هفته پیش، سانحه تلخ کشته شدن 19 سرباز در محور سیرجان- نی‌ریز همه اخبار را تحت‌تاثیر خود قرار داد؛ اخباری که البته بازتاب گسترده‌ای ابتدا در روزنامه‌ها و صفحات شخصی و مجازی پیدا کرد و بعد جنبه رسمی گرفت و رسانه ملی به آن پرداخت؛ رسانه‌ای که ابتدا تنها از سقوط اتوبوسی به دره خبر داده و اشاره‌ای هم به سرنشینان آن نکرده بود و بعد از گفت‌وگوی خبرگزاری ایسنا با سرهنگ نادر رحمانی، رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا، مشخص شد کشته‌شدگان این حادثه همه سرباز بوده‌اند. خبر مرگ تلخ است؛ مرگ جوان تلخ‌تر؛ مرگ دسته‌جمعی باز هم تلخ‌تر اما اینکه آنها –سربازان- امانتی در دست یک ارگان دولتی بودند و خانواده‌هایشان چشم‌انتظار آنها که مرخصی 10 روزه گرفته بودند و به خانه‌هایشان برمی‌گشته‌اند و تلخ‌تر از آن اینکه اشتباه و خطای بارز و غیرانسانی راننده آنها را به کام مرگ کشید، ابعاد این اتفاق را بارها گسترده‌تر از یک سانحه مرگ کرد؛ اتفاق تلخی که در «موضوع ویژه» این هفته به آن پرداخته‌ایم.
در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه 2 که با حضور دکتر ایرج حریرچی، قائم مقام وزارت بهداشت و سرهنگ محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راه ناجا و امیر سرتیپ دوم سیدکمال پیامبری، معاون آموزش نیروی زمینی ارتش و یک کارشناس تصادف برگزار شد، سرهنگ محمدحسین حمیدی با اعلام این خبر که در این حادثه 13 نفر در لحظه و 7 نفر در بیمارستان کشته شدند، گفته بود: «در این حادثه عملکرد راننده در طول مسیر مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که راننده در گردنه نرسیده به نی‌ریز با ترمزهای پی در پی سبب می‌شود ترمز اتوبوس عملکرد خود را از دست بدهد و مثل همیشه عامل انسانی بیشترین سهم را در بروز تصادفات داشته.»
امیر سرتیپ دوم سیدکمال پیامبری، معاون آموزش نیروی زمینی ارتش هم ضمن تایید کشته شدن 20 سرباز که دوره آموزشی خود را تمام کرده بودند و در راه برگشت به خانه بوده‌اند، درباره وسیله نقلیه‌ای که حامل آنها بوده، گفته بود: «ارتش از شرکت‌های اتوبوسرانی این اتوبوس‌ها را کرایه می‌کند و استانداردهای اتوبوس کاملا مشهود بوده و در حال حاضر فرمانده نیروی زمینی ارتش در استان فارس در حال رسیدگی به موضوع است.»
در حالی که در این نشست جزییاتی از حادثه داده نمی‌شود، دکتر ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت با بیان اینکه طی 2 شب گذشته که 2 سانحه تصادف رانندگی یکی در ساعت 1:20 دقیقه و دیگری در ساعت 2:18 دقیقه اتفاق افتاد، در کمتر از 10 دقیقه یعنی حدود 6 دقیقه آمبولانس‌ها بر سر هر 2 صحنه تصادف حضور داشتند و 26 آمبولانس و یک اتوبوس آمبولانس به سر صحنه رفتند، گفت: «متاسفانه 16 نفر فوتی در صحنه تصادف داشتیم و 3 نفر نیز حین ورود به بیمارستان نی‌ریز مرحوم شدند و بیش از نیمی از مجروحانی که به بیمارستان رفتند نیز تاکنون ترخیص شده‌اند و 13 نفر هم در حال حاضر در آی‌سی‌یو به سر می‌برند که از این تعداد حال 5 نفر وخیم است.»
