دلیل مصرف کراتین در باشگاه بدنسازی چیست؟
     کراتین جزو مکمل‌های پروتئینی است که معمولا ورزشکاران برای افزایش قدرت ورزشی از آن استفاده می‌کنند.

مصرف کراتین برای تمام ورزشکاران لازم است؟
     نه، کراتین فشار بسیار زیادی بر کلیه‌ها وارد می‌کند. کسی که نارسایی کلیه داشته باشد، یعنی منع مصرف کراتین دارد ولی کسی که مشکلات خاصی ندارد و آزمایش‌های مربوط به آنزیم‌های کبدی و فعالیت کلیوی را انجام دهد و مشکل خاصی از لحاظ بالینی و بیماری‌زایی نداشته باشد، می‌تواند مصرف کراتین را برای دوره مشخصی و با دوز مشخصی آغاز کند. مصرف کراتین به این صورت می‌تواند باعث افزایش قدرت ورزشکار شود، حجم‌گیری عضلات را در پی داشته باشد و توان او را بالا ببرد.

کراتین هم مانند سایر مکمل‌ها، منبع غذایی طبیعی هم دارد؟
     بله، می‌توان بسیاری از مکمل‌ها مثل کراتین را به‌صورت طبیعی به دست آورد؛ مثلا گوشت قرمز و ماهی‌ها به‌خصوص ماهی سالمون بالاترین میزان کراتین را دارند. ضمن اینکه سایر گوشت‌ها که همگی جزو منابع غنی کراتین هستند، اگر در حد طبیعی و روزمره مصرف شوند، می‌توانند کراتین مورد نیاز بدن را بدون ایجاد عارضه‌ای تامین کنند.

مصرف کراتین برای کدام گروه از ورزشکاران بیشتر توصیه می‌شود؟
     مکمل کراتین می‌تواند در بهبود عملکرد ورزشی ورزشکاران حرفه‌ای که ورزش‌های قدرتی انجام می‌دهند و می‌خواهند از توان عضلات بالاتری استفاده کنند (مثل ورزشکاران دوهای سرعت و وزنه‌برداری)، موثر باشد، اما در ورزشکارانی که ورزش استقامتی انجام می‌دهند یا به اندام عضلانی نیاز ندارند، مصرف کراتین می‌تواند باعث افزایش حجم عضلات شود و ممکن است همین مساله برای این ورزشکاران مضر باشد. در ورزش‌های هوازی که به فعالیت طولانی‌مدت نیاز دارد؛ مثل دوهای استقامتی 1500 متر، مصرف کراتین می‌تواند باعث ایجاد اختلال در فعالیت مناسب ورزشکار شود.

آیا افرادی مانند خانم‌ هاشمی، مجاز به مصرف خودسرانه مکمل کراتین هستند؟
     نه، به این علت که شرایط فیزیکی و توان ورزشی افراد با هم تفاوت دارد؛ یعنی یک فرد ممکن است بیماری دیابت داشته باشد، فرد دیگری ممکن است دچار نارسایی کلیه باشد، فردی ممکن است مشکلات کبدی از جمله مشکل کبد چرب داشته باشد و اختلالات مختلف دیگری که ممکن است تا زمانی که خفیف باشند برای فرد نمود بالینی ایجاد نکرده باشند. حالا با مصرف این مکمل‌ها و با افزایش دریافتشان و بعد از آن افزایش دفعی که به‌وجود می‌آید، ممکن است ورزشکار دچار عوارض جبران‌ناپذیری شود. توصیه متخصصان به ورزشکاری که قصد مصرف مکمل دارد، این است که حتما باید قبل از مصرف مکمل از لحاظ پزشکی بررسی شود و در حین مصرف مکمل هم تحت‌نظر پزشک متخصص قرار گیرد تا اگر مشکلی داشت یا مشکلی برایش ایجاد شد، زودتر تشخیص داده ‌شود. در این صورت ورزشکار، پزشک و مربی او برای بهبود و رفع عوارض احتمالی بیماری ایجاد شده، با یکدیگر همکاری می‌کنند تا هر چه سریع‌تر درمان شود. فردی مانند خانم‌ هاشمی که هم سابقه خانوادگی فشارخون بالا و هم دیابت دارند، به هیچ وجه مجاز به مصرف خودسرانه هیچ نوع مکملی با توصیه افراد غیرپزشکی مانند مربی ورزشی نیستند و از همین امروز باید مصرف مکمل را قطع کنند.

آیا تاثیرات منفی ناشی از مصرف کراتین می‌تواند برای خانم‌ها با آقایان متفاوت باشد؟
     از این لحاظ که بانوان میزان و حجم توده عضلانی کمتری نسبت به آقایان دارند و نیاز بدنشان به این ترکیب کمتر از آقایان است، مصرف چنین مکمل‌هایی در دوزهای مشابه می‌تواند اثر بسیار شدیدتری بر بدن آنها داشته باشد.

عوارض مصرف کراتین در کوتاه‌مدت بروز می‌کند یا طولانی‌مدت؟
     فرد هم ممکن است دچار عوارض کوتاه‌مدت مصرف شود و هم عوارض طولانی‌مدت ولی بیشترین عوارضی که برای فرد آسیب زمینه‌ای داشته باشد، در طولانی‌مدت به وجود می‌آید.

این عوارض ماندگار خواهند بود یا با قطع مصرف از بین می‌روند؟
     این مساله به میزان، مدت‌زمان مصرف فرد و میزان آسیب‌زایی مکمل غیرمجاز بستگی دارد. اگر فردی مکمل غیرمجاز را در طولانی‌مدت مصرف کرده باشد، ممکن است دچار عوارض غیرقابل‌برگشتی شود ولی مصرف مکمل‌ها با نظارت پزشک، کنترل مربی باتجربه و آگاه و بعد از آزمایش‌های روتین و چکاپ‌های منظم، معمولا عوارضی ندارد و در این روند اگر عوارضی هم وجود داشته باشد، زودتر تشخیص داده و برای قطع مصرف مکمل اقدام می‌شود. البته به شرطی که مکمل، استانداردهای لازم را داشته باشد، آلوده نباشد و ورزشکار در دوز مصرفی مناسب و با اندیکاسیون مناسب این مکمل را استفاده کرده باشد.

خانمی ‌که به باشگاه محلی برای فعالیت ورزشی مراجعه می‌کند، نیازی به استفاده از کراتین دارد؟
     نه، به هیچ‌وجه چنین کاری لازم نیست.

حرف آخر؟
     نکته حائزاهمیتی که باید به آن اشاره کرد، این است که در بیشتر موارد، مکمل‌هایی که مصرف می‌شوند دارای استانداردهای لازم نیستند؛ یعنی معلوم نیست مکمل در کدام کشور ساخته شده، کجا بسته‌بندی شده، آیا از مجرای قانونی وارد کشور شده، آیا دارای استانداردهای بهداشتی بوده است؟ و از همه مهم‌تر اینکه آیا مواد افزودنی به این مکمل‌ها اضافه شده یا نه، در حال حاضر مکمل‌هایی در بازار وجود دارد که روی آنها نوشته شده کراتین ولی وقتی دقت می‌کنیم، می‌بینیم که مواد غیرمجازی که ممکن است ضرر داشته باشند، به آنها اضافه شده است و ورزشکار به خیال اینکه کراتین مصرف می‌کند، مواد دیگری از جمله مواد استروئیدی و مواد آنابولیزان هم دریافت می‌کند که باعث آسیب‌ به بدن می‌شود.

هفته نامه سلامت/574