرچه اکثر مایعات و مواد غذایی ورزشی کیفیت بالایی دارند اما حاوی اسیدهایی هستند که به شدت به ‌‌مینای دندان آسیب می‌زند. از سوی دیگر، برخی ورزشکاران عادت دارند تکه‌‌ای لیموترش داخل دهان‌شان بگذارند. اما اسیدسیتریک به سادگی به ‌‌مینای دندان حمله می‌کند و باعث فرسایش آن می‌شود. غیر از این مسائل فشردن دندان‌ها به هم و دندان‌قروچه نیز در برخی ورزشکاران به‌ویژه ورزشکارانی که در رشته‌های اسکیت، ژیمناستیک، ایروبیک، دوچرخه‌سواری، غواصی و شنا، ورزش‌های رزمی، قایقرانی و کوهنوردی فعالیت دارند، شایع‌تر است.

از محافظ دندان استفاده کنید
      در برخی ورزش‌ها استفاده از کلاه ایمنی برای محافظت از سر لازم است اما این نوع کلاه‌‌‌ها معمولا محافظ خوبی برای فک و دندان نیستند. بررسی‌های بسیاری نشان داده استفاده از محافظ دندان نه‌تنها اختلالی در فعالیت ورزشی ورزشکار و حرف زدن و تنفس او ایجاد نمی‌کند بلکه می‌تواند از بسیاری آسیب‌های دندانی و بافتی و حتی پارگی لب و زبان و آسیب مفصل فک پیشگیری کند. البته این نوع محافظ‌‌‌ها بهتر است به صورت شخصی و متناسب با اندازه فک افراد ساخته شود. دندان عقل برای ورزشکارا ن بمب ساعتی است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد خطر شکستگی فک پایین در ورزشکاران حرفه‌‌ای 4 برابر سایر افراد است. از سوی دیگر، ناتوانی در تمیز نگه داشتن دندان عقل به دلیل دسترسی سخت مسواک یا نخ دندان به آن باعث پوسیدگی و بروز التهاب و کیست و عفونتی می‌شود که به سادگی دندان‌های اطراف را هم درگیر می‌کند. به همین علت به ورزشکاران توصیه می‌شود برای موقعیت‌سنجی دندان عقل به دندان‌پزشک مراجعه کنند تا وی در صورت لزوم آن را بکشد.

اصول پیشگیری از آسیب‌های دندان
      مسواک زدن بعد از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین مهم‌ترین کار است. جویدن آدامس نیز به افزایش ترشح بزاق کمک می‌کند. همچنین به ورزشکاران توصیه می‌شود پایان غذا پنیر بخورند که خاصیت ضد اسید دارد. در مورد ورزشکاران آماتور توصیه می‌شود سالی یک بار و در مورد ورزشکاران حرفه‌‌ای هر 6 ماه یکبار حتما مراجعه‌‌ای به دندانپزشک داشته باشند تا با مشاهده علایم اولیه پوسیدگی مسئله رفع شود و به دردهای شدید سایر اندام‌‌‌ها ختم نشود.

 دکتر شیرین معماران 
متخصص پروتزهای دندانی و ایمپلنت، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

هفته نامه سلامت/578