مهلا 25 سال است که از عینک طبی استفاده می‌کند. او حالا که 42 ساله شده، می‌خواهد 2 مشکلی که همیشه برایش دردسرساز بوده را برطرف کند؛ مشکل اول نزدیک‌بینی با نمره 5 است. او می‌گوید: «وقتی که مجبورم موقع رفتن به استخر، ورزش و... عینکم را بردارم، نمی‌توانم به خوبی اطراف را ببینم.» مشکل دوم او هم افتادگی پلک است که در زیبایی چشم‌های او تاثیر گذاشته است.

شغل مهلا با نوشتن مرتبط است. کار او نیاز به دقت دارد و امکان رفتن به مرخصی طولانی هم ندارد. او از ما خواسته از متخصصان سلامت بپرسیم درمان افتادگی پلک و لیزر چشم نیاز به چند روز استراحت دارد و اینکه کدام یک باید اول انجام شود؛ درمان افتادگی پلکی یا لازک؟ در «میزگرد زیبایی» این هفته متخصصان «سلامت» درباره این دو مشکل توضیح می‌دهند.

چرا نزدیک‌بین می‌شویم؟
     نزدیک‌بینی یعنی فرد نزدیک را خوب می‌بیند ولی دید واضحی نسبت به اشیای دور ندارد. این افراد ژن نزدیک‌بینی را از والدین خود به ارث می‌برند. شیوع نزدیک‌بینی وابسته به نژاد نیز هست و در بعضی از کشورها مانند شرق خاورمیانه، ژاپن و... بیشتر دیده می‌شود. رده‌های سنی مختلف ممکن است نزدیک‌بین شوند. البته رشد نمره عینک در افراد ثابت نیست و ژن‌ها تعیین‌کنند‌گان اصلی هستند. سرعت بالا رفتن نمره عینک در دخترها سریع‌تر از پسرهاست. به‌طور معمول شماره چشم 99 درصد از افراد بعد از 20-18 سالگی ثابت می‌شود. وقتی یک سال شماره عینک ثابت بماند می‌توان عمل لازک را روی چشم انجام داد. نمره عینک بعضی افراد مانند کسانی‌که دچار آب‌مروارید و مشکلات شبکیه و... هستند یا زمینه ارثی دارند، بعد از 20 سالگی متوقف نمی‌شود. این افراد باید منتظر بمانند تا نمره عینکشان به حداکثر خود برسد زیرا لازک برای این بیماران بی‌معناست و نیاز به جراحی چشم دارند.

چرا دچار افتادگی پلک می‌شویم؟
     افتادگی پلک یا پتوز یعنی پایین آمدن لبه پلک فوقانی نسبت به مردمک چشم که ممکن است در اثر وارد شدن ضربه، ابتلا به بعضی بیماری‌ها یا مادرزادی باشد. در پتوز مادرزادی کودک از بدو تولد با پلک افتاده متولد می‌شود.

     البته این حالت نادر و با تکنیک‌های مختلف جراحی قابل‌اصلاح است.

     گاهی افتادگی در اثر ضربه یا تصادف است که درمان را کمی پیچیده‌تر می‌کند. البته بیمار باید به دقت معاینه شود. در این معاینه وجود حرکت در پلک بسیار مهم است.

     نبود حرکت به معنای کندگی کامل عضله بالابرنده است.

     در این مواقع باید لبه پلک به قسمت عضلات ابرو پیوند زده شود تا فرد با بالابردن عضلات ابرو بتواند پلک را به سمت بالا حرکت دهد.
گاهی تصادف به قدری شدید است که عضلات پیشانی هم فلج می‌شود که کار را دشوارتر هم می‌کند.

