سالانه حدود 90 هزار نفر بیمار مبتلا به سرطان در کشور شناسایی می‌شود و آمار مبتلایان به سرطان در حال افزایش است. شاید به بیان عدد و رقم نیاز نباشد، کافی است در ذهنمان مرور کنیم در چند سال اخیر بیماری شایع در بین دوست، آشنا و همسایه چه بوده است. نتایج تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که علت افزایش آمار مبتلایان به سرطان، تغییر شیوه زندگی مردم و عوامل محیطی مانند آلودگی هواست که تا حدود 30 درصد قابل پیشگیری است، اما از همه اینها مهم‌تر، تاثیرات این بیماری در وضعیت جسمی و روانی مبتلایان است. دکتر سیدحسین داوودی، متخصص تغذیه
در مورد نتایج تحقیقی در کشور سخن گفته که شیوع بالای سوءتغذیه در بیماران سرطانی را نشان می‌دهد. در مورد نتایج این تحقیق و مشکلات تغذیه‌ای بیماران سرطانی با این متخصص که عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو مرکز تحقیقات و مرکز جامع کنترل سرطان بیمارستان شهدای تجریش است، گفت‌وگو کرده‌ایم.

سلامت: سوءتغذیه در بیماران سرطانی چطور تعریف می‌شود و چه اهمیتی دارد؟

سوءتغذیه در بیماران سرطانی یعنی تغییرات تغذیه‌ای نامناسب که در نهایت باعث کاهش دریافت مواد‌مغذی از جمله ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌ها می‌شود. در حقیقت مشکلات و تحلیل‌های تغذیه‌ای پیشرونده به وفور در بیماران مبتلا به سرطان روی می‌دهد. از طرفی، سوء‌تغذیه همراه با کاهش وزن، کیفیت زندگی بیمار را تغییر می‌دهد و در فرآیند درمان و مراقبت بسیار موثر است. همچنین وضعیت تغذیه‌ای یکی از عوامل مهم در روند درمان و مراقبت‌های بعدی بیماران مبتلا به سرطان است.

سلامت: سوءتغذیه مبتلایان به سرطان چگونه مشخص می‌شود؟

برای تشخیص سوءتغذیه این بیماران چند راه وجود دارد؛ بررسی تاریخچه کاهش وزن، نمایه توده بدن (BMI)، درصد وزن بدنی مطلوب(IBW) و استفاده از ابزارهای مختلف غربالگری. نمایه توده بدنی بین 17 تا 20 بیانگر سوءتغذیه و نمایه زیر 13 در مردان و کمتر از 11 در زنان خطرناک است. به علاوه، کاهش وزن بین 5 تا 10 درصد در مدت زمان 3تا 6 ماه یا 10 درصد پیش از وقوع بیماری، نشانه سوءتغذیه است.

سلامت: آیا همه بیماران سرطانی دچار سوءتغذیه می‌شوند؟

کاهش وزن، اختلال‌های تغذیه‌ای و سوء‌تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان مشکل شایعی است و بین 20 تا 80 درصد بیماران سرطانی را در طول دوره بیماری درگیر می‌کند. همچنین علت 20 درصد مرگ‌ها در بیماران سرطانی، سوءتغذیه است. نتایج تحقیقات انجام شده در کشور نشان داده‌اند حدود نیمی از بیماران مبتلا به سرطان دچار سوءتغذیه هستند و حدود 25 درصد از آنها به مداخله سریع درمانی نیاز دارند.

سلامت: سوءتغذیه در کدام سرطان‌ها بیشتر رخ می‌دهد؟

نرخ شیوع کاهش وزن در بیماران مبتلا به سرطان با توجه به مرحله بیماری و اندامی که تومور در آن قرار دارد، بسیار متفاوت است. علاوه بر این، مشکلات تغذیه‌ای در انواع سرطان‌ها نیز شیوع متفاوتی دارد به گونه‌ای که بیشترین و شدیدترین سوءتغذیه در انواع سرطان‌های دستگاه گوارشی، دستگاه ادراری و تناسلی مشاهده شده است. کمترین میزان شیوع سوءتغذیه نیز از نظر شدت و تعداد، به مبتلایان به سرطان پستان مربوط است و حتی گاهی در این بیماران افزایش وزن نیز مشاهده می‌شود. این افزایش وزن می‌تواند احتمالا به‌علت داروهایی باشد که مصرف می‌کنند.

سلامت: آیا سوءتغذیه در بیماران مبتلا به سرطان به‌دلیل درمان‌های مربوط به سرطان ایجاد می‌شود یا نشات گرفته از بیماری است؟

علل احتمالی کاهش وزن و سوءتغذیه در بیماران سرطانی می‌تواند دریافت ناکافی مواد‌مغذی به‌علت بی‌اشتهایی ناشی از وجود تومور و سوخت‌وساز غیرطبیعی مواد‌مغذی، کاهش دریافت غذا به‌علت عوامل ثانویه چون عوارض درمان‌های ضدسرطان مثل تهوع، استفراغ، التهاب حفره‌ دهانی، یبوست و سوءجذب، انسداد به‌دلیل تومور یا شیوه‌های درمانی(مثلا دشواری در بلع به‌علت سرطان مری، انسداد روده به‌علت یک بیماری زمینه‌ای و دشواری در بلع به‌علت پرتودرمانی ناحیه حلق) و نهایتا درد، اضطراب و افسردگی باشد.

سلامت: آیا تاثیرات روانی بیماری سرطان و روش‌های درمانی، عاملی برای بی‌اشتهایی و سوءتغذیه نیست یا این رابطه برعکس است؟

در مطالعاتی که در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام گرفت، مشخص شد بیشترین شکایت بیماران که مانع از تغذیه مناسب شده بود، افسردگی و بی‌اشتهایی است در حالی که در سایر کشورها شایع‌ترین علتی که بیماران در مورد تغذیه نامناسب ذکر می‌کنند، اختلال در بلع، درد و بی‌اشتهایی است. علت این تفاوت را باید در مشکلات اجتماعی و فرهنگی بیماران سرطانی جستجو کرد.

سلامت: سوء‌تغذیه چه عوارض مهمی دارد و آیا تاثیری بر روند درمان بیماری خواهدداشت؟