چندی پیش، دکتر محمدرضا مسجدی، دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، آماری تلخ از استعمال قلیان در ایران ارائه کرد و گفت: «حدود 43 درصد از دختران و 64 درصد از پسران ایرانی، گهگاه قلیان مصرف می‌کنند و احتمال اعتیاد برخی از آنها به استعمال قلیان، بسیار زیاد است.» او تاکید کرد: «متاسفانه به نظر می‌رسد موضوع قلیان و بیماری‌های ناشی از آن در 10 تا 20 سال آینده در کشور به موضوع بسیار جدی تبدیل شود و هم‌اندیشی و تدبیر جدی مسوولان را در این زمینه بطلبد.» به گفته دکتر مسجدی، حدود 51 درصد از دانش‌آموزان ایرانی سابقه مصرف قلیان دارند که این آمار می‌تواند زنگ خطری جدی برای والدین و مسوولان بهداشتی کشور باشد. همین قبیل آمارها زمینه برگزاری پویش ملی «قلیان‌ها را گلدان کنیم» را از سوی دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت فراهم کرد و این پویش با همراهی بسیاری از هنرمندان، ورزشکاران و مسوولان کشور مواجه شد و براساس قانون مصوب وزارت بهداشت نیز از اول مهر ماه 1395، عرضه هرگونه قلیان میوه‌ای در کشور، ممنوع خواهد شد. «پوستر سلامت» این هفته به مهم‌ترین عوارض استعمال قلیان اختصاص دارد.

1. ریزش و سفیدی موها
     استعمال قلیان با کاهش خونرسانی به سطح پوست سر و ریشه مو هم همراه است. به همین دلیل افرادی که عادت به کشیدن قلیان دارند، زودتر و بیشتر از دیگران با ریزش و سفیدی موهای خود مواجه خواهند شد.

2. سرطان لب و دهان
     ترکیبات شیمیایی و سرطان‌زای موجود در دود قلیان که با حجم و فشار بیشتری نسبت به دود سیگار وارد دهان می‌شوند، می‌توانند به سادگی زمینه ابتلا به سرطان‌های لب و دهان را برای افراد قلیانی فراهم کنند. دودی که در هر نوبت استعمال قلیان وارد دهان می‌شود، 100 و حتی در مواردی، 200 برابر بیشتر و غلیظ‌تر از دودی است که با سیگار کشیدن به دهان می‌رسد. نیکوتین و سایر ترکیبات سرطانزای قلیان، به سرعت روی بافت دهان، زبان، لب و لثه می‌نشینند و به مرور زمان، شرایط ابتلا به سرطان‌های ناحیه دهان را فراهم می‌کنند.

3. خشکی و چروکیدگی پوست
     دودی که در اثر استعمال قلیان وارد ریه‌ها می‌شود، اکسیژن‌رسانی به سطح پوست را با مشکلات فراوانی مواجه می‌کند. از طرف دیگر، نیکوتین موجود در قلیان می‌تواند با تنگی عروق، باعث کاهش خونرسانی به سطح پوست شود. هر دوی این موارد کنار هم می‌توانند به مرور زمان باعث چروکیدگی، تیرگی و از دست رفتن شفافیت پوست شوند. به همین دلیل بسیاری از افراد قلیانی در سنین پایین دچار پیری و تیرگی پوست می‌شوند. هرچه عادت به استعمال قلیان بیشتر باشد، کلاژن‌سازی کمتری هم در سطح پوست اتفاق می‌افتد و در نتیجه، فرد با پوست خشک‌تر و چروکیده‌تری مواجه می‌شود.

4. تنگی نفس و سرطان ریه
     تنگی نفس به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به ریه‌ها، از دیگر عوارض شایع استعمال قلیان است. به علاوه، دود قلیان سرشار از فلزات سنگین، مونواکسیدکربن و ترکیبات سمی است و هر دم و بازدم آن می‌تواند احتمال تخریب بافت ریه و ایجاد سلول‌های سرطانی را به شدت افزایش دهد. به‌طور کلی، افراد قلیانی حدود 2 تا 3 برابر بیشتر و زودتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.

5. بیماری‌های قلبی
     قلیان کشیدن مداوم می‌تواند به‌طور مستقیم باعث اختلال در گردش خون و اکسیژن بدن شود و به این ترتیب، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش دهد. ایجاد لخته‌های خونی، رسیدن لخته‌های خونی به عروق اصلی قلب و سکته‌های قلبی، از شایع‌ترین عوارض قلبی برای افراد قلیانی محسوب می‌شوند.

6. سرطان مثانه
     حتما همه شما شنیده‌اید هر یک نوبت استعمال قلیان، برابر با کشیدن 20 تا 30 نخ سیگار است. حالا فکرش را بکنید با این کار، چه حجمی از نیکل، کبالت، کربن، سرب و سایر مواد سمی وارد بدن می‌شود. نتیجه ورود این مواد سمی هم چیزی جز افزایش احتمال ابتلا به سرطان مثانه نخواهد بود زیرا کنار تمام مواد سمی نامبرده، افراد قلیانی حدود 26 برابر بیشتر از حد مجاز روزانه در معرض استنشاق اورانیوم قرار خواهند گرفت.

7. تغییر رنگ پوست و مو
     همان‌طور که گفته شد، استعمال قلیان می‌تواند اکسیژن‌رسانی و خونرسانی را در بدن مختل کند. از این رو، گاهی ممکن است افراد قلیانی در مناطقی از بدن خود با غلظت خون و در مناطقی هم با کاهش خون مواجه شوند. به همین دلیل شاهد کبودی لب‌ها، تیرگی دور چشم و زردی موهای سبیل بیشتر افراد قلیانی هستیم.

8. بیماری‌های عفونی
     از آنجا که معمولا از قلیان در مکان‌های عمومی و به ‌صورت مشترک استفاده می‌شود، احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی و قارچی پوستی در ناحیه لب و دهان بین افراد قلیانی، بسیار بیشتر از سایر افراد جامعه است. ضمن اینکه احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی و ویروسی مسری مانند سرماخوردگی‌ یا تبخال هم در اثر استفاده از قلیان، بسیار بالاست.

9. گرفتگی عضلات
     گرفتگی عضلات یا کرامپ عضلانی، به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های ماهیچه‌ای بدن در اثر استعمال قلیان اتفاق می‌افتد. به ‌همین دلیل توصیه می‌شود اگر قلیان کشیده‌اید، به هیچ عنوان شنا نکنید. شنا کردن بعد از استعمال قلیان در موارد زیادی باعث گرفتگی عضلات و غرق شدن خواهد شد.

هفته نامه سلامت/شماره 577

دریافت پوستر