میانگین کل کالری دریافتی در ایران حداقل 20 درصد از میزان مطلوب آن بیشتر است؛ به طوری که نیمی از مردم کشور چاق هستند یا اضافه وزن دارند و در برخی استان‌ها 65 درصد مردم چاق هستند
ـ دکتر دیناروند
ما مهم‌ترین دلیل پیوند کبد را نارسایی مزمن کبدی می‌دانیم که از بیماری کبدچرب ناشی می‌شود و این مساله قابل‌پیشگیری است و با میزان تحرک و نوع تغذیه ارتباط مستقیم دارد
ـ دکتر جعفریان
«ایرانی‌ها سالانه 11هزار میلیارد تومان صرف مصرف فست‌فود می‌کنند و استفاده غذاهای خانگی در ایران به شدت کاهش یافته است؛ به گونه‌ای که 20درصد وعده‌‌های غذایی در خارج از خانه است. نان‌های مصرفی مردم نیز به‌دلیل وجود نمک، جوش‌شیرین و... سالم نیستند و باید هم فست‌فودها و هم نانوایی‌ها دارای برند شوند. از سوی دیگر، بسیاری از مواد افزودنی که در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، حساسیت‌زا هستند و به همین دلیل حساسیت در کشور افزایش یافته است...» اینها بخش‌هایی از صحبت‌‌های دکتر علی جعفریان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران در نشست خبری دومین کنگره بین‌المللی تغذیه بود. هشدار تغذیه‌ای دیگر دکتر جعفریان، نداشتن متولی واردات مواد غذایی در کشور بود، این در حالی است که در کشور آمریکا، 16 دستگاه بر این موضوع نظارت دارند. طبق نظر این متخصص، مشکل دیگر در حوزه تغذیه، نداشتن رصدخانه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات تغذیه‌ای کشور است تا بتوان طبق مطالعات آن مشکلات تغذیه‌ای را بررسی کرد. چهاردهمین کنگره تغذیه ایران و دومین کنگره بین‌المللی تغذیه با بیان این مشکلات و چالش‌های تغذیه‌ای روز 14 شهریورماه با حضور استادان برتر علم تغذیه داخلی و بین‌المللی برگزار شد تا آخرین دستاوردهای تغذیه‌ای دنیا بررسی و چالش‌های ملی تغذیه‌ای کشور نیز مطرح شود.
دکتر رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو در این همایش بین المللی سخنانش را این‌گونه آغاز کرد: «دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی از یک طرف تامین غذا و از طرف دیگر مراقبت از غذا و شیوه زندگی را از اولویت‌های مهم خود می‌دانند. در گذشته یکی از نگرانی‌های بزرگ بشریت امنیت غذایی بوده که امروز نیز وجود دارد و در آینده نیز خواهد بود؛ به‌خصوص در کشورهایی که تحت‌تاثیر تغییرات اقلیمی دچار آسیب‌های زیست‌محیطی شده‌اند.» بنابر گفته‌های رئیس سازمان غذا و داروی کشور، جمعیت دنیا درحال افزایش است و هیچ‌گاه نگرانی در خصوص امنیت غذایی فروکش نمی‌کند، به گونه‌ای که تلاش برای امنیت غذایی خطرهایی برای سلامت مردم ایجاد کرده زیرا با توجه به نیاز جمعیت جهان، ناچار هستیم از سموم یا کودهای شیمیایی، آفات نباتی و روش‌های صنعتی برای تولید و نگهداری محصولات غذایی استفاده کنیم.
دریافت کالری اضافه ایرانی‌ها
با توجه به سرعت زندگی شهری و صنعتی امروز، مصرف غذاهای آماده پرکالری در دنیا افزایش داشته است. این قضیه نتیجه‌ای جز افزایش میزان کالری دریافتی و چاقی و اضافه وزن در پی نخواهد داشت. رئیس سازمان غذا و دارو در ادامه سخنانش در همایش بین‌المللی تغذیه به همین موضوع اشاره کرد و گفت: «در حالی که صدها میلیون نفر در فقر غذایی در جهان به سر می‌برند، میلیاردها نفر مازاد بر نیاز بدنشان غذا میخورند و این بی‌عدالتی باعث به خطر افتادن محیط‌زیست می‌شود و در عین حال وضعیت تغذیه‌ای را تغییر می‌دهد.» دکتر دیناروند در مورد وضعیت ایران در این زمینه گفت: «در ایران بر اساس برخی مطالعات تا 11 درصد مشکل تامین غذا را در برخی مناطق کشور داریم به صورتی که مردم کالری کافی دریافت نمی‌کنند. با این وجود میانگین کل کالری دریافتی در ایران حداقل 20 درصد از میزان مطلوب آن بیشتر است به‌طوری که نیمی از مردم به طور میانگین در کشور چاق هستند یا اضافه وزن دارند و در برخی از استان‌ها، 65 درصد مردم چاق‌اند.»
یارانه به بدترین روغن
نگرانی اصلی سازمان بهداشت جهانی بیماری‌های غیرواگیر است و نوع تغذیه‌ای که منجر به سرطان، دیابت و چاقی می‌شود. سازمان خواروبار جهانی(فائو) نیز بخش عمده تلاشش را در جهت امنیت غذایی صرف می‌کند. رئیس سازمان غذا و دارو در این راستا با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌ها در ارتباط مستقیم با شیوه زندگی و تغذیه هستند، تصریح می‌کند: «گاهی سیاست‌های ملی نیز باعث می‌شود کالاهای آسیب‌رسان در دسترس مردم قرار گیرد و برخی از این کالاها سالانه یارانه دریافت می‌کنند به طوری که سال‌ها به بدترین نوع روغن یعنی روغن نباتی که مملو از اسید چرب ترانس بودند، یارانه دادیم و از راه یارانه این نوع روغن را وارد برنامه غذایی مردم کردیم. همچنین به شکر نیز یارانه تعلق گرفت و باعث آسیب مردم شد.»وی با تاکید بر اینکه اگر سیاست‌های تامین غذا با سیاست‌های سلامت‌محور یکسان نباشد، سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، گفت: «این موضوع در ارتباط با سوخت نیز صادق است زیرا سوخت را به ارزان‌ترین قیمت به مردم ارائه دادیم در حالی که سوخت هم یک کالای آسیب‌رسان است و باید کم مصرف شود.»دکتر دیناروند با اشاره به تلاش‌های وزارت بهداشت برای ارتقای آزمایشگاه‌های غذا و دارو و مبارزه با قاچاق کالاهای آسیب‌رسان، افزود: «سامانه رهیابی و رهگیری برای پیشگیری از ورود کالاهای قاچاق راه‌اندازی و میزان آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی و غذایی بررسی شده ولی در برخی از آنها میزان آلاینده‌ها آنقدر زیاد بود که نتوانستیم اطلاع‌رسانی کنیم.» وی گفت: «یکی از اهداف ما این است که طی 10 سال آینده هیچ فرآورده غذایی وارد بازار نشود مگر اینکه اسید چرب ترانس آن صفر باشد.»
دیناروند در مورد برچسب چراغ راهنمایی تغذیه توضیح داد: «تا پایان شهریور ماه 75 درصد فرآورده‌های غذایی دارای این برچسب می‌شوند و مردم می‌توانند با کمک این برچسب محصولات غذایی سالم‌تر را انتخاب کنند. همچنین ممنوعیت تبلیغ کالاهای آسیب‌رسان و محدودیت آن مدنظر قرار گرفته و امیدواریم مالیات گرفتن از این کالاها اجباری شود.»
کاهش مصرف لبنیات پرچرب
رئیس سازمان غذا و دارو به موضوع روغن‌های پالم و لبنیات‌های پرچرب اشاره کرد و گفت: «در همه گروه‌های محصولات لبنی، مصرف لبنیات کم‌چرب نسبت به پرچرب بیشتر شده، آن هم به 2 دلیل؛ اول اینکه مردم تصور می‌کنند هنوز محصولات لبنی پرچرب پالم دارد و دوم اینکه با اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها مردم متوجه شدند هر فرآورده پرچرب خوشمزه سالم‌تر نیست، در حالی که پیش از این، ماست‌هایی توزیع می‌شد که تا 14 درصد چربی داشت و این چربی طبیعی نبود زیرا روغن‌هایی مانند پالم به شیر اضافه می‌شد.»
مصرف پایین ماهی، شیر، میوه و سبزی
دکتر محمدباقر لاریجانی، رئیس کمیته بیماری‌های غیرواگیر و معاون وزیر بهداشت در ادامه در مورد وضعیت بار بیماری‌ها در کشور و نقشی که تغذیه می‌تواند در پیشگیری از این بیماری‌ها ایفا کند، گفت: «سالانه 38 تا 39 میلیون نفر در دنیا به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر جان خود را از دست می‌دهند و80 درصد مرگ و میرهای زودرس در افراد زیر 70 سال در دنیا به همین دلیل است. این مساله باعث می‌شود اکونومی کشورها تحت‌تاثیر قرار گیرد.» وی کم‌تحرکی، مصرف چربی‌های اشباع‌شده و نمک را از عوامل ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی اعلام کرد و افزود: «شرایط بیماری‌های غیرواگیر در ایران نسبت به سایر کشورها خوب نیست و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در کشور ما بالاتر از کشورهای منطقه و دنیاست و در جوانان نیز شیوع بیماری‌های قلبی-عروقی زیاد است.» به گفته معاون وزیر بهداشت، تغذیه نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر دارد ولی در کشور ما وضعیت تغذیه مردم مناسب نیست. به طور مثال، مصرف میوه و سبزی خیلی پایین است و شیر و ماهی نیز سرانه مصرف پایینی دارد که لازم است به مردم در این زمینه آگاهی داده شود.
کبدچرب علت اصلی نارسایی کبد
متاسفانه همه افرادی که در کشور در حوزه سلامت دخالت دارند، قسمت عمده توجه خود را به حل مشکلات اختصاص داده‌اند در حالی که پیشگیری بیش از آن اهمیت دارد. رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران که دبیر علمی کنگره بین‌المللی تغذیه هم است، در ادامه مراسم افتتاحیه به نقش پیشگیرانه تغذیه اشاره کرد: «متخصصان تغذیه در پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر نقش موثری دارند، در حالی که ما مدام بر موفقیت‌های درمانی تکیه کرده‌ایم.» رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه جامعه ما با صنعتی شدن دچار مشکلات جدی است، گفت: «در آینده نزدیک بار بیماری‌ها به گونه‌ای تغییر می‌کند که باید هزینه هنگفتی صرف درمان آن کنیم، در صورتی که بخش اعظم بار بیماری‌ها را می‌توان با تغذیه سالم کاهش داد.» دکتر جعفریان با بیان اینکه کار من جراحی و پیوند کبد است، گفت: «ما در بیمارستان امام‌خمینی مهم‌ترین دلیل پیوند کبد را نارسایی مزمن کبدی می‌دانیم که از بیماری کبدچرب ناشی می‌شود و این مساله قابل‌پیشگیری است و با کم‌تحرکی و نوع تغذیه ارتباط مستقیم دارد.» به گفته وی، پیوند کبد کاری پرهزینه و پرزحمت است در حالی که می‌توان از وقوع آن پیشگیری کرد.
مهدیه آقازمانی
هفته نامه سلامت/588
