تعطیلات تابستانی یک فرصت طلایی برای دانشآموزان است. از یک طرف از درس و کلاس و استرسهای 9 ماه مدرسه فارغ میشوند و از طرف دیگر، فرصتی دارند تا ضعفها و مشکلاتی که در دوران مدرسه با آن درگیر هستند را جبران کنند، اما آنچه اهمیت دارد این است که تعطیلات 3 یا 4 ماهه بچهها به نحوی سپری شود که در جهت افزایش تواناییها و مهارتهای مورد نیاز زندگیشان باشد.
این روزها بسیاری از والدین به محض تعطیلی بچهها آنها را در کلاسهای مختلف ورزشی و تفریحی و حتی درسی ثبتنام میکنند و بچهها مجبورند از صبح تا بعدازظهر، وقت خود را در این کلاسها بگذرانند. البته با وجود اشتغال مادران، شاید بخشی از این کار از روی اجبار نیز باشد. در مقابل والدینی هستند که معتقدند بچهها 9ماه درس خواندند، و هر روز صبح زود از خواب بیدار شدهاند پس بهتر است در تابستان فقط استراحت کنند و در خانه بمانند. موضوع مهمتر این است که در سالهای اخیر با وجود افزایش برنامههای فوقبرنامه در زمینههای مختلف؛ بسیاری از والدین تصور میکنند اگر فرزندشان در کلاسهای مختلف هنری، علمی و ورزشی شرکت نکند، از همسالان خود عقب میماند بنابراین چه در زمان مدرسه و چه در تعطیلات تابستانی بچهها را در کلاسهایی که خودشان تشخیص میدهند برای آینده آنها خوب است، ثبتنام میکنند و بچه هم مجبور است اوقات فراغتش را آنگونه که والدین برایش برنامهریزی کردهاند، بگذراند. فارغ از اینکه شما جزو کدام گروه از والدین هستید، اگر در حال حاضر با این سوال مواجه هستید که در تعطیلات تابستانی، چگونه به فرزندتان کمک و برایش برنامهریزی کنید، به این نکتهها توجه داشته باشید:
برنامهریزی برای تعطیلات باید برعهده خود بچهها باشد
برخی از والدین بچهها را به فرهنگسرای محل یا مدرسه میبرند و آنها را به صلاحدید خودشان در کلاسهای هنری، آموزشی و ورزشی ثبتنام میکنند. این کار درست نیست. از آنجا که شیوه آموزشی ما در مدرسه ایراد دارد و بچهها مدام تحتاسترس هستند، بهتر است در فصل تابستان آنطور که خودشان دوست دارند، اوقاتشان را بگذرانند. به بیان دیگر، نکته مهم این است که اگر والدین میخواهند بچهها را در این فرصت 3 تا 4 ماهه در کلاسهایی ثبتنام کنند که وقتشان به بطالت نگذرد، باید حتما مطابق نظر خود بچهها باشد، نه از روی زور و اجبار یا صلاحدید خودشان. گاهی اوقات برخی والدین کلاسهایی که خودشان دوست دارند یا کلاسهایی که در قدیم نبوده ولی خودشان دوست داشتند در آن شرکت کنند را به بچهها تحمیل میکنند در حالی که این کار نادرست است و به صلاح بچهها هم نیست. حتی دیده شده بسیاری از بچهها کلاسهایی که خودشان دوست دارند را انتخاب میکنند، ولی بعد به چهره پدر و مادرشان نگاه میکنند تا تایید آنها را بگیرند ولی میبینند والدینشان موافق نیستند، منصرف میشوند، بنابراین بچهها باید بتوانند با میل خودشان آنگونه که خودشان دوست دارند در کلاسهای تابستانی شرکت کنند.