دکتر حریرچی در حالی که متاثر از این حادثه بود، گفت: «می‌دانم –حرفهای من- اعتراضات و عواقبی در پی خواهد داشت اما اجازه بدهید ضمن تشکر از اقداماتی که برای این عزیزان انجام شده، با تاسف بگویم اتوبوسی که 19 کشته در آن بود، همگی سربازان عزیز ما بودند و من با اکثر پدر و مادرهای آنها گریستم؛ اکثرا لیسانس عمران، الکترونیک و فوق‌دیپلم بودند. اتوبوس آنها هم شخصی بوده و به جای 40 سرباز، 45نفر سوار کرده بوده؛ 8 نفر مسافر قاچاق داشته که در باک و صندوق اتوبوس سوار شده بودند؛ 3 بار بعد از اینکه افطار کرده بودند ماشین‌هایی که مشخصات آنها موجود است، کنار اتوبوس می‌ایستند و جنس قاچاق (انبه، میوه و مواد مخدر) به این ماشین اضافه می‌شود و به این عزیزان اجازه پیاده شدن ندادند، از ترس اینکه گزارشی بدهند و بعد از اینکه سرباز سرشیفت آنها –که الان توی آی‌سی‌یو است- چند بار به راننده 70 ساله اعتراض می‌کند که سرعتت را کم کن، او نه‌تنها توجهی نمی‌کند، بلکه به این سرباز توهین هم می‌کند.» او همچنین به اثبات سرعت غیرمجاز و ناتوانی راننده در کنترل ماشین و بریدن لنت ترمز اشاره کرد.
راننده اتوبوس و شرکت اتوبوسرانی باید جوابگو باشند
بعد از صحبت‌های دکتر حریرچی، سرهنگ حمیدی، رئیس پلیس راهور هم با عنوان اینکه جی‌پی‌اس‌های این اتوبوس‌ها آفلاین و قدیمی است و به تازگی در حال تبدیل شدن به سیستم آنلاین است، گفت: «این اتوبوس داخل پادگان و جلوی پلیس کنترل شده ولی بعد از اینکه پاسگاه را رد می‌کند، بین سیرجان و نی‌ریز این بارگیری‌ها-غیرمجاز- صورت می‌گیرد و قبل از نی‌ریز از سیستم خارج می‌شود.» او در پاسخ به این سوال که چه کسی باید سرعت و حرکت اتوبوس‌ها را کنترل کند، گفت: «مسوول این اتوبوس‌ها شرکت حمل و نقل و صاحب ماشین است وآنها باید پاسخگو و ضامن سالم رساندن مسافران باشند.»
مرگ‌های اردویی عمق فاجعه را نشان می‌دهند
محمدکریم خسروی، کارشناسی رسمی دادگستری در امور تصادفات هم با اشاره به این موضوع که در سال‌های اخیر کمتر شاهد این حوادث هستیم ولی به واسطه زمین‌پیما بودن کشور و تعداد زیاد سفرهای زمینی برخی اوقات شاهد حوادث ناگوار هستیم، گفت: «در حوادث مشابه که شرایط اردویی دارند، عمق فاجعه بهتر نشان داده می‌شود که در اکثر موارد یا عامل تصادف راننده است یا راه یا وسیله نقلیه اما عامل چهارم نیز جدیدا اضافه شده که سازمان‌های مسوول و امداد و نجات هستند.» او با بیان اینکه من از رانندگان دفاع می‌کنم و نقش سازمان حمل و نقل و قصور شرکت تعاونی مربوطه در این قضیه مشخص است، افزود: «مشکل دیگر در ناوگان بار و مسافربری ما این است که خودروها خودمالکی هستند و اساسا این کار حرفهای نیست. به این معنا که کسی ماشین سبک‌تری مانند مینی‌بوس یا خاور را می‌فروشد و اتوبوس یا کامیون می‌خرد. شرایط لیزینگ هم به او تحمیل می‌شود.»
معاون آموزش نیروی زمینی ارتش هم در پاسخ به این سوال که آیا این اتوبوس به صورت مجاز تهیه شده بوده، گفت: «بله، ما این اتوبوس را از تعاونی کرمان تهیه کردیم و امیر فرمانده نیروی زمینی دستور پیگیری اکید را درباره وضعیت این سربازان داده‌اند.»
تصادف عامل دوم مرگ و میر در ایران است
در ادامه این بحث دکتر حریرچی عامل اصلی مرگ در گروه سنی 15 تا 29 سال را تصادف دانسته و گفت: «در کل کشور تصادف عامل دوم مرگ است، در حالی که در دنیا نهم است.» تاثربرانگیز‌تر اینکه قائم‌مقام وزیر بهداشت در توضیحات خود اضافه کرد: «ما هشتمین کشور از لحاظ تعداد تصادفات هستیم و قبل از ما 6 کشور آفریقایی و یک کشور آسیایی هستند!»
او با عنوان اینکه ما 17 در 100 هزار نفر کشته داریم، در حالی که در سوئد کشته‌شدگان 2/8 درصد است، ادامه داد: «باید از این فرصت برای یک عزم ملی استفاده کنیم. ارگان‌ها و خانوارها دست به دست هم بدهند. راننده هم یک ایرانی است که کار خلاف می‌کرده و رئیس جمهور ما در سازمان ملل تعهد داده تا 20 سال دیگر 10هزار نفر از کشته‌شدگان تصادف را کم کند.»
رئیس پلیس راه ناجا البته در پاسخ به صحبت‌های دکتر حریرچی و آمار بالای تصادفات می‌گوید: «ما در بحث آماری با آقای دکتر مخالفیم. کشور ایالات متحده از ما جلوتر است.» ایشان در جواب دکتر حریرچی می‌گوید: «جمعیت آمریکا 4 برابر ماست.» حمیدی این آمار را قطعی نمی‌داد و حتی در رابطه با مجروحان می‌گوید: «شما می‌گویید در کاشان 36 نفر مجروح بوده، در حالی که کل سرنشینان 22 نفر بوده است.»
در حالی که این گفت‌وگو به بحث انتقادی این 2 مقام مسوول می‌رسد، دکترحریرچی می‌گوید: «این به بحث ما کمک می‌کند؟! مرجع پزشکی قانونی است و کتابی که پلیس منتشر کرده به نام گزارش جهانی ایمنی راه‌ها و اینها عدد دارند و در حالی که ایران ادعا می‌کند 17هزار نفر کشته دارد، سازمان بهداشت جهانی آمار 24 هزار نفر را داده و کتابش چاپ شده، اما اگر 13 هزار نفر هم باشد، فاجعه است. یک نفر هم فاجعه است!»
محمدکریم خسروی، کارشناس رسمی دادگستری هم با بیان اینکه در سال 84 نزدیک به 28 هزار نفر کشته شدند و در سال 94 این عدد به حدود 17 هزار رسیده، گفت: «این توفیق است ولی جان یک آدم هم مهم است. نمی‌شود کسی که جانش را از دست داده، برگرداند. در ازای یک نفر فوت‌شده سر صحنه تصادف، یک نفر هم از سر صحنه تا بیمارستان فوت می‌کند. این جای خوشحالی دارد که اورژانس وزارت بهداشت 15 کیلومتر فاصله را در 6 دقیقه طی کرده و اجازه بدهید خدمات همدیگر را دفع نکنیم!»
سرهنگ محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راه ناجا هم در پایان با اشاره به اینکه امسال را سال ایمنی جاده‌ها نامگذاری کردیم و بعد از عید فطر سفرهای تابستانی و طرح تابستانه داریم، گفت: «سامانه آنلاین اتوبوس‌ها تخلفات را نشان می‌دهد و 600 دستگاه دوربین هم اضافه شده و نظارت‌ها را افزایش دادیم.»
او همچنین با عنوان اینکه ما 230 کیلومتر جاده داریم و همه را نمی‌توان پوشش داد، از راه‌اندازی سامانه 110120 خبر داد و گفت: «از طریق این سامانه مردم می‌توانند تخلفاتی را که می‌بینند، گزارش کنند.»
این راننده اتوبوس قبلا هم تخلف حادثه‌ساز داشته
فرمانده پلیس راه شمال فارس، سرهنگ سیروسی با عنوان اینکه راننده اتوبوس، دارای دفترچه جلد قرمز بوده، توضیح داده: «جلد دفترچه رانندگان آبی‌رنگ است و آن گروه از رانندگانی که چند خلاف حادثه‌ساز انجام دهند و نمره منفی آنها بیش از 30 شود، دفترچه جلد قرمز به او می‌دهند و با اولین تخلف حادثه‌ساز دفترچه او ضبط و حق رانندگی از او گرفته می‌شود.»
فرمانده پلیس راه شمال فارس بریدن ترمز در این حادثه را منتفی اعلام کرده و افزوده: «به‌دلیل سرعت زیاد و استفاده پی‌درپی از ترمز، سیستم ترمز کارایی خود را از دست داده بود که همین موضوع منجر به سقوط اتوبوس به دره شد.»
سرهنگ سیروسی همچنین گفته: «اگر گاردریل کنار جاده مقاومت بیشتری داشت و ایمن‌سازی مناسبت‌تری انجام گرفته بود، شاید این اتفاق نمی‌افتاد.»
سیما روشن
