شیر حیوانی برای انسان مناسب‌تر است که مدت حاملگی آن به مدت زمان حاملگی انسان نزدیکتر باشد. از این رو 
شیر گاو (که دارای دوره بارداری 9 ماهه است) برای انسان مفیدتر و متناسب تر است .
دکتر سید مهدی میرغضنفری؛ پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی، رئیس هیات موسس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
شیر از منظر طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی، شیر شامل سه جزء است:
1)جزء آبی (مائیت) 2) جزء پنیری یا پروتئینی (جُبُنّیت) 3) جزء چربی (دوسومَت) که هر یک مزاج خاص خود را دارد. تصور اغلب افراد این است که شیر طبع سردی دارد. اما بر اساس اینکه در هر شیر میزان هر یک از این سه جزء‌چقدر باشد ،طبیعت شیر متفاوت خواهد شد. بطور کلی مزاج مطلق شیر گرم و تر است؛ البته میزان گرمی آن کم و تری آن بیشتر است.
در واقع چون میزان تری آن نسبتا زیاد است، گرمیش را تا حدی می‌پوشاند و جلوه نمی کند؛ به این معنی که کسی با خوردن شیر از گرمی آن متاثر نمی‌شود. کودک در طول تغذیه با شیر مادر از بسیاری بیماریها نیز مصون است چون در شیر سلول ها و مواد دفاعی وجود دارد. در پزشکی امروز نیز تاکید فراوان به تغذیه با شیر مادر به جای شیر خشک می شود.
شیر مناسب برای تغذیه انسان
شیر حیوانی برای انسان مناسب‌تر است که مدت حاملگی آن به مدت زمان حاملگی انسان نزدیکتر باشد. از این رو شیر گاو (که دارای دوره بارداری 9 ماهه است) برای انسان مفیدتر و متناسب تر بوده و پس از آن شیر بز و سپس شیر گوسفند در مقام بعدی هستند. همانگونه که گوشت حیوانی که چرا می کند (نسبت به حیوانی که در جایی نگهداری می شود) دارای کیفیت بهتری است، در مورد شیر هم همینطور است؛ یعنی حیوانی که چرا می‌کند چون از علوفه مناسب و خوب براساس تشخیص غریزه‌اش استفاده می‌کند مواد بهتری وارد بدن و شیر و گوشت وی می شود. همچنین چَرا کردن برای حیوان ورزش به حساب می‌آید و مانع تجمع مواد زاید در بدن و نهایتاً در شیر و فرآورده های حیوان می‌شود و سالم تر خواهد بود.
شیر خوب چه خصوصیاتی دارد؟
خصوصیات شیر خوب این است که قوام معتدلی داشته باشد یعنی نه خیلی غلیظ نه خیلی رقیق و آبکی باشد. رنگ سفید و یکدست داشته طعمش شیرین و بدون بوی بد و زننده باشد. طعم شیرین یکی از نشانه‌های گرمی و تری است و اصولا خوردنی‌هایی که مزاج گرم و تر دارند طعم شیرین از مشخصات آنها است. بهترین شیر، شیر گاو جوان، فربه (کمی چاق) و سالم (فاقد بیماری) می باشد که برای تغذیه انسان توصیه می شود. در علم امروز بیشتر شیر را از نظر غلظت و چربی آن طبقه‌بندی می‌کنند. در صورتی‌که حکما شیر را خیلی دقیق و کامل مورد ارزیابی و به قسمت پنیری (پروتئینی) شیر هم خیلی توجه داشته‌اند. نکته مهم دیگر اینکه کیفیت شیرها بسته به عوامل زیادی بسیار متفاوت است. نوع حیوان، سن، منطقه زندگی، وجود چراگاه و نوع غذایی که می‌خورد، همه در کیفیت شیر دخیل هستند. اگر شخصی به دنبال مصرف شیر دچار عارضه ای شود، اصطلاحاً گفته می شود آن شیر با بدن و گوارش وی ناسازگار است و باید نوع شیر را عوض کند. معمولا با تعویض شیر مشکل برطرف می‌شود. شیر گوسفند چربی و غذائیت بیشتری نسبت به شیر گاو دارد و غلظت بیشتری هم دارد .
خواص شیر در طب سنتی
بدن انسان به دو عامل مهم برای حیات و سلامتی نیاز دارد:
1) حرارت درونی و طبیعی (غریزی)که احتمالا منظور همان متابولیسم بدن است.
2) رطوبت و مایعات طبیعی و اصلی بدن که در اینجا فقط منظور آب نیست، بلکه رطوبت شامل مواد لطیف انعطاف‌پذیری است که البته دارای آب هم هستند و باعث لطافت و تازه ماندن بافت هایی نظیر پوست می‌شوند. در واقع تمام اعضا و بافت‌های ما دارای یک لطافت و تازگی هستند که عامل آن همان رطوبت است.
شخصی زنده است که بدنش گرم است و تر و شخص مرده بتدریج بدنش سرد و خشک می‌شود و شیر یکی از مواردی است که این رطوبت طبیعی و خوب را برای بدن فراهم می‌کند، بنابراین مانع خشک شدن و سفت شدن اعضا می‌شود علاوه بر اینکه خاصیت غذایی زیادی هم دارد و تا حدی حرارت غریزی را هم تقویت می کند.
بنابراین شیر برای افراد با مزاج خشک بسیار مفیدتر و لازم تر است چون مانع تشدید خشکی می‌شود و رطوبت بدن را تامین می‌کند.
توصیه طب سنتی به مصرف شیربرنج
مصرف شیر به صورت شیربرنج و فرنی بسیار مورد توصیه طب سنتی است کما اینکه امروزه برای اطفال هم توصیه به مصرف فرنی و حریره می‌شود. در طب سنتی عقیده بر این است که مصرف این مواد باعث طولانی شدن عمر و خوش رنگ شدن پوست و چهره می‌شود.در واقع شیر به همراه برنج و مقداری پودر نبات و عسل حرارت داده می‌شود و ماده یکدستی حاصل می‌شود که غذایی بسیار مفید، مقوی با هضم راحت (بخاطر حرارتی که دیده ) می باشد و برای اکثر افراد قابل استفاده و مفید است.
آداب و تدبیر خوردن شیر
شیر غذای کاملی است و هضم مربوط به خود را می‌طلبد؛ بنابراین در طب سنتی مصرف همزمان آن با خوردنی‌های دیگر نظیر گوشت، تخم‌مرغ، ماهی، سبزی ها، حبوبات، چیزهای شور، تند و ترش منع شده است و باید به تنهایی مصرف شود. همانطور که در گذشته نیز مصرف همزمان شیر به همراه کمی نان در یک وعده غذایی مرسوم بوده و غذای کاملی را تشکیل می‌داده است. امروز نیز به عنوان یک وعده کامل صبحانه می‌توان 1 لیوان شیر به همراه کمی عسل و نان میل کرد. می‌توان شیر را بعنوان میان وعده نیز مصرف کرد به شرطی‌که 3-2 ساعت با وعده قبل و بعد خود فاصله داشته باشد وگرنه باعث فساد شیر در معده شده و روند هضم را مختل می‌کند . همانگونه که در طب سنتی برای هر ماده غذایی مصلحی وجود دارد برای شیر نیز اینگونه است ولی این مصلح در افراد با مزاج‌های مختلف، یکسان نیست. افرادی‌که مزاج‌شان گرم است با مقدار کمی شکر یا قند آن را مصرف کنند و افرادی‌که مزاج سرد دارند بهتر است شیر را بصورت گرم و بهمراه عسل یا پودر زنجبیل یا خرما میل کنند.
روش مناسب برای جوشاندن شیر
به اندازه یک‌چهارم حجم شیری که قرار است جوشانده شود به آن آب اضافه شود و با حرارت ملایم بجوشد تا به اندازه و همان مقدار آب اضافه شده از آن تبخیر شود که در واقع این عمل یکنوع پختن است .همانگونه که ما برای هضم راحت‌تر و از بین بردن مواد بیماری‌زا بسیاری از مواد غذایی را می‌پزیم. طی فرآیند ذکر شده هضم شیر برای انسان راحت‌تر و مناسب‌تر می‌شود در واقع با حرارت داده شده مرحله‌ای از متابولیسم انجام شده و هضم و جذب شیر آسان‌تر می‌شود. به شیر حاصله، شیر پخته گفته می شود که برای افراد مسن شیری مناسب تر است که به طور معمول جوشانده شده است.
مصرف کدام شیر نکوهش شده است؟
در طب سنتی تاکید شده از بعضی شیرها استفاده نشود که عبارتند از: شیر حیوانی که تازه بچه سقط کرده یا بچه مرده به دنیا آورده است و نیز شیر حیوان بسیار لاغر، یا مریض یا حامله. علت آن است که ترکیب اینگونه شیرها دیگر ترکیب مناسبی نیست و برای بدن انسان مفید نخواهد بود.
فصل مناسب نوشیدن شیر
مناسب‌ترین فصل برای مصرف شیر در افراد جوان (40-20 سالگی) بهار است که نگهدارنده بدن و سلامتی می باشد، اما در افراد مسن تابستان است که مانع خشک شدن بدن آنها می‌شود.