اما و اگرهای کلاسهای درسی در ایام تعطیلات
معمولا توانایی بچهها در دروس مختلف با یکدیگر متفاوت است. ممکن است بچهها در برخی دروس ضعیف باشند و نمره خوبی نداشته باشند. والدین نیز تابستان را بهترین فرصت میدانند برای جبران ضعفهای تحصیلی بچهها و آنها را هر روز به کلاسهای درسی میفرستند و کلا بچهها از تعطیلات چیزی متوجه نمیشوند. این کار نیز درست نیست. بچههایی که در دروس خاصی ضعیف هستند، میتوانند در تابستان نیز درسهایشان را مرور کنند نه اینکه هر روز مانند مدرسه به کلاس بروند. معمولا بهتر است بچهها هفتهای یک روز در کلاسهای درسی شرکت یا در هفته یک یا چند جلسه درسهایشان را تمرین کنند. البته این توصیه مختص بچههایی نیست که در درس مشکلی ندارند، یعنی بچهای که نمراتش خوب نیست نیازی نیست در کلاسهای درسی شرکت کند. همچنین تابستان فرصت خوبی برای بچههایی است که اختلال یادگیری دارند به گونهای که هوش خوبی دارند ولی در برخی درسها ضعیف هستند. آنها در این زمان میتوانند با شرکت در کلاسهایی این اختلال را با روشهای تخصصی روانشناسی مانند افزایش مهارتهای حل مساله و درک مطلب، برطرف کنند. همچنین تابستان برای کودکان دچار اختلال توجه و تمرکز (ADHD) فرصت خوبی است تا مشکلشان را برطرف کنند. نکته مهم این است که برای کمک به این بچهها کلاسهایی وجود دارد که همراه با بازی، مشکل تمرکز نداشتن کودک نیز برطرف شود ولی این به آن معنا نیست که بچه در طول تابستان نیز مدام درس بخواند یا ضعفهای درسیاش را با تمرینهای روزانه سخت برطرف کند.
کلاسهای طولانی به انتخاب بچهها
برخی از مراکز فرهنگی و هنری، کلاسهایی را برگزار میکنند که بچهها از صبح تا بعدازظهر در آن مکان میمانند و کلاسهای تفریحی، هنری و ورزشی برایشان برگزار میشود. ما به همه والدین توصیه نمیکنیم بچهها را از صبح تا ظهر یا تا بعدازظهر در این پکیج آموزشی ثبتنام کنند ولی اگر بچهای با توجه به تواناییاش خودش تمایل داشت با این شیوه اوقات فراغتش را بگذراند، هیچ اشکالی ندارد. در اکثر این کلاسها فضای شادی وجود دارد و بچهها از اینکه بازی کنند، آموزش ببینند و با دوستانشان باشند، لذت میبرند. برخی بچهها دوست دارند تعطیلات تابستانیشان را در این فضا باشند، اما اگر بچه خسته شود، از این وضعیت لذت نبرد و مدام تحتاسترس باشد، اصلا توصیه نمیشود او را با این شیوه به کلاسهای تابستانی بفرستید.
کدام کلاسهای آموزشی برای بچهها ضرورت دارند؟
همانطور که بیان شد، بچهها باید در انتخاب کلاسهای تابستانی آزاد باشند و نباید آنها را به شرکت در کلاس خاصی مجبور کرد. اگر حتما تمایل دارید بچهها در اوقات فراغتشان مهارتی نیز یاد بگیرند بهتر است آنها را در یک کلاس هنری و یک کلاس ورزشی ثبتنام کنید و انتخاب این کلاسها را هم برعهده بچهها بگذارید. یکی از مراجعان من پدری بود که در دوران کودکی علاقهمند به تنیس بود و فرزندش را با استدلالهای مختلف وادار میکرد او هم باید به کلاس تنیس برود. این کار اصلا درست نیست. یک کلاس هنری مانند موسیقی و یک کلاس ورزشی مانند فوتبال یا والیبال، نه بچهها را از نظر روانی تحتاسترس قرار میدهد و نه اینکه وقتشان به بطالت میگذرد، بنابراین شرکت در کلاسهای هنری و ورزشی برای بچهها در اولویت است و اگر تمایل به شرکت در رشتههای دیگر آموزشی و تفریحی وجود داشت، خود بچهها با توجه به شرایط والدین، میتوانند آنها را انتخاب کنند.
دکتر آذر متین
روانشناس کودک و مدرس دانشگاه