در جنگ جهانی دوم به آن بیماری رانندگان جیپ هم می‌گفتند زیرا این بیماری بیشتر در مردان جوانی دیده می‌شد که ساعت‌های متوالی روی صندلی جیپ می‌نشستند. نام اصلی و علمی این بیماری سینوس یا کیست پیلونیدال (مویی) است. کیستی که حاوی مو است و در انتهای تحتانی ستون فقرات تشکیل می‌شود و می‌تواند راه رفتن و نشستن بیمار را با مشکل مواجه کند. دکتر حسین طباطبایی، متخصص بیماری‌های پوست و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، بیشتر دراین‌باره توضیح می‌دهد.

کیست پیلونیدال یا کیست مویی چگونه تشکیل می‌شود؟
     این بیماری در واقع التهاب فولیکول مو است. در اثر فشار مستمر و دائم فولیکول مو پاره و سوراخی در پوست ایجاد می‌شود. جای اصلی کیست پیلونیدال یا کیست مویی، آخرین مهره ستون فقرات است؛ درست در منطقه‌ای که چین باسن شروع می‌شود.

آیا علل مستعد‌کننده‌ای هم برای تشکیل کیست وجود دارد؟
     علل متعددی در بروز این بیماری موثرند؛ نشستن زیاد روی صندلی ماشین یا موتور، وزن بالا و چاقی، تعریق زیاد و رعایت نکردن بهداشت روزانه، ورزش در هوای گرم و حمام نکردن بعد از ورزش از مواردی هستند که زمینه را برای ایجاد کیست پیلونیدال فراهم می‌کنند.

شیوع بیماری در جمعیت چقدر است؟ مردان بیشتر مبتلا می‌شوند یا زنان؟
     نسبت بیماری در مرد به زن 4 به 1 است. شاید علت بالاتر بودن آمار بیماری در مردان، مشاغل انتخابی آنها و مودارتر بودن بدنشان باشد. البته بیماری شیوع زیادی ندارد و 25 مورد در هر 100هزار نفر است. 95-90 درصد افراد مبتلا در سنین نوجوانی و جوانی قرار دارند. ژنتیک در این بیماری نقشی ندارد یعنی تاکنون ژن خاصی که مسوول بروز کیست پیلونیدال باشد، پیدا نشده ولی در بعضی از خانواده‌ها به‌طور نسبی گاهی 2 یا 3 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند که پزشکان حدس می‌زنند نقص آناتومیک در دوران جنینی و در انتهای ستون‌فقرات وجود داشته که با عوامل مساعد‌کننده همراه و باعث تشکیل کیست می‌شود ولی بازهم نمی‌توان گفت این بیماری به فرزند، نوه و... منتقل خواهد شد.

اولین علائم کیست پیلونیدال در بیماران چیست؟
     معمولا بیمار در آغاز احساس می‌کند چیزی مانند دمل در نشیمنگاهش ایجاد شده است. به‌تدریج ممکن است این دمل قرمز و دردناک شود سپس به بیرون سر باز ‌کند و ترشحاتی از آن خارج ‌شود. گاهی هم عفونت می‌کند و به آبسه تبدیل می‌شود که در این مواقع بسیار دردناک می‌شود و دیگر بیمار نمی‌تواند روی صندلی بنشیند.

علائم افتراقی دیگر غیر از دمل کدام‌ها هستند؟
     گاهی کیست پیلونیدال در تشخیص بالینی با بیماری دیگری به نام استئومیلیت اشتباه گرفته می‌شود. استئومیلیت عفونت حاد استخوان است. در عفونت‌های شدید و طولانی کیست پیلونیدال، احتمال درگیر شدن استخوان وجود دارد، هرچند جراحان قبل از عمل جراحی معمولا عکسی از استخوان ناحیه نیز تهیه می‌کنند تا از نبود عفونت در استخوان مطمئن شوند.

