در کشور ما هیچ تحقیقی در مورد تاثیرات محصولات دستکاریشده روی اکوسیستم انجام نشده و مخاطراتی که ما بیان میکنیم، از نتایج تحقیقاتی است که در کشورهای دیگر انجام شده است. در سایت سازمان بهداشت جهانی به آلودگی ژنی در اثر کشت محصولات تراریخته اشاره شده است.
در انتقال صفات از موجودی به موجود دیگر 2 اتفاق میافتد؛ یا انتقال عمودی رخ میدهد، یعنی از پدر و مادر منتقل میشود یا به صورت افقی از طریق میکروارگانیسمهایی که از یک خانواده هستند، مثلا از خانواده برنج دستکاریشده، بین آنهایی که دستکاری نشدهاند، منتقل میشود.
در مکزیک و انگلیس روی این قضیه بررسیهای متعددی انجام شده است. بهطور مثال در کشور انگلیس برخی مزارع کلم قمری اصلاح ژنی شدند. بعد از مدتی هنگام گردهافشانی ژنهای دستکاریشده به مزارعی که کلم قمریهای معمولی در آنجا کشت میشد، میرفتند و آنها را آلوده میکردند و تنوع ژنی را تغییر میدادند. به این اتفاق «آلودگی ژنی» گفته میشود. تصور کنید قصد داریم برخی گیاهان مثلا برنج را نسبت به آفات مقاوم کنیم.
برای این کار ژنی که آفات را از بین میبرد درمیآوریم و به برنج میدهیم. برنج این قابلیت را پیدا میکند که همانند کارخانه سم عمل کند و حشراتی را که روی آن مینشینند از بین ببرد. در این شرایط ژن انتقال پیدا کرده ولی این پدیده از این نظر مخاطرهآمیز است که ما نمیدانیم و نمیتوانیم پیشبینی کنیم که در انتقال ژنی چه خصوصیات یا ژنهای دیگر گیاهان نیز تغییر میکند. در هر صورت ثابت شده تغییر ژنی میتواند مقاومت گیاهان را نسبت به محیط تغییر دهد. به همین دلیل در بسیاری از کشورهای دنیا برای اینکه خودشان را درگیر اما و اگرها نکنند، کشت این محصولات را متوقف میکنند.
در کشور سوئیس، یکی از بزرگترین شرکتهای اصلاح ژنتیکی وجود دارد ولی فقط این محصولات را صادر و ادعا میکند مخاطرات این محصولات هنوز مشخص نیست. ما در حال حاضر سیستم نظاممند تحقیقاتی نداریم که مزرعه و بازار را کنترل کند و مخاطرات محصولات را بسنجد، در حالی که کشورهای عضو اتحادیه اروپا مدام در حال تحقیق و بررسی محصولات تراریخته موجود در بازار هستند.
دکتر داوود حیاتغیب
دکترای تخصصی محیطزیست و معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوری سازمان حفاظت محیطزیست