بسیاری از ترکیب‌هایی که برای بدنسازی از آنها استفاده می‌شود، ممکن است حاوی ماده خالص یا ناخالص کراتین باشند در حالی که گاهی تقلبی و غیرمجاز، بسیاری از ترکیب‌های دیگر را هم به مواد خالصی مانند کراتین اضافه می‌کنند تا نتیجه‌ای که ورزشکار از استفاده آن می‌گیرد، به‌حدی باشد که باز هم به مصرف دوباره انواع پودرهای بدنسازی، مانند کراتین، پروتئین یا حتی انواع ویتامین‌ها تمایل پیدا کند. این نکته بسیار مهم است که ورزشکاران، چه آقایان و چه بانوان، بدانند که مصرف کراتین فقط در صورتی مجاز است که تحت‌نظر پزشک با تجربه‌ای که در حوزه ورزش فعالیت می‌کند، انجام شود.

     از آنجا که بیشتر این ترکیب‌های خوراکی بدنسازی، حاوی کراتین هستند، باعث بالا رفتن کراتین خون می‌شوند. از طرف دیگر و باتوجه به ترکیب‌های ناخالص دیگری هم که به مکمل‌های بدنسازی اضافه می‌شوند، این محصولات می‌توانند باعث آسیب دیدن بافت کلیه‌ها شوند و در نهایت، باعث ‌شوند که ورزشکار به‌مرور زمان، کراتین خون بالایی پیدا کند و دچار آسیب جدی و غیرقابل جبرانی در کلیه‌های خود شود.

     سوال مهمی که پیش می‌آید، این است افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های کلیوی دارند، با مصرف کراتین چه وضعیتی پیدا خواهندکرد؟
بد نیست بدانید کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های کلیوی دارند یا افرادی که به هر دلیلی مشکل کلیوی داشته‌اند و به ظاهر بهبود نسبی پیدا کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ناشی از مصرف کراتین قرار می‌گیرند، زیرا کلیه آنها قبلا آسیب‌دیده است یا زمینه خانوادگی آسیب کلیوی دارند؛ مثلا اگر زمینه ابتلا به فشارخون بالا، بیماری دیابت یا بیماری‌های خودایمنی و... در خانواده‌ای وجود داشته باشد و فرد کراتین مصرف کند، احتمال آسیب کلیوی در او بیشتر خواهد بود بنابراین به هیچ‌وجه مصرف خودسرانه و بدون تجویز کراتین را برای افرادی مانند خانم‌ هاشمی که سابقه خانوادگی ابتلا به فشارخون بالا و دیابت دارند، توصیه نمی‌کنیم.

     نکته دیگر اینکه به‌دلیل تمایل زیادی که به افزایش سریع بافت عضله بین آقایان وجود دارد و کراتین هم باعث افزایش ظاهری بافت عضلانی می‌شود، دچار گمراهی می‌شوند و می‌خواهند راه طولانی افزایش حجم عضلات را با مصرف کراتین، به‌سرعت‌ طی کنند. این در حالی است که این میل به افزایش حجم عضلانی چندان در خانم‌ها وجود ندارد بنابراین کمتر شاهد مصرف مکمل‌هایی مانند کراتین در خانم‌ها هستیم.

     معمولا بیشتر مکمل‌های کراتین، خالص نیستند و ترکیب‌های اضافی زیادی دارند که همین ترکیب‌ها، فرد را زودتر به نتیجه دلخواهش می‌رساند، حالت انرژی‌زایی به او می‌دهد و زودتر هم باعث حجیم‌شدن عضلاتش می‌شود، اما به‌دلیل وجود ناخالصی بالا در این محصولات، احتمال آسیب کلیوی با مصرف آنها هم بالا خواهد بود. بهتر است در نهایت حتما به این نکته هم اشاره کنیم که باتوجه به وجود ترکیب‌هایی مثل استروژن‌های آنابولیک و ویتامین D (در دوز بالا) در کراتین‌ها، مصرف خودسرانه این محصولات به شدت خطر ابتلا به ناراحتی‌های کلیوی را افزایش خواهد داد.

دکتر آریا جنابی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

هفته نامه سلامت/574