درمان این بیماری چیست؟
     برای این بیماری فقط یک درمان وجود دارد و آن هم جراحی است. حدود یک هفته قبل از جراحی باید ترشحات خارج شوند و ناحیه شستشو داده شود. آنتی‌بیوتیک هم برای بیمار تجویز می‌شود تا برای جراحی آماده شود. سوراخی که در اثر التهاب فولیکول روی پوست ایجاد می‌شود، کج و معوج است و اصطلاحا به سوراخ خرگوش یا روباه مشهور است. زیرا لانه این 2 حیوان با حفره‌های زیگزاگی درست می‌شود.به دلیل اینکه سوراخ ایجادشده صاف نیست، جراحی آن هم کار دشواری است پس جراح حتما باید تجربه کافی در این زمینه داشته باشد.

احتمال عود بعد از جراحی وجود دارد؟
     در بهترین شرایط و با رعایت همه نکات، احتمال عود وجود دارد ولی 2 علت اصلی برای عود شناخته شده؛ نخست مهارت جراح است. جراح باید همه کیست را با دقت خارج کند زیرا اگر قسمت کوچکی از کیست هنگام جراحی باقی بماند، کیست دوباره عود خواهد کرد. دلیل دیگری که باعث عود می‌شود، وجود موهای زائد اطراف کیست است. همان‌طور که اشاره شد، پرمویی از عوامل مستعد‌کننده است، بنابراین برای جلوگیری از عود، موهای زائد باید لیزر شوند زیرا می‌توانند منشاء کیست پیلونیدال جدید باشند. گاهی توصیه می‌شود فرد مدام موهای ناحیه را با تیغ اصلاح کند. البته این کار نیز مفید است ولی لیزر نتیجه بهتری دارد.

توصیه آخر؟
     بیماران باید سعی کنند در همان هفته‌های اول برای درمان مراجعه کنند تا جلوی عفونت کیست و گسترش آن به استخوان گرفته شود. دوران نقاهت بیماری طولانی نیست. چند روز اول بیمار باید به‌طور نسبی استراحت کند تا محل جراحی ترمیم شود. تقریبا یک هفته بعد می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود بپردازد.

جراحی به 2 روش باز و بسته
     جراحی به 2 روش باز و بسته انجام می‌گیرد. در روش باز بعد از بیهوشی عمومی یا بی‌حسی کمری کیست خارج می‌شود و محل عمل نیز باز می‌ماند تا طی مرحله ترمیم به تدریج پر شود. البته محل زخم با پانسمان فشرده پوشانده می‌شود، ولی در روش بسته بعد از خارج کردن کیست محل عمل بخیه زده می‌شود. بیمارانی که زخم باز دارند باید از زخم مراقبت کنند، مثلا داخل لگن پر از آب چند قطره بتادین بریزند و حدود 15 دقیقه داخل آن بنشینند. بهتر است این کار را 3-2 بار در روز تکرار کنند. اگر درد شدید وجود دارد، می‌توانند از مسکن استفاده کنند. بهتر است 3-2روز اول به پهلو دراز بکشند. بیمارانی که با روش بسته جراحی شده‌اند، می‌توانند 3 روز بعد از عمل حمام کنند و بیمارانی که با روش باز جراحی شده‌اند بعد از برداشتن پانسمان می‌توانند حمام بروند. بیماران نباید از اینکه در حمام، آب داخل حفره برود نگران باشند. این موضوع مشکلی ایجاد نمی‌کند. ممکن است مایع زردرنگی از زخم ترشح شود. این مایع خطری ندارد و بیمار می‌تواند با گاز تمیز روی زخم را پاک کند. بیماران بهتر است دستمال نخی تمیز یا گاز استریل را در ناحیه زخم بگذارند تا رطوبت حاصل از تعریق را به خود جذب کند. آنها باید از نشستن طولانی‌مدت اجتناب، وزن خود را کم و بهداشت فردی‌شان را کاملا رعایت کنند. محل جراحی به مرور ترمیم می‌شود و جوشگاه زیادی از آن به جای نمی‌ماند.

پرنیان پناهی

منبع