پیرچشمی پس از 40سالگی
     بعد از 40 سالگی، اغلب افراد دچار پیرچشمی می‌شوند و نیاز به عینک دوربین 1+ یا2+ برای مطالعه و کارهای ظریف دارند. اگر نمره چشم نزدیک‌بینی بیمار پایین و درحد 1- 2- باشد برای دیدن اشیای نزدیک فقط کافی است عینک خود را بردارد. پس به بیمار توصیه می‌کنیم عمل لازک را انجام ندهد زیرا باید عینک دیگری از نوع عینک مطالعه تهیه کند و فقط زمان عینک زدن تفاوت می‌کند. افرادی که عینک بالاتر از نمره 5-4 دارند، اگر دچار پیرچشمی شوند باید از 2 عینک استفاده کنند. به همین دلیل بهتر است لازک انجام شود تا بیمار فقط هنگام مطالعه عینک استفاده کند. فردی که عمل لازک را انجام می‌دهد، حتما باید طی 1 تا 2 هفته اول حتی در خانه و تا 3 ماه بیرون از منزل عینک آفتابی بزند. اشعه فرابنفش نور خورشید باعث تحریک چشم و تاخیر در التیام آن می‌شود. هوای بیرون نیز باعث اشک‌ریزش، تورم و... خواهد شد. به همین دلیل بیماران تا 3-2 روز اول باید در خانه بمانند و حتی فردی در کارهای شخصی به آنها کمک کند. بیماران بعد از 3-2 روز می‌توانند به کارهای معمول بپردازند، البته به جز خواندن و نوشتن. آنها باید به مدت 10-2 روز از خواندن و نوشتن پرهیز کنند. بعد از این مدت می‌توانند بخوانند و بنویسند ولی تا 3 ماه تصاویر برایشان سایه‌دار است و فشار آوردن زیاد ممکن است باعث خستگی چشم‌هایشان شود.

دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده 
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

افتادگی پلک پس از 40 سالگی
     باید معلوم شود آیا واقعا تصادف باعث افتادگی پلک در این خانم شده یا شلی پوست. در بعضی از نژادها و پوست‌ها تقریبا بعد از 40 سالگی شاهد افتادگی پوست لبه‌تحتانی پلک فوقانی هستیم. بسیاری از افتادگی‌های پلک فوقانی در حقیقت ناشی از افتادگی ابروست. بهتر است ابتدا با روش‌های خاص ابرو را در جای خودش قرار دهیم و بعد معاینه کنیم تا متوجه شویم باز هم افتادگی پوست پلک وجود دارد یا نه؟ متاسفانه به علت همین اشتباه بعضی از پزشکان از همان ابتدا پوست پلک فوقانی را برمی‌دارند. این کار چند عارضه دارد؛ ابرو را به مژه‌ها نزدیک می‌کند که شکل ظاهری چشم را کوچک می‌کند. پوست ظریف پلک با پوست نسبتا ضخیم ابرو جایگزین می‌شود که باعث می‌شود فرد هنگام نگاه کردن به بالا احساس سنگینی کند و اگر بعدها نیاز به بالا کشیدن ابرو باشد، این کار امکان‌پذیر نشود. زیرا با این کار پلک چشم باز خواهد ماند.

     بعد از اصلاح پتوز پلک بیمار دچار تورم می‌شود. این وضعیت تا 3-2 روز ادامه دارد و بیمار بعد از آن می‌تواند خیلی زود فعالیت‌های روزمره را از سرگیرد و بخواند یا بنویسد. دوران نقاهت ناشی از اصلاح پتوز و لیفت ابرو کاملا مشابه است. البته بیماران باید از انجام کارهای سنگین و حرکات شدید خودداری کنند. این بیمار می‌تواند عمل لازک و افتادگی پلک را هر زمان که بخواهد، انجام دهد و اولویتی در این 2 عمل وجود ندارد، فقط باید فاصله زمانی را رعایت کند که پزشک در این‌باره حتما توضیح خواهد داد.

دکتر سیدمهدی موسوی‌زاده
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

هفته نامه سلامت